نامداران غایب

● فیلمسازانی که در بیست و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم فجر حضور ندارند
هفته گذشته اسامی فیلم های بخش مسابقه سینمای ایران بیست و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم فجر اعلام شد و با آنکه روند تولید بسیاری از فیلم های پذیرفته شده همچنان ادامه دارد اما تا حدود زیادی ترکیب فیلم های حاضر در جشنواره مشخص شد. تقریباً تمام فیلم هایی که پیش بینی می شد در جشنواره امسال به نمایش درآیند در فهرست نهایی فیلم های پذیرفته شده قرار دارند تا پیش بینی های قبلی درباره نمایش آثار تعدادی از فیلمسازان شاخص ایرانی تحقق پیدا کند. اما در کنار فیلمسازان حاضر در جشنواره امسال فیلمسازان شاخصی از نسل های مختلف در جشنواره غایب هستند.
در واقع به رغم آنکه پیش بینی می شد بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر از نظر حضور فیلم های شاخص دوره پرباری باشد اما فیلمسازان شناخته شده و مهمی نیز با قطعیت کامل در آن حضور نخواهد داشت. در زیر مروری داریم بر تعدادی از این فیلمسازان و دلایل غیبتشان در جشنواره امسال.
● بهرام بیضایی
روند فیلمسازی بیضایی در دو دهه اخیر آنقدر کند شده که دیگر انتظار نمایش فیلمی از او در جشنواره فجر کمتر به ذهن علاقه مندان و تماشاگران سینما خطور می کند. آخرین بار بهرام بیضایی در سال ۱۳۷۹ با فیلم پرجنجال «سگ کشی» در جشنواره فجر حاضر بود که نمایش اش باعث رونق آن دوره جشنواره شد.
از آن زمان تا به حال بیضایی مجال فیلمسازی پیدا نکرده است و این اتفاق در سال جاری نیز رخ نداد تا او در دوره بیست و پنجم فجر هم غایب باشد. این در حالی بود که از اوایل سال موضوع فیلمسازی بیضایی مطرح بود و او حتی پروانه ساخت «لبه پرتگاه» را به تهیه کنندگی حمیدرضا اعتباریان نیز دریافت کرد. ساخت این فیلم نیز تا به حال امکان پذیر نشده و هر بار اتفاقی باعث تاخیر تولید آن شده است. یک بار لزوم ایجاد تغییرات در فیلمنامه، بار دیگر اختلاف با تهیه کننده و بروز شایعاتی درباره بازیگران فیلم و دست آخر شکستگی پای بیضایی در هنگام انتخاب لوکیشن های فیلم از جمله دلایل این تاخیر بوده است. با آنکه تولید «لبه پرتگاه» کاملاً منتفی نشده است اما بنابر سابقه قبلی تا زمان شروع فیلمبرداری نمی توان به ساخت این فیلم امیدوار بود. بیضایی اگر همین روزها فیلمبرداری فیلمش را آغاز کند، احتمالاً یکی از حاضران نامدار دوره بیست و ششم جشنواره خواهد بود.
● ناصر تقوایی
اصولاً نمایش فیلمی از ناصر تقوایی در جشنواره فجر عجیب است چرا که او در طول بیست و پنج دوره برگزاری این جشنواره تنها در سه دوره آن حاضر بوده است. او سال ۱۳۸۰ بعد از ۱۳ سال غیبت با «کاغذ بی خط» در جشنواره حاضر بود که آن هم با واکنش های متناقضی روبه رو شد. از آن زمان تا به حال تقوایی فیلمبرداری دو فیلم «رومی و زنگی» و «چای تلخ» را شروع کرد که هر دو در میانه های فیلمبرداری بنا به دلایلی متوقف شدند. وقوع این اتفاقات باعث شد تقوایی عملاً علاقه خود را به ساخت فیلم از دست دهد و حتی فیلمنامه یی را نیز برای ساخت ارائه ندهد. در چنین شرایطی انتظار نمایش فیلمی از ناصر تقوایی در جشنواره فیلم فجر بسیار دور از ذهن است.
● ابراهیم حاتمی کیا
حاتمی کیا در سال های اخیر تبدیل به شاخص ترین و نمونه یی ترین فیلمساز نسل بعد از انقلاب سینمای ایران شده است که جشنواره فجر نیز به ساخته هایش علاقه ویژه یی نشان می دهد. حاتمی کیا بعد از آنکه در دوره قبل جشنواره فجر با فیلم «به نام پدر» حاضر بود و جایزه بهترین فیلم آن دوره را هم دریافت کرد، امسال تمام وقت درگیر تولید سریال تلویزیونی اش با نام «حلقه سبز» بود و عملاً فرصت تولید فیلم پیدا نکرد.
حاتمی کیا البته یک فیلم بازمانده از دو سال قبل دارد که تهیه کننده اش همواره فرم حضور در جشنواره را پر می کند اما همچنان امکان نمایشش را نمی یابد. «به رنگ ارغوان» بعد از آنکه دو سال پیش در آخرین روزهای مانده به جشنواره از برنامه ها کنار گذاشته شد تا به حال فرصت نمایش پیدا نکرده است. به رغم تمام تلاش ها تغییری در وضعیت این فیلم ایجاد نشده و حاتمی کیا یکی از غایبان سرشناس این دوره جشنواره فجر است.
● مجید مجیدی
فیلمساز مورد تایید سینمای ایران چند سالی است که گزیده کارتر شده و با فاصله چند ساله فیلم می سازد. او بعد از «بید مجنون» فیلم جدیدی نساخته است و البته بیشتر درگیر ساخت فیلم های کوتاهی مانند «خادمان حرم امام رضا(ع)»، «معرفی المپیک پکن» و «فرش ا یرانی» بوده است. ظاهراً مجیدی فیلمنامه متفاوتی را در دست بازنویسی دارد که احتمالاً آن را سال آینده خواهد ساخت تا یکی از مدعیان دوره بعد جشنواره باشد. مجیدی همواره مورد توجه جشنواره بوده است و در سال هایی هم که فیلم نداشته معمولاً در بخش های اجرایی مانند هیات داوران بین الملل و سینمای ایران حضور داشته، به همین دلیل بعید نیست که او با همین سمت ها در جشنواره امسال هم حاضر باشد.
● بهمن فرمان آرا
بعد از آنکه سال گذشته با وجود آماده بودن جدیدترین فیلمش «یک بوس کوچولو» آن را یک ماه قبل از شروع جشنواره روانه اکران عمومی کرد، مشخص شد که دیگر مانند دوره های قبلی جشنواره فجر علاقه یی به حضور در این رویداد مهم سینمایی ندارد. فرمان آرا که در دو دوره جنجالی جشنواره فجر در اواخر دهه هفتاد با فیلم هایش از مدعیان دریافت جوایز آن بود، از دوره بیستم غایب بوده و امسال نیز این غیبت ادامه خواهد یافت. او بعد از «یک بوس کوچولو» فیلم جدیدی نساخته است و در دوره بیست و پنجم جشنواره فجر نیز حاضر نخواهد بود.
● احمدرضا درویش
ساخت فیلم پرهزینه و عظیم «دوئل» باعث شده تا درویش دیگر به ساخت فیلمی در ابعاد معمولی راضی نشود و به همین دلیل روند فیلمسازی اش نیز کند شده است.
او البته پروانه ساخت فیلمی با نام «روز رستاخیز» را از چند ماه پیش در جیب دارد اما همچنان در حال تحقیق و بازنویسی فیلمنامه آن است که درباره فتح خرمشهر و اتفاقات سال های نخست جنگ تحمیلی است. ظاهراً این فیلم هم از نظر گستردگی تولید در ابعاد دوئل است که در چنین شکلی حتی احتمال حضور درویش در دوره بعد جشنواره فجر را هم در هاله یی از ابهام قرار می دهد.
● رسول ملاقلی پور
در صورت عدم اکران «میم مثل مادر» می توانست از حاضران جشنواره امسال باشد اما با نوعی قهر و دلخوری فیلمش را زودتر روانه نمایش عمومی کرد تا در جشنواره حاضر نباشد. ملاقلی پور که آخرین فیلمش قبل از میم مثل مادر، «مزرعه پدری» در جشنواره بیست و دوم تحت الشعاع «دوئل» قرار گرفته بود، عملاً از آن زمان جزء منتقدان جشنواره شده است و حتی در مقطعی بعد از عدم صدور پروانه ساخت «خوابگرد» اعلام کرد که دیگر فیلم نخواهد ساخت. ملاقلی پور هم اینک درصدد ساخت فیلمی متفاوت است که بخشی از داستانش در عراق می گذرد.او ماه پیش فیلم «میم مثل مادر» را بر پرده داشت که با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد و همین بر عزم ملاقلی پور در عدم نمایش فیلم هایش در جشنواره فجر افزود.
● کمال تبریزی
ساخت سریال «شهریار» باعث شده تا این کارگردان پرکار سینمای ایران امسال فیلمی برای عرضه در جشنواره نداشته باشد. تبریزی تمام سال گذشته را درگیر تولید مجموعه تلویزیونی «شهریار» بود و همین او را تا حدودی از فیلمسازی دور کرد. با توجه به روند فیلمسازی تبریزی و طرح هایی که هم اینک در دست اقدام دارد می توان پیش بینی کرد که احتمالاً جزء حاضران دوره آینده جشنواره خواهد بود. کارگردان «مارمولک» حالا تبدیل به یکی از عوامل رونق جشنواره شده است. او بعد از یک دوره وقفه، از هفته گذشته مجدداً پیش تولید فیلم جدیدش را با عنوان «همیشه پای یک زن در میان است» را آغاز کرد.
● رضا میرکریمی
با جوایزی که فیلم هایش در دوره های مختلف جشنواره کسب می کنند و به ویژه موفقیت آخرین آنها «خیلی دور، خیلی نزدیک» حالا باید عدم حضورش را به معنای غیبت یکی از فیلمسازان شاخص سینمای ایران در جشنواره فجر دانست. میرکریمی امسال درگیر تولید مجموعه فیلم های کوتاه فیلمسازان مطرح ایرانی درباره «فرش» و بعد از آن پروژه «سینماگران» بود و به همین دلیل فرصت ساخت فیلم بلند را پیدا نکرد، اما بلافاصله بعد از فراغت از تولید این فیلم های کوتاه از چند روز آینده ساخت فیلم جدیدش را با عنوان «به همین سادگی» آغاز خواهد کرد که ظاهراً متفاوت از تمام فیلم های قبلی ا ش است.
● بهروز افخمی
آخرین بار با «گاو خونی» در بیست و دومین دوره جشنواره حاضر بود که اتفاقاً یکی از بحث برانگیزترین آثار آن دوره را هم عرضه کرده بود. افخمی که در مقطعی بسیار پرکار شده بود نتوانست تمام پروژه هایش را تمام کند و بعد از گم شدن راش های فیلم «ته دنیا»، ترجیح داد که فیلمبرداری پروژه عظیم «فرزند صبح» را تا بزرگ شدن بازیگر خردسال فیلمش متوقف کند و همین عوامل باعث غیبتش در سینمای ایران شده است. او از چند ماه پیش فیلمبرداری فرزند صبح را مجدداً از سرگرفته است تا شاید در دوره بعد جشنواره حاضر باشد.
● رسول صدرعاملی
اتمام سه گانه اش درباره دختران نوجوان باعث تامل و دقت در روند فیلمسازی اش شده است. به ویژه که «دیشب باباتو دیدم آیدا» نیز چندان با استقبال منتقدان و تماشاگران مواجه نشد و همین بر تامل صدرعاملی افزوده است. او امسال چند ماه درگیر برگزاری جشن خانه سینما بود و بیشتر به انجام امور صنفی علاقه نشان می داد تا ساخت فیلم. هر چند که در مقام تهیه کننده «عروسک فرنگی» را به کارگردانی فرهاد صبا بر پرده داشت.
● کیانوش عیاری
این کارگردان تحسین شده و محترم سینمای ایران نیز به دلیل درگیری در ساخت یک مجموعه سنگین امسال در جشنواره فجر فیلمی نخواهد داشت. سریال «دکتر قریب» چند سال است که وقت عیاری را گرفته و باعث شده تا او فرصت فیلمسازی پیدا نکند. هر چند یک بار در میانه های ساخت همین سریال، فیلم «بیدار شو آرزو» را درباره زلزله بم ساخت که در دوره بیست و سوم جشنواره به نمایش درآمد و بعد از آن نیز تا به حال فرصت اکران عمومی پیدا نکرده است.
● جعفر پناهی
اتفاقات پیش آمده برای فیلم «آفساید» باعث شد تا عملاً امکان ساخت فیلم جدیدی برای پناهی در سال جاری فراهم نشود. آفساید بعد از آنکه در بخش مهمان جشنواره سال قبل به نمایش درآمد، با افزایش انتقادات فرصت نمایش عمومی پیدا نکرد تا به جمع فیلم های نمایش داده نشده پناهی اضافه شود. با شرایطی که برای فیلمسازی پناهی به وجود آمده، چشم انداز روشنی برای فعالیت مداوم او مشاهده نمی شود.
● بهمن قبادی
او امسال فیلم ساخت اما امکان نمایش فیلمش ظاهراً وجود ندارد. «نیومانگ» فیلم جدید بهمن قبادی بعد از ارائه به اداره کل نظارت و ارزشیابی نتوانست پروانه نمایش عمومی دریافت کند تا قبادی نیز به جمع غایبان جشنواره اضافه شود. گفته می شود نوع پرداخت فیلم جدید قبادی و فضای آن به گونه یی است که شائبه های جدایی طلبانه و استقلال طلبانه را در ذهن بیننده تداعی می کند. «نیومانگ» از چند ماه پیش آماده نمایش است اما بنا به همین مشکل فرصت حضور در جشن خانه سینما را هم پیدا نکرد. قبادی در حالی امسال اعلام کرده بود که علاقه مند به حضور در جشنواره فجر است که پیش از این هیچ کدام از فیلم هایش را به فجر نداده بود. در حالی که آن فیلم ها هیچ کدام مشکل نمایش نداشتند.
● عباس کیارستمی
کیارستمی مدت ها است از شکل معمول فیلمسازی فاصله گرفته و اصولاً با اعتبار جهانی نیز که پیدا کرده ترجیح می دهد در صورت ساخت فیلمی، نخستین بار آن را در جشنواره های معتبر جهانی نمایش دهد. این در حالی است که نمایش فیلم های جدید کیارستمی نیز در ایران با مشکل روبه رو است و «ده» همچنان امکان نمایش در ایران را ندارد. کیارستمی امسال با میزبانی ژولیت بینوش این شایعه را به وجود آورد که قصد دارد فیلمی با بازی او بسازد اما این موضوع هنوز به وقوع نپیوسته است. کیارستمی دو سال پیش همراه کن لوچ و ارمانو اولمی فیلم سه اپیزودی «بلیت» را ساخت که آن هم ظاهراً امکان نمایش در ایران ندارد.
‌● سیروس الوند
اگر تهیه کننده جدیدترین فیلمش «تله» راضی به اکران نکردن فیلمش تا زمان جشنواره فجر می شد، سیروس الوند هم به جمع حاضران جشنواره می پیوست اما در فاصله کمتر از دو ماه مانده به جشنواره جدیدترین فیلم سیروس الوند به نمایش عمومی درآمد و عملاً امکان حضور او در جشنواره فراهم نیست. این در حالی است که گفته می شود خود الوند نیز علاقه مند نمایش فیلمش در جشنواره بوده اما نتوانسته تیهه کننده اش را راضی به این امر کند. او هم اکنون در حال فیلمبرداری جدیدترین فیلمش با عنوان «زن دوم» به تهیه کنندگی فرشته طائرپور و بازی محمدرضا فروتن و نیکی کریمی است.
● دیگر غایبان
غیر از فیلمسازان اشاره شده در بالا، تعداد دیگری از کارگردانان به نسبت شناخته شده هم در جشنواره امسال حاضر نخواهند بود. خانواده مخملباف ها سال ها است که اصولاً علاقه یی به جشنواره فجر ندارند و البته در دو سال اخیر هم روند فیلمسازی شان بسیار کند شده است. سامان مقدم هم که بنا به ویژگی های آثارش، نمایش فیلم هایش در جشنواره رونق بخش آن می شود امسال فیلمی نساخته است. در سطوح پایین تر نیز می توان از مهدی فخیم زاده، داود میرباقری، ایرج طهماسب، پرویز شهبازی، محمد بزرگ نیا، خسرو معصومی و تهمینه میلانی به عنوان غایبان امسال جشنواره فجر نام برد.بیست وپنجمین جشنواره بین المللی فیلم فجر از ۱۲ تا ۲۲ بهمن در تهران برگزار می شود.

بابک غفوری آذر

منبع : روزنامه اعتماد