پیشرفت در نقطه صفر

● درباره سیروس الوند و فیلم تله
این روزها هفدهمین ساخته کارگردانی روی پرده سینماست که حدود سی سال سابقه فیلمسازی دارد. سیروس الوند شاید جزء معدود کارگردانانی در سینمای ایران باشد که حدود سی سال است، به صورت تقریباً مداوم به فیلمسازی اشتغال دارد و به طور متوسط هر دو سال یک بار فیلم ساخته است. تله آخرین ساخته فیلمساز کهنه کار سینمای ایران است.
کارنامه سینمایی الوند از یک ویژگی خاص برخوردار است. آن هم این که فیلم های او در طول دوران فیلمسازی اش از یک حد متوسط برخوردار بوده اند و اوج و فرود چندانی در کارنامه او به چشم نمی خورد. او یک فیلمساز بدنه یی تمام عیار است که فیلم را به خاطر تماشاگر و برای فروش می سازد.
البته از حضور در جشنواره ها نیز بدش نمی آید و در این سال ها هر وقت که سیروس الوند فیلم داشته، ابتدا در جشنواره شرکت کرده و سپس راهی اکران شده است.
جالب اینکه در مورد آخرین فیلمش تله نیز او می خواست فیلمش ابتدا به جشنواره برود و سپس اکران شود اما این نظر تهیه کننده بود که فیلم بلافاصله بعد از آماده شدن، راهی پرده سینماها شود. الوند به سینمای اجتماعی علاقه دارد و تمامی آثار او در ژانر موسوم به سینمای اجتماعی طبقه بندی می شود. او دوست دارد در فیلم هایش قصه تعریف کند و سینمایش داستان گوست. اگر به هفده فیلم که الوند کارگردانی کرده نگاهی بیندازید، متوجه خواهید شد که او در تمامی فیلم هایش از بازیگران شناخته شده و عوامل حرفه یی استفاده کرده است.
سینمایی قصه گو، متکی بر بازیگران معروف و فیلمسازی برای مخاطب عام، شاخصه های کارنامه سینمایی سیروس الوند است.
این شاخصه ها را می توانید در همان فیلم های اولیه او مانند شب آفتابی، فریاد زیر آب و نفس بریده تا فیلم های اخیر او مانند دست های آلوده، رستگاری در ۸ و بیست دقیقه و تله مشاهده کنید.
اما آخرین ساخته سیروس الوند یعنی تله؛ بعد از شکست تجاری رستگاری در ۸ و بیست دقیقه، الوند تصمیم گرفت تا فیلمی بسازد که برای تماشاگر از همه نظر جذاب باشد. چه به لحاظ داستان و موضوع و چه به لحاظ استفاده از بازیگران معروف.
او به سراغ فیلمنامه یی رفت که ایده یی جذاب اما تکراری و در عین حال جواب پس داده شده داشت، زن و مردی که به تازگی ازدواج کرده اند و زن به شوهرش (که در گذشته مورد توجه دختران بوده) شک دارد و گمان می کند که او همچنان روابط گذشته خود را حفظ کرده است. به همین خاطر زن، دختری را اجیر می کند تا به وسیله او میزان وفاداری شوهرش را بیازماید. این داستان اولیه تله است. داستانی که در همین دو سه خط حداقل برای تماشاگر عام جذاب است و می تواند دستمایه ساخت یک فیلم سرگرم کننده باشد.
الوند برای فیلمش به سراغ یک زوج بازیگر شناخته شده و جواب پس داده نیز رفته است. محمدرضا گلزار و مهناز افشار برای پنجمین بار در کنار هم قرار گرفته اند تا تضمین فروش یک فیلم دیگر باشند. امین حیایی هم به این زوج اضافه شده تا تکمیل کننده جمع سوپراستارهای ایرانی باشد. اما آیا فقط استفاده از چند بازیگر ستاره برای تضمین فروش کافی است؟ اگر به وضعیت فروش نه چندان خوب تله نگاهی بیندازید متوجه خواهید شد که آتش بس فقط برای بازیگرانش نبود که بیش از یک میلیارد تومان فروخت.
هدف الوند از فیلمسازی جذب تماشاگر به سینماست و خود او هم این مساله را بارها عنوان کرده است. او در تله با استفاده از چند بازیگر معروف و یک ایده جذاب برای تماشاگر عام، اولین گام را برای رسیدن به هدفش برداشته است. اما آیا اینها کافی است و با چند بازیگر معروف و یک قصه سرراست و امتحان پس داده می توان فیلم پرفروش ساخت یا عوامل دیگری هم برای رسیدن به این هدف لازم است؟
تله برای این که به یک فیلم خوش ساخت و سرگرم کننده تبدیل شود، خیلی چیزها کم دارد و فیلمی که هم اکنون روی پرده رفته، چیزی به جز یک اثر کشدار و خسته کننده با داستانی تکراری و اتفاقاتی نه چندان جذاب و تاثیرگذار نیست. تله قصه ساده یی دارد و در ابتدای فیلم تکلیف تماشاگر را با ماجرای فیلم مشخص می کند. فرشاد (محمدرضا گلزار) یک روانپزشک جوان و خوش تیپ است که در زندگی گذشته اش مورد توجه دختران زیادی بوده و زندگی پرماجرایی را به این لحاظ داشته است.
همسر او یعنی مژگان (ماه چهره خلیلی) نیز دختری معمولی از یک خانواده متوسط است. فرشاد در شب عروسی اش به سراغ یکی از دوستان گذشته اش که تصمیم به خودکشی گرفته، می رود و به دروغ به همسرش می گوید که قصد سر زدن به یکی از بیماران قدیمی اش را دارد.
یکی از مهمترین اشکالات فیلم، نوع شخصیت پردازی فرشاد است. تماشاگر متوجه نمی شود که آیا او پس از ازدواج با مژگان آیا بازهم قصد تکرار کارهای پیش از ازدواج و نیز ادامه روابط قدیمی خود را دارد و یا اینکه او تصمیم به یک زندگی جدید و بی حاشیه را گرفته است؟، فرشاد شخصیت پا در هوایی دارد و تا انتهای فیلم مشخص نمی شود که او چرا در مورد اتفاق اول فیلم به همسرش دروغ می گوید. آیا قصد او حفظ آرامش زندگی و دامن نزدن به شک همسرش بوده و یا اینکه قصد ادامه دادن به روابط قدیمی را داشته است؟
مساله ورود نازنین (مهناز افشار) به زندگی فرشاد و ماموریت او از طرف مژگان برای سنجیدن میزان وفاداری او نیز بسیار ناپخته و مصنوعی از آب درآمده است و پرداخت درستی ندارد. از همه بدتر عشق نازنین به فرشاد است. او به دلایلی نامعلوم و به صورتی ناگهانی عاشق فرشاد می شود و اظهار علاقه اش به فرشاد رنگ و بویی واقعی به خود می گیرد. اما این عشق و نوع رابطه این دو شخصیت، همانند دیگر روابط شخصیت های فیلم، بسیار ناپخته و مصنوعی از آب درآمده است.
تله سرشار از حادثه های گوناگون است اما با این وجود تماشاگر با دیدن فیلم احساس خستگی زیادی می کند و پس از گذشت یک سوم فیلم حوصله اش سر می رود. با اینکه اتفاقات یکی پس از دیگری رخ می دهند و شخصیت های فیلم هر چند دقیقه یک بار در موقعیت جدیدی قرار می گیرند، اما ریتم فیلم بسیار کند و کشدار است. از همه بدتر اینکه در کلیدی ترین صحنه های فیلم مانند درگیری مژگان و نازنین و یا فینال ۴ نفره در پایان ماجرا، به جای اینکه اتفاقاً باعث میخکوب شدن تماشاگر روی صندلی شود و به او شوک وارد کند یا حس تعلیق را در او برانگیزد، باعث خنده تماشاگر می شود. بازیگران هم مایه چندانی برای فیلم نگذاشته اند و بازی ها به خصوص مهناز افشار بسیار مصنوعی و اغراق شده است.
این چنین است که حاصل هفدهمین تجربه کارگردانی سیروس الوند به اثری معمولی و کشدار تبدیل می شود که تماشاگر دلیلی برای دوست داشتن این فیلم ندارد. تله حتی خاصیت بسیاری از فیلم های الوند یعنی سرگرم کننده بودن را نیز ندارد و در مقایسه با فیلم هایی مانند دست های آلوده، هتل کارتن، چهره و حتی مزاحم، نمی تواند انگیزه یی برای دنبال کردن قصه برای تماشاگر ایجاد کند.
الوند در کارنامه اش فیلم های خوبی مانند چهره و یک بار برای همیشه را دارد. در عین حال او فیلم هایی مانند دست های آلوده، برخورد، هتل کارتن، مزاحم، فریاد زیر آب، شب آفتابی، نفس بریده و... را ساخته که برای تماشاگر جذاب بوده اند و در زمان خودشان آثار خوش ساختی قلمداد شده اند. اما آیا تله می تواند به لحاظ ساختار و نوع پرداخت حتی با فیلم های اولیه الوند مانند فریاد زیر آب و یا نفس بریده برابری کند؟ به راستی کارنامه فیلمسازی سیروس الوند در این سال ها چه تفاوتی کرده و گذشت زمان و کسب تجربه در نوع سینمایی که دوستش دارد، چقدر به کار او آمده است؟

مهدی طاهباز

منبع : روزنامه اعتماد