مسیحیان ایران و آغازجشن های سال نو

فرا رسیدن دی ماه برای مسیحیان جهان مناسبت های بسیار مقدسی به همراه دارد. كریسمس، روز تولد حضرت عیسی مسیح (ع) پیامبر بزرگ الهی و نیز آغاز سال نو میلادی مهمترین مناسبت مسیحیان در این ماه به شمار می آید. پیروان دین مسیحیت در ایام كریسمس مراسم ویژه ای برگزار می كنند كه برافراشتن درخت كاج سبز در خانه ها آشناترین این رسوم برای همگان است.
مسیحیان گرچه بر سر تاریخ تولد حضرت مسیح اختلاف نظر دارند، اما سال نو در تمام كشورهایی كه تقویم میلادی را به رسمیت می شناسند، از اول ماه ژانویه آغاز می شود.
روز كریسمس به روایتی ۳ دی و به روایتی دیگر ۱۶ دی ماه است. برخی محققان تاریخی نیز معتقدند روز سوم دی ماه (۲۵ دسامبر) كه به عنوان روز تولد مسیح در میان اكثر مسیحیان جشن گرفته می شود، برگرفته از جشن یلدای ایرانی است كه نماد پایان دوران تاریكی و ورود به جهان مهر و روشنایی قلمداد می شود.
واژه «یلدا» در زبان سریانی به معنای میلاد است و ظاهراً تولد میترا، خدابانوی آئین میترائیسم را مد نظر دارد. در منابع تاریخی آمده است كه رومیان تا اوایل قرن چهارم آئین میترائیسم را پاس داشته و از روز ۱۷ تا ۲۴ دسامبر را به عنوان «جشن خدای زحل» جشن می گرفتند. رفته رفته، اما با رشد مسیحیت در سال ۳۳۶ میلادی، روز ۲۵ دسامبر (۳ دی) رسماً روز میلاد مسیح خوانده شد.
● مسیحیان ایران
از جمعیت ۷۰ میلیونی ایران، حدود ۹۷ درصد مسلمان بوده و ۳ درصد آن را هموطنان غیر مسلمان تشكیل می دهند. با این وجود، بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هموطنان پیرو ادیان رسمی پذیرفته شده نیز حقوقی برابر با دیگر هموطنان مسلمان دارند.
درباره تعداد مسیحیان ساكن در ایران آمار دقیقی در دست نیست، اما برخی منابع داخلی تعداد آنان را ۱۵۰ هزار اعلام كرده و آمارهای سازمان ملل متحد نیز نشان از حضور ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار مسیحی در ایران حكایت می كند. با این حال، به نظر می رسد برای روشن شدن تعداد دقیق آمار، باید تا اعلام رسمی سرشماری نفوس و مسكن اخیر، چند ماه دیگر صبر كرد.
از نظر قومی نیز می توان گفت اكثر مسیحیان ایران را گروه های قومی ارامنه، آشوری ها و كلدانی ها تشكیل می دهند.
اصل سیزدهم قانون اساسی پیروان ادیان مسیحی، زرتشتی و یهودیان را به رسمیت شناخته و آزادی های بسیاری را برای این دسته از هموطنان در نظر گرفته و تضمین كرده است. بر همین اساس، از ۵ كرسی نمایندگان اقلیت های مذهبی، ۲ كرسی به ارامنه می رسد و آشوریان، یهودیان و زرتشتیان هر یك، یك كرسی دارند.
روبرت بگلریان نماینده ارامنه جنوب كشور و اصفهان در مجلس می گوید: «جامعه مسیحیت در رابطه با برگزاری مراسم دینی كه تنها به لحظه تحویل سال میلادی و تولد حضرت مسیح (ع) محدود نمی شود، در تمام طول سال، اعیاد و مراسم با هیچ گونه محدودیتی مواجه نیستند.»
او می افزاید: «بخش دیگر این جشن ها در حوزه خصوصی خانواده ها صورت گرفته و بخش عمومی تر آن با هماهنگی و تعاملی كه میان دستگاه های نظارتی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد، جوامع مسیحی می توانند از سالن ها و هتل های مورد نظر خود استفاده كنند.»
ماریو گالگانو، یكی از نمایندگان كنفرانس اسقف های سوئیس نیز در گزارش خود از وضع مسیحیان ایران می آورد: «مسیحیان ایران می توانند آزادانه عبادت كنند و آئین عشاء ربانی خود را انجام دهند.»
گفتنی است برای دسترسی هموطنان مسیحی به برپایی مراسم ویژه كریسمس، تعداد ۵هزار درخت كاج به مسیحیان اهدا می شود.
عمده مسیحیان ساكن در ایران به ۲ گروه قومی تقسیم می شوند: هموطنان ارمنی و هم میهنان آشوری. نیمی از آشوریان، پیرو كلیسای شرق آشوری و اكثریت بیشتری از ارامنه كماكان وابسته به كلیسای ملی خود، یعنی كلیسای گریگوری هستند.
● ارامنه ایران
پیوند ارامنه و ایرانیان به گذشته های بسیار دور یا به تعبیر بهتر، از آغاز تاریخ ایران باستان بازمی گردد.
با ظهور مسیحیت، ارامنه دین پرستش خدایان طبیعت و الهه ها را كنار گذاشتند و با مساعی قدیسی به نام «سن گرگوار» مسیحیت در ارمنستان دین رسمی اعلام شد.
جمعیت هموطنان ارمنی از استان های هرمزگان و خوزستان در جنوب ایران تا اصفهان و تهران در مركز و گیلان و استانهای آذربایجان شرقی و غربی در شمال و شمال غرب كشور پراكنده اند. با این حال تمركز ارامنه در جلفای اصفهان از دیگر نقاط بیشتر است به طوری كه این شهر با ۲۰ كلیسا بزرگترین و زیباترین كلیساهای ایران را دارد.
«آشوت تیكرانیان» رئیس هیأت نمایندگی خلیفه گری كل ارامنه آذربایجان در ارومیه می گوید: «حدود ۱۰۰ هزار ارمنی در سراسر ایران زندگی می كنند كه ۸۵ درصدمسیحیان ایران را شامل می شود.» او می افزاید: «۹۰درصد ارامنه ایران پیرو مذهب «گریگوری لوساوریك» بوده و حدود ۱۰ درصد نیز مذهب كاتولیك دارند.» وی درباره برپایی مراسم كریسمس و آغاز سال نو میلادی میان ارامنه می گوید: «آغاز سال نو میلادی در بین تمامی مذاهب مسیحیت، روز اول ژانویه یا همان دهم دی ماه است اما درباره روز تولد حضرت مسیح بین مذاهب مسیحیت اختلاف نظر وجود دارد.» به گفته تیكرانیان، مسیحیان ارمنی شانزدهم دی ماه مصادف با ششم ژانویه را به عنوان روز تولد حضرت عیسی بن مریم(ع) جشن می گیرند. این در حالی است كه اغلب مسیحیان جهان روز سوم دی ماه را روز تولد مسیح(ع) می دانند.
رئیس هیأت نمایندگی خلیفه گری كل ارامنه آذربایجان در ارومیه خاطرنشان می كند: «ارامنه، عید میلاد مسیح و غسل تعمید حضرت مسیح(ع) را در حالی كه خاچ (صلیب) را با همراهی ساغدوش و سولدوش در آب می گذارند یكجا جشن می گیرند.»
گرچه برگزاری مراسم كریسمس و آغاز سال نو میلادی یك سنت دینی و مذهبی خاص مسیحیان محسوب می شود اما آئین های ارامنه ایران برای بزرگداشت این مراسم با سنت های كهن ایرانی به شكل جالب توجهی تركیب یافته است.
«مارینا دانغیان» استاد دانشگاه و یك ارمنی ساكن تبریز درباره مراسم ارامنه ایران در ایام كریسمس و آغاز سال نو میلادی می گوید: «ارامنه ایران در این ایام تركیبی از سنت های ایرانی - ارمنی و مسیحی را بر جای می گذارند.»
به گفته وی در حالی كه خانه تكانی و خوردن پلو ماهی و كوكو با مراسم نوروز ایرانی همسان است تزئینات درخت كاج و دریافت هدیه از بابانوئل نیز همان است كه با اختلاف اندكی در میان سایر مسیحیان رایج است.
خانم دانغیان می افزاید: «در شب تحویل سال نو میلادی همه ارامنه با اعضای خانواده در منزل یا در كلیساها و سایر اماكن مشخص شده دور هم جمع شده و با برنامه هایی خاص به استقبال سال نو می روند.» به گفته او در این شب، مسیحیان ارمنی سال قدیمی را با همه شادی ها و غم هایش به خاطره ها سپرده و از درگاه خداوند منان برای سال جدید آرزوی صلح و صفا و صمیمیت می كنند.»
مارینا دانغیان با اشاره به سنت آوردن هدیه از سوی بابانوئل می گوید: «دادن كادو از سوی بابانوئل نه فقط برای كودكان بلكه برای ما بزرگترها هم شادی آفرین و خاطره انگیز است.»
این هموطن ارمنی ساكن تبریز در خصوص مراسم ویژه سالروز تولد مسیح(ع) نیز می گوید: «در این روز ارامنه در كلیساها جمع شده و با روشن كردن شمع در فضایی روحانی به راز و نیاز می پردازند. به گفته وی، هموطنان ارمنی در این مراسم روح و روان خود را با دعا و استعانت از درگاه پروردگار صیقل می دهند و سرشار از عشق و زندگی به خانه های خود باز می گردند.»
● آشوریان ایران
آشوریان یكی دیگر از اقوام ساكن در سرزمین كهن ایران محسوب می شوند كه از بدو پیدایش مسیحیت، به ویژه در قرن اول تا سوم میلادی به این آیین گرویدند.
گرچه نمی توان تاریخ دقیق ورود این قوم را به ایران مشخص كرد اما براساس مدارك تاریخی موجود، آشوری ها پس از سقوط حكومت بین النهرین، جزیی از ملت ایران شده و با مردم این سرزمین سرنوشت مشترك پیدا كرده اند.
در سالهای پس از انقلاب آشوری ها مانند سایر گروه های نژادی و مذهبی رسمی كشور از نعمت آزادی استفاده كرده، زبان و آداب و رسوم و مذهب و سنن قومی خود را كه ضامن بقای قومیت آنان است، حفظ و حراست كردند.
آشوریان ایران با توجه به حقوق مندرج در قانون اساسی جمهوری اسلامی برای ادیان و مذاهب مورد تأیید، از امتیازات ویژه ای بهره مند شدند. به عنوان مثال تدریس زبان آشوری در مدارس اختصاصی آشوریان ایران مانعی ندارد، در حالی كه چنین امری در سراسر كشورهای خاورمیانه منع شده و حتی كشورهای همسایه مدعی دموكراسی آن را ممنوع می دانند.
آنچه بیش از همه برای آشوریان ایران مایه مباهات است، این است كه با وجود جمعیت اندك آنان در ایران كه شاید به جمعیت یك شهر نیز نمی رسد (حدود ۵۰ هزار نفر)، ولی یك نماینده در مجلس شورای اسلامی دارند. این نماینده صاحب اختیاراتی همانند ۲۹۰ نماینده دیگر مجلس است و این مسأله در خاورمیانه و حتی كشورهای غربی كم نظیر است.
بر همین اساس، برپایی مراسم و آیین های دینی و مذهبی در كلیساهای چهارگانه آشوری به ویژه در مراسم سال نو و كریسمس از مفاخر جامعه آشوری است. آیین هایی مانند انجام مراسم قربانی مقدس یا عشای ربانی برای كودكان و آموزش تعلیمات دینی در مدارس و كلیساهای آشوری با نظم و شكوه خاص برگزار می شود.
كشیش «داریاوش عزیزیان» سرپرست كلیسای شرق آشور ارومیه در مورد مراسم ویژه آشوریان در سالروز تولد مسیح(ع) و آغاز سال نو میلادی می گوید: مسیحیان آشوری از ۲۵ روز مانده به میلاد مسیح روزه ای با عنوان روزه پرهیز می گیرند و در این مدت از صرف گوشت و لبنیات دوری می جویند. وی می افزاید: پس از فرا رسیدن ۲۵ دسامبر (چهارم دی) آشوریان روزه خود را به پایان رسانده و با حضور در كلیسا مراسم عشای ربانی را به جای می آورند.
به گفته وی، از بعد از ظهر روز چهارم دی ماه، مردم برای دید و بازدید و عرض تبریك به روحانیون آشوری در كلیساها حاضر می شوند اما از فردای آن روز این روحانیون هستند كه به همراه مردم به دید و بازدید از دیگر همكیشان خود می روند. گفتنی است ماه نیسان همزمان با ۱۳ فروردین سالروز آغاز سال آشوری است. جالب این كه سنت های بزرگداشت این ایام نیز درست به همانند مراسم سیزده بدر ایام نوروز است.
كشیش داریاوش عزیزیان سرپرست كلیسای شرق آشور ارومیه به همكاری و همراهی نهادهای دولتی در برگزاری هر چه بهتر مراسم سال نو میلادی و سالروز تولد مسیح(ع) اشاره كرده و می گوید: در شب ۲۵ دسامبر با همكاری كمیته امداد امام(ره) هدایایی به عنوان عیدی برای كودكان و نوجوانان آشوری تهیه شده بود كه به خانواده های نیازمند آشوری در این منطقه اهدا شده و موجب شادی این خانواده ها در ایام عید شدند.
وی همچنین به برنامه های بنیاد شهید انقلاب اسلامی در روزهای گذشته اشاره كرده و می گوید: روز چهارشنبه هفته گذشته از سوی این بنیاد مراسم ویژه ای ترتیب یافت تا ضمن تبریك و بزرگداشت ایام عید، یاد و خاطره شهدای مسیحی در طول ۸ سال جنگ تحمیلی گرامی داشته شود. به گفته وی در این روز از خانواده های ایثارگر شهدا، جانبازان و اسرای مسیحی نیز تجلیل شد.

منبع : روزنامه ایران