سوریه و تحولات نوین

پس از تغییراتی كه پیروزی دمكرات ها در انتخابات اخیر آمریكا بر سیاست سیاست خارجی این كشور بویژه در مورد عراق تحمیل كرد كه به باتلاق آمریكا تبدیل شده، قرائت نوینی از سازوكارها و سیاست های آمریكا و مناسبات آن با كشورهای مجاور عراق از جمله سوریه شكل گرفته است.چه «جرج بوش» رییس جمهوری آمریكا با توصیه ها و پیشنهاداتی كه خواستار گشودن باب گفت وگو با سوریه و ایران برای خروج آمریكا از بحران عراق است موافق باشد یا مخالف، آمریكا امروز یا فردا، اقدام به ایجاد كانال های جدید و تغییر در سیاست خارجی خواهد كرد.آیا این، به معنای باز شدن صفحه تازه ای در روابط واشنگتن و دمشق خواهد بود؟
گسیل سناتورهای آمریكایی به دمشق در آخرین روزهای پایان سال میلادی جاری از هر دو حزب دمكرات و جمهوری خواه، از گذاردن مطالبات هر دو طرف روی میز مذاكرات غیر رسمی و چانه زنی ها در فضایی فارغ از جنجال رسانه ای حكایت دارد.گر چه تعطیلات عید سعید قربان و سال نو میلادی از شدت آمد و شدها و حرارت دید و بازدیدها كاست، ولی به نظر نمی رسد در عزم دو طرف كه هر یك از منظر منافع خود، رسیدن به توافق با دیگری را ضروری می شمارد، خللی وارد آورده باشد.
به ظاهر،چنین می نماید كه بوش و دیگر دولتمردان نو محافظه كار آمریكا مشتاق باز كردن باب مذاكره نیستند و چه بسا با بیم و امید به تحولات جاری می نگرند، ولی تمامی این ها چیزی بیش از بازار گرمی، پیش از دستیابی به تفاهمات بزرگ نیست.بوش و همكارانش از شروطی سخن خواهند راند كه دمشق باید پیش از ورود به گفت وگو اجرا كند و دمشق نیز چه بسا شروط و مطالباتی را طرح نماید.
این ها قواعد قطعی بازی پیش از نشستن جدی پای میز مذاكرات است.بی تردید سوریه و آمریكا هر یك در پی منافع خاص خود هستند. با این حال، دمشق مرحله دشواری را پیش روی دارد. چه بسا، دادگاه بین المللی ویژه ترور «رفیق الحریری» نخست وزیر پیشین لبنان، روند سیاسی را در پیش گیرد و خواستار محاكمه یا پیگرد مقامات سوری به سبب ارتباط انگاشته شده با جنایت باشد.با این شرایط و به سبب الزاماتی كه انتخابات اخیر آمریكا ایجاد كرد و نیز افزایش صداهایی كه خروج نیروهای آمریكایی از عراق را خواستارند، ناظران بازگشت آمریكا و دمشق بر سر میز مذاكرات را با وجود تمامی اما و اگرها قطعی می دانند.
اما چه چیزی در تمامی این تغییرات سهیم است، و چگونه دمشق موفق به شكستن انزوا و موفقیت در بازی مشت های گره كرده با دولت های قدرتمند خواهد شد؟به نظر می رسد، خروج سوریه از انزوای تحمیلی از سوی آمریكا و چه بسا برخی سازمان های عربی، پس از سلسله تحولاتی باشد كه بارزترین آنها عبارتند:
▪ وحدت ملی و موفقیت در اقناع افكار عمومی داخلی به این كه، آن چه در لبنان رخ داد از ترور الحریری و سپس خروج نیروهای سوریه، جملگی مجازات هایی بود كه سوریه به سبب پایمردی در حمایت از حقوق فلسطینیان و اعراب، مخالفت با اشغال عراق و سیاست آمریكایی خاورمیانه بزرگ به شیوه «هرج و مرج سازنده»، از سوی آمریكا متحمل شد.
▪ تلاقی منافع دمشق با منافع دولت های بزرگی مانند روسیه نقش بزرگی در موفقیت سوریه ایفا كرد.
روسیه از مجرای پاسداری از روابط دوستانه با سوریه به رغم تمامی فشارها در پی بازیافتن نقش اثرگذاری در عرصه معادلات منطقه ای است.
▪ لغزش آمریكا در عراق بلكه شكست در آن چه كه دولت بوش را با ناتوانی بزرگی در داخل مواجه ساخت، به افزایش صداهایی از داخل این كشور و از سوی مخالفانش منجر شد كه جملگی خواهان گفت وگو با تمامی دشمنان آمریكا یا دستكم آن هایی هستند كه آمریكا را در عراق و منطقه فلج ساخته اند.
▪ اقدام دولت های اروپایی مانند اسپانیا، ایتالیا، تركیه و حتی انگلیس، همپیمان اروپایی واشنگتن به شكستن دیوار انزوای سوریه و گسیل مشاوران بلند پایه برای رایزنی با دمشق در مورد اوضاع منطقه و جست وجوی سازوكار هایی برای آرام كردن امور.
▪ استحكام پیمان راهبردی سوریه، ایران و گرمی روابط حزب الله در لبنان و جنبش فلسطینی حماس با این دو كشور به رغم استمرار فشارهای بسیار بر تمامی این طرفها و نیز موفقیت ایران در باوراندن این چالش به مجامع بین المللی كه هر یك از دو همپیمان، خود را پایبند به یاری طرف دیگر در صورت تعرض دیگران می داند، اعم از این كه متعرض آمریكا باشد یا اسراییل.
با تمام این احوال، و با وجود توصیه ها و صداهایی كه از آمریكا و اروپا برای ترغیب واشنگتن به گفت وگو با دمشق به گوش می رسد، هنوز سیاست رسمی و اعلان شده آمریكا از هیچ پیشرفتی در این مسیر یا تغییر در مدت زمان مشخصی حكایت ندارد.چنان چه بوش در واكنش به شایعاتی حاكی از تلاش های اروپا برای اقناع آمریكا به گشودن باب گفت وگو با سوریه، تاكید كرد كه سیاست این كشور در قبال سوریه تغییری نكرده است.
بنابراین انتظار گشایش زودهنگامی نمی رود و هدف اروپاییان از زیر پا گذاردن سیاست انزوای سوریه و فرستادن هیات هایی به دمشق، چیزی نیست جز لزوم ایجاد اعتماد در سوری ها، به این امید كه بتوان آن را از ایران دور ساخت و خللی در این همپیمانی وارد آورد. همچنین دمشق را از حمایت گروه های ضد آمریكایی در عراق، فلسطین و لبنان منصرف ساخت.
● آغاز فصلی نوین در مناسبات سوریه - عراق
از سوی دیگر سفیر سوریه در آمریكا چندی پیش خبر داد كه «جلال طالبانی» رییس جمهوری عراق گذرنامه ای را كه سوریه در دوران رژیم صدام حسین به او اعطا كرده بود، همراه با پیامی به دولت سوریه تحویل داده است.به گفته منابع خبری، «عماد مصطفی» افزود: در این پیام از همكاری و مساعدت سوریه با طالبانی در دوران حاكمیت رژیم بعث بر عراق سپاسگزاری شده است. مصطفی در عین حال، دولت آمریكا را متهم كرد كه دولتمردان عراقی تحت فشار گذارده است، تا مانع ارتباط و تعامل آنها با سوری ها شود.
مناسبات سیاسی سوریه و عراق پس از وقفه ای ۲۷ساله، اواخر آبان ماه گذشته به طور رسمی از سرگرفته شد.به رغم ناخرسندی آمریكا، رسانه های منطقه از تصمیم رییس جمهوری عراق برای سفر به سوریه خبر داده اند.«فخری كریم» فرستاده ویژه طالبانی در آخرین روزهای سال میلادی گذشته با «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه در دمشق دیدار و پیام رییس جمهوری عراق را تسلیم كرد. بنابر گزارش های خبری،وی در این دیدار موافقت شد، زمینه سفر رییس جمهوری عراق به سوریه را فراهم كرد.
هدف از سفر طالبانی به سوریه، رایزنی برای دستیابی به راه حلی برای زدودن اختلافات، تقویت روابط حسن همجواری میان دولت ها و ملت های دو كشور عنوان شده است.بنابر برخی گزارش ها، جلال طالبانی اواسط ماه میلادی جاری در صدر یك هیات بلند پایه سیاسی - اقتصادی از جمله «هوشیار زیباری» وزیر امور خارجه عراق رهسپار دمشق می شود.
این نخستین سفر رییس جمهوری عراق به سوریه، پس از قطع مناسبات دو كشور است.آخرین دیدار رییسان جمهوری سوریه و عراق در هفتم دی ماه ۱۳۵۸در دمشق میان «حافظ اسد» رییس جمهوری فقید سوریه و «صدام حسین» رییس جمهوری معدوم عراق انجام شد.روابط دیپلماتیك سوریه و عراق در سفر «ولید المعلم» وزیر امور خارجه سوریه به بغداد، رسما از سر گرفته و سفارتخانه دو كشور روز ۲۰آذر ماه گذشته طی مراسم ویژه ای با حضور مقامات وزارت امور خارجه دو كشور همزمان در دمشق و بغداد بازگشایی شد و پرچم ها برفراز سفارتخانه ها به اهتزار درآمد.
این روابط در پی حمایت دمشق از تهران در جنگ تحمیلی رژیم صدام علیه جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۹قطع شده بود.در پی سفر ولید المعلم به بغداد، «ابراهیم الجعفری» نخست وزیر سابق و رهبر حزب الدعوه اسلامی عراق، ۲۱آذر ماه گذشته سرزده وارد دمشق شد.منابع عراقی مقیم دمشق، حضور همزمان «الجعفری»، «احمد الچلبی» رهبر حزب كنگره ملی عراق و «لبید العباوی» قائم مقام وزارت خارجه این كشور در دمشق را در چارچوب تحرك عراق برای زمینه سازی ایفای نقشی از سوی سوریه در حل و فصل بحران عراق ارزیابی كردند.
نخست وزیر پیشین عراق در پایان مذاكراتش با مقامات بلند پایه سوریه تاكید كرد كه تمایل دمشق را به تحقق امنیت و ثبات در عراق بویژه برقراری مناسبات سیاسی و تامین منافع مشترك را لمس كرده است.
«جواد البولانی» وزیر كشور عراق نیز دوم دی ماه جاری در صدر یك هیات امنیتی به سوریه آمد و پیش از ترك دمشق با «بسام عبد المجید» همتای سوری خود یادداشت تفاهم همكاری امنیتی امضا كرد.البولانی گفت: دو طرف در مورد آغاز همكاری در زمینه های مبارزه با تروریسم، جنایات سازمان یافته و تبادل تجربیات و اطلاعات برای حفظ امنیت دو كشور، به توافق دست یافتند.

منبع : روزنامه ابرار