سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

آداب باطنی تلاوت قرآن


آداب باطنی تلاوت قرآن
قرآن به عنوان آخرین كتاب الهی كه بر افضل انبیاء الهی نازل شده نور هدایت ابدی برای بشریت و تجلی خداوند در كلامش بود. قرآن شاهد زنده بر نبوت رسول اكرم(ص) و گرامی ترین برهان بر حقانیت اوست زیرا دلیلی دائمی و حجتی همگانی به شمار می آید كه تمامی ابعاد و جوانب آن نشان از دانش نامتناهی ربانی دارد و هیچ كس را یارای آن نبوده و نخواهد بود كه مانند این كتاب را از پیش خود بیاورد.
از جمله عواملی كه قرآن را در دل ها و مصاحف حفظ می كند تلاوت و مداومت در مطالعه آن است. تلاوت قرآن نیز مانند هر عمل مستحب دیگر دارای آدابی است كه خود بر دو نوعند: ظاهری و باطنی. از این دو قسم آداب باطنی تلاوت قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است كه در هنگام تلاوت قرآن بایستی مد نظر قرار گیرد. برای تلاوت قرآن ده ادب باطنی است كه به چند مورد
۱) فهمیدن اصل كلام
۲) آگاهی به عظمت متكلم
۳) تدبر، در شماره گذشته اشاره شد.
۴) حضور قلب و ترك حدیث نفس
حضور قلب از توجه بیشتر سرچشمه می گیرد زیرا تعظیم كلامی كه قرائت می شود ریشه در توجه انسان به آن كلام دارد و اندیشه خود را در چیز دیگری مصروف نمی دارد و این تمركز اندیشه و همت سبب شادی و انبساط خاطر می شود. ومی گویند در معنا و تفسیر آیه «یا یحیی خذ الكتاب یقوه ۴ گفته شده با جدیت و كوشش كتاب را بگیر» یعنی این كه در هنگام تلاوت قرآن وجود خود را از تمامی افكار خالی و همت را به آن مصروف بدار.
مهار ذهن و خودداری از انحراف ذهن از یك مسئله به مسائل دیگر امری بس دشوار و نیازمند به تمرین است یعنی آن چه را كه عموم مردم حواس پرتی می دانند به راحتی قابل پیشگیری نیست و حضور قلب نیز چیزی جز حواس جمعی نیست. كسی كه قرآن می خواند باید به آنچه می خواند عنایت و توجه داشته باشد و كلمات را بر حسب عادت و چرخش زبان نگوید زیرا قاری قرآن تنها به مقداری كه با توجه خوانده است بهره می برد و آن چه بی توجه خوانده می شود مانند آبی است كه هدر می رود و مزرعه را سیراب نمی كند منظور آن است كه هنگام تلاوت تمام حواس قاری به آیات الهی باشد و هیچ هم و غم دیگری را به دل راه ندهد.
۵) تفهم
منظور از تفهم آن است كه از هر آیه ای آن چه سزاوار آن است برداشت و استنباط كند (یعنی مراد از تفهم آن است كه برای هر آیه ای توضیح و شرحی مناسب با موضوع آن به دست آورد) تفهم در ادامه تدبر است چه بسا كسی تدبر كند اما حصول نتیجه ای نباشد یعنی باید آن قدر تدبر كرد تا مفهوم آیه را دریافت. براین اساس آیات قرآن مشتمل بر مطالب گوناگونی است (از صفات آفریدگار گرفته تا صفات آدمیان و. . .) كه دانستن هر یك چراغی است فرا راه تكامل انسان.
۶) ترك موانع فهم
بعضی از مردم به خاطر اینكه شیطان پرده ای بر فهم آنان افكنده است از فهم معانی قرآن محروم و از درك اسرار و شگفتی های آن بی بهره اند. قاری قرآن بایستی در رفع موانع و حجب شیطانی بكوشد. مهمترین حجاب های فهم چهار مورد است:
▪ حجاب اول:
برخی از افراد (قاریان) تمام تلاش و توجه خویش را صرف تلفظ صحیح كلمات قرآن می كنند تا مبادا حرفی را از مخرج نادرست ادا كنند در چنین وضعیتی دیگر برای توجه به معانی مجالی باقی نمی ماند. كه این كار به عهده شیطان است كه موكل بر قرآن شده تا با وسوسه مردم را از درك معانی كلام الهی باز داشته و مردم را وادارد كه در ادا به حروف تردید نمایند.
▪ حجاب دوم:
اینكه تلاوت كننده در مسائل متقلد نظریه ای باشد كه به تقلید آن را یادگرفته و نسبت به آن جمود و تعصب داشته باشد این چنین اعتقاد و تعصبی مانع از ارتقاء است و به او اجازه نمی دهد كه غیر از مورد اعتقادش به مطلب دیگری بیندیشد.
▪ حجاب سوم:
این است كه قاری و تلاوت كننده قرآن بر گناهی اصرار ورزد و یا متكبر و یا مبتلا به هوای نفس باشد. این گناهان سبب تاریكی دل می گردد و مانند غبار بر آیینه قلب نشسته از تجلی حق جلوگیری می كند و این بزرگترین حجاب دل است و بیشتر مردم به این حجاب گرفتارند.
▪ حجاب چهارم:
این است كه تفسیر ظاهری آیه را بخواند و بپذیرد كه كلمات قرآن در معانی خود منحصر به آن است كه از ابن عباس و مجاهد و امثال آنها نقل شده است. و بقیه تفسیر به رای است و این خود از حجاب های بزرگ فهم قرآن است.
● تخصیص
تخصیص یعنی این كه تلاوت كننده در نظر بگیرد كه مقصود از هر خطاب قرآن خود اوست پس اگر نهی از امری را در قرآن می خواند یا وعده و وعیدی را می شنود خود را مخاطب بداند و اگر داستان های انبیاء و اقوام گذشته را قرائت می كند آنها را به منزله افسانه تلقی نكند بلكه بداند كه مقصود از آنها عبرت است و قاری بایستی از لابه لای آنها آنچه را مورد نیاز می باشد برگیرد. در قرآن كریم می خوانیم: «ولقد یسرنا القرآن للذكر فهل من مدكر ۵ یعنی ما قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم پس آیا پند گیرنده ای هست؟»
سید سعید آل طه
منبع : روزنامه جوان


همچنین مشاهده کنید