پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

بیماری‌های قلب و عروق


بیماری‌های قلب و عروق
بیماری‌های قلب و عروق به قدری شایع هستند كه عامه مردم با علایم آن آشنایی دارند. بسیاری از مردم حالت‌های گوناگونی را كه در زندگی روزمره با آن مواجه‌اند به اشتباه به بیماری‌های قلبی عروقی نسبت می‌دهند. به عنوان مثال تنگی نفس كه یكی از تظاهرات نارسایی قلب است مشخصه بیماری‌های دیگری مثل چاقی شدید، بیماری‌های ریوی و اضطراب هم هست.
به دلیل وحشت فراگیری كه از بیماری‌ قلبی در عموم مردم وجود دارد حتی اشخاصی كه از لحاظ قلب و عروق سالم هستند، گاهی علایمی شبیه به بیماری‌های قلبی را بروز می‌دهند كه ناشی از نوعی تلقین ذهنی است. این تلقین در اطرافیان و آشنایان و بیمارانی كه بیماری قلبی در آنها به اثبات رسیده و به خصوص كسانی كه سكته قلبی یا انفاركتوس جدی را تجربه كرده‌اند، اغلب باعث وحشت می‌شود. اینجاست كه نگرانی‌ها اوج می‌گیرد و پرسش‌ها شروع می‌شود. آیا قلب من هم گشاد شده؟ من خیلی حرص و جوش می‌خورم، این استرس‌ها قلبم را گشاد می‌كند؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها و برطرف كردن نگرانی‌هایتان گفت و گویی با دكتر ارشمیدس صنعتی، متخصص قلب و عروق داشتیم.
●‌‌ آقای دكتر، منظور از گشادی قلب چیست؟
▪‌‌ قلب چهار حفره دارد؛ دو حفره در بالا به نام دهلیز و دو حفره در پایین به نام بطن. قلب را می‌توان به دو قسمت قلب راست و قلب چپ نیز تقسیم كرد. قلب راست خون كم اكسیژن را به ریه‌ها می‌برد و سپس خون اكسیژن‌دار از ریه‌ها به قلب چپ برمی‌گردد و از آنجا به تمام بدن پمپاژ می‌شود. هر كدام از این حفره‌ها ممكن است دچار گشادی بشوند.
● به چه دلیل حفره‌ها گشاد می‌شوند؟
▪ هر كدام از حفره‌ها به دلیل بیماری‌های به خصوصی دچار گشادی می‌شوند ولی گشادی كه در میان عوام شناخته شده و مورد بحث است، گشادی بطن چپ است.
● منظورتان این است كه بقیه حفره‌ها دچار گشادی نمی‌شوند؟
▪ چرا ولی ما گشادی بطن چپ را بیشتر از بقیه حفره‌ها مد نظر داریم و اصطلاح گشادی قلب را برای آن به كار می‌بریم. این گشادی به نارسایی قلب منجر می‌شود اما بقیه حفره‌ها هم گشاد می‌شوند. به طور مثال دهلیز چپ به دلیل تنگی یا نارسایی دریچه میترال (كه بین دو حفره دهلیز و بطن چپ قرار دارد) گشاد می‌شود و یا دهلیز راست قلب كه بر اثر تنگی و نارسایی دریچه سه لتی (دریچه‌ای است بین دهلیز و بطن راست) ممكن است دچار گشادی شود. گشادی بطن چپ و بطن راست هم به ترتیب می‌توانند به دلیل نارسایی و تنگی دریچه آئورت و دریچه پولمونر اتفاق بیفتند.
● چرا اگر به مشكلات دریچه‌ای قلب مبتلا شویم حفره‌های قلب‌مان گشاد می‌شوند؟
▪ چون زمانی كه قلب دریچه نارسا و ناكارآمد دارد، برای غلبه بر این مشكل خودش مجبور است فعالیت بیشتری بكند. به این معنی كه یك فشار مضاعف به عضله قلب وارد می‌شود. قدرت انقباض عضله، افزایش می‌یابد و این فعالیت اضافه سبب می‌شود كه رشته‌های عضلانی قلب بعد از مدتی كش بیایند. با ادامه این روند و كش آمدن عضلات قلب، خاصیت انقباض طبیعی قلب افت می‌كند و پمپاژ خون به طور صحیح و درست صورت نمی‌گیرد. در نتیجه خون بیشتری در حفره قلب كه دریچه‌اش خراب است، باقی می‌ماند و آن حفره به مرور گشاد می‌شود.
● به غیر از مشكلات دریچه‌ای، دیگر چه عللی موجب گشادی قلب می‌شوند؟
▪ یكی از شایع‌ترین بیماری‌هایی كه می‌توانیم نام ببریم، بیماری‌های ایسكمی قلب هستند. یعنی بیماری‌هایی كه موجب تنگی رگ‌های قلب می‌شوند و خون‌رسانی به عضله قلب را مختل می‌كنند. اگر خون به عضله قلب نرسد، درواقع تغذیه و اكسیژن رسانی به عضله مختل می‌شود و عضله قلب دچار سكته یا انفاركتوس می‌شود.
● این سكته كه توضیح دادید چه تاثیری روی گشادی حفره دارد؟
▪ بعد از سكته قلبی در یك كلام عضله قلب در ناحیه سكته از بین می‌رود. خاصیت انقباض خودش را از دست می‌دهد و سفت می‌شود. در اینجا باز هم قلب باید با یك مكانیسم جبرانی به كار خودش ادامه بدهد و باوجود از بین رفتن نسج طبیعی عضله در آن ناحیه، باید وظایف خون‌رسانی را انجام دهد. در نتیجه به دنبال فعالیت مضاعف دچار گشادی می شود.
● در این مثال‌هایی كه ذكر كردید، یك نقص و بیماری در قلب وجود داشت. قلب مجبور بود برای جبران، فعالیت اضافه داشته باشد و در نتیجه گشاد می‌شد. آیا بیماری وجود دارد كه مستقیما قلب‌مان را گشاد كند؟
▪ بله، قلب در اثر یك سری عوامل ناشناخته ژنتیكی و یا ویروسی دچار گشادی می‌شود. این گشادی به صورت یكنواخت در حفره قلب اتفاق می‌افتد. به این بیماری كاردیومیوپاتی یا درگیری عضله قلب می‌گوییم. علاوه بر مسائل ژنتیك و یك سری ویروس‌ها، این بیماری در اثر عوامل ناشناخته‌ای هم ممكن است به وجود آید. این بیماری عضله قلب را درگیر می‌كند و آن را دچار گشادی می‌كند. هر جا عضله بیشتری داشته باشد، درگیری و گشادی در آن عضله بیشتر اتفاق می‌افتد.
● آیا فشار خون هم می‌تواند به گشادی قلب منجر شود؟
▪ بله فشارخون هم مثل مشكلات دریچه ای و یا تنگی عروق قلبی، با دو مكانیسم می‌تواند در نهایت به گشادی قلب منجر شود. یكی به خاطر اینكه خود عامل فشارخون، مثل سیگار و چربی بالا جزو ریسك‌های به وجود آورنده بیماری‌های ایسكمی یا همان تنگ شدن عروق قلبی است و طی همان مراحلی كه گفتیم می‌تواند به گشادی قلب بینجامد.
● مكانیسم دوم چیست؟
▪ فشارخون موجب می‌شود به عضله بطن چپ قلب فشار مزمن وارد شود، یعنی در درازمدت اگر به آن توجه نشده و درمان نشود، سبب گشادی قلب می‌شود.
● آیا به غیر از مواردی كه ذكر كردید علل دیگری هم برای بروز گشادی قلب داریم؟
▪ بله، بیماری‌های زیادی هستند كه می‌توانند با درگیر كردن دریچه‌های قلب، در نهایت به بروز این مشكل كمك كنند، مثل تب روماتیسمی. بیماری‌های هورمونی هم مثل هیپوتیروئیدی یا كاهش فعالیت غده تیروئید در نهایت به دلایلی به صورت غیرمستقیم می‌توانند موجب گشادی قلب بشوند.
● بیماری‌های كلیوی چطور؟
▪ بیماری‌های كلیوی خود به خود و مستقیم به گشادی قلب منجر نمی‌شوند اما بیماران دیالیزی به دلیل عملكرد نادرست كلیه‌های خود را از دست داده‌اند، تصفیه خون در آنها به درستی انجام نمی‌شود. موادسمی مثل اوره در خون بالا می‌رود و قلب مجبور است بیشتر فعالیت كند، در نتیجه بزرگ و گشاد می‌شود. علاوه بر این، بیماران دیالیزی به مشكل فشارخون هم دچار می‌شوند كه موجب گشادی قلب می‌شود.
● حاملگی چه‌طور؟ آیا ممكن است به دلیل حاملگی، قلب گشاد شود؟
▪ در موارد نادری كه خوشبختانه درصد خیلی كمی است (۵.۰ در ۱۰۰۰ نفر) به گشادی قلب منجر می‌شود. این افراد در اواخر حاملگی و یا تا شش ماه بعد از وضع حمل، به دلایل ناشناخته كه هنوز مشخص نشده به این بیماری مبتلا می‌شوند.
● آیا جنسیت و سن افراد هم در این بیماری موثر است؟
▪ گشادی قلب اگر به دلیل بیماری عضله قلب باشد در هر دو جنس مرد و زن مشابه است. افراد به طور معمول در سنین میانسالی بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. البته از سن نوجوانی، جوانی و میانسالی به دلایل ژنتیك، ویروسی یا همان‌طور كه گفتیم به دلایل ناشناخته ممكن است اتفاق بیفتد، اما در مورد گشادی قلب كه به دلیل وجود یك بیماری زمینه‌ای مثل تنگی عروق (بیماری‌های ایسكمی) اتفاق می‌افتد، در سنین بالای ۵۰ سال و در آقایان بیشتر دیده می‌شود.
● به چه دلیل؟
▪ چون زمان شیوع بیماری‌های تنگی عروق پیشرفته قلبی از سن ۵۰ سالگی است و آقایان بیشتر به این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند. همانطور كه پیش از این گفتیم، شایع‌ترین علت گشادی قلب، بیماری‌های ایسكمی (تنگی عروق) هستند.
● روش تشخیص بیماری گشادی حفرات قلب چگونه است؟
▪ اولین راه تشخیصی، معاینه كامل بیمار است. از موارد متوسط تا پیشرفته گشادی قلب با این روش قابل تشخیص است. در موارد خفیف گشادی قلب هم بهترین و موثرترین روش انجام اكو است.
● فردی كه دچار گشادی قلب است چه علایمی دارد؟
▪ افرادی كه بطن چپ قلب‌شان گشاد است معمولا قادر به فعالیت هستند اما به زودی خسته می‌شوند. دچار تپش و تنگی‌نفس می‌شوند و باید استراحت كنند. اگر بطن راست قلب گشاد شده باشد بیمار اصلا قادر به فعالیت نیست. البته بیماری‌هایی كه به گشادی بطن راست منجر می‌شوند، كم هستند.
● آیا می‌توانیم برای پیشگیری از گشادی حفرات قلب اقداماتی بكنیم؟
▪ اگر فردی، زمینه‌های ابتلا به بیماری‌های ذكر شده را كه باعث گشادی قلب می‌شوند داشته باشد، می‌توانیم با تغییر روش زندگی و شرایط تغذیه بیمار، روند پیشرفت بیماری را كندتر كنیم. تغذیه متناسب و نوع شیوه زندگی، استراحت خوب و داشتن فعالیت مناسب با سن و سال، به همه افراد كمك می‌كند تا از بروز بیماری‌های قلبی آنها جلوگیری شود.
● درمان گشادی قلب به چه صورت است؟
▪ راه درمان گشادی قلب درمان عامل زمینه‌ساز آن است. اگر علت بیماری مشكلات دریچه‌ای باشد، با رفع مشكل مثلا تعویض دریچه، اقدام به درمان گشادی قلب به صورت غیرمستقیم می‌كنیم. یا اگر مشكل زمینه‌ساز گشادی، ایسكمی (تنگی عروق) باشد، از طریق تجویز دارو، آنژیوپلاستی و به هر حال درمان ایسكمی، در جهت رفع گشادی قلب اقدام می‌كنیم. اما در مورد گشادی قلب به دنبال كاردیومیوپاتی (عضله قلب) اولین راه درمان، استراحت است.در این مورد، درمان قاطعی نداریم و بیمار باید دارودرمانی شود و در صورت موارد پیشرفته‌تر برای پیوند قلب اقدام كنیم.
● یعنی با استراحت می‌شود جلوی انجام پیوند قلب را گرفت؟
▪ خیر، در بیماران مبتلا به مشكلات عضله‌ای قلب (كاردیومیوپاتی) كه گشادی قلب رخ می‌دهد، متاسفانه در خیلی مواقع درمان قاطع نداریم. با استراحت، درواقع قلب، فرصتی می‌یابد كه خودش را دوباره بسازد. قلب گشاد شده مثل یك اسب خسته است كه نیاز دارد با استراحت قوای از دست رفته را بازیابی كند.
● آیا می‌توانیم زودتر از بروز مشكل، آن را كشف و بررسی كنیم؟
▪ بله. همیشه پیشگیری از درمان بهتر است. پرسش خوبی است. اگر والدین در رفتارها و فعالیت‌های اطفال خود دقت كنند، به موقع بیماری تشخیص داده می‌شود و با درمان به موقع آنها، از عوارض بعدی جلوگیری می‌شود. به طور مثال نارسایی قلبی در موارد متوسط تا پیشرفته حتی با معاینه كامل از سوی متخصص اطفال به خوبی قابل تشخیص و درمان است، اما موارد خفیف با درایت پزشك و گزارش صحیح و دقیق والدین تشخیص داده می‌شود.
● والدین به چه موضوعی باید دقت كنند و آن را به پزشك گزارش بدهند؟
▪ گاهی، بچه‌ها حال عمومی خوبی دارند اما در زمان فعالیت و بازی خیلی زودتر از همسن و سالان خود خسته می‌شوند. با كنترل مرتب فرزندانمان، بیماری‌های مادرزادی مثل نارسایی دریچه آئورت را می‌توان زودتر تشخیص داد و درمان كرد.
● خانم باردار چه‌طور؟ آیا كسانی كه مشكلات خفیف دریچه‌ای مثل پرولاپس دارند باید قبل از بارداری به متخصص قلب مراجعه كنند؟
▪ آن دسته از خانم‌هایی كه می‌دانند پرولاپس دریچه دارند، قبل و حین حاملگی باید بررسی بشوند كه آیا این مشكل با نارسایی هم توام است یا نه. اگر هم با نارسایی همراه باشد باید كنترل شود كه این افراد در حین زایمان از آنتی‌بیوتیك استفاده كنند تا دریچه آنها دچار عفونت نشود.
● افرادی كه نمی‌دانند مشكل دریچه یا هر مشكل قلبی دیگر دارند چه‌طور؟
▪ این دسته از خانم‌های حامله باید میزان فعالیت‌شان را با قبل از حاملگی مقایسه كنند.
اگر به طور واضح این فعالیت‌ها محدود شده باشد و در حین آن تنگی نفس و تپش و درد در ناحیه سینه و بین دو كتف در پشت داشته باشند، باید با متخصص قلب مشورت كنند، چون تغییرات هورمونی در زمان بارداری باعث می‌شود نسج دریچه میترال حالت شل تری پیدا كند. پس بروز یك سری حالات مثل تپش قلب و مقدار كمی تنگی نفس طبیعی است، به شرطی كه تفاوت فاحشی بین توانایی فرد در قبل و حین حاملگی وجود نداشته باشد.‌
بررسی علل و علایم گشادی حفرات قلب در گفت‌وگو با دكتر ارشمیدس صنعتی
‌ الهه رضائیان
منبع : روزنامه سلامت


همچنین مشاهده کنید