صنایع نظامی روسیه از رکود تا احیاء

صنایع دفاعی و نظامی روسیه در سالهای اخیر مورد توجه بیشتری قرارگرفته و تجهیزات نظامی تولیدی این كشور علاوه بر استفاده در نیروهای مسلح روسیه به بیش از ۸۰ كشور جهان صادر می شود. روسیه در تلاش است به تدریج موقعیت پیشرو صادرات سلاح و تجهیزات نظامی شوروی سابق در جهان كه پس از فروپاشی، از دست رفته بود را بدست آورد. صنایع نظامی روسیه ركن مهم صنایع این كشور را تشكیل می دهد و پس از نفت و گاز سومین منبع عمده درآمدهای ارزی این كشور است.
وزیر دفاع روسیه اخیرا با مهم خواندن نقش صنایع دفاعی در اقتصاد كشور، گفت: بخش های مهم صنایع روسیه مانند هواپیماسازی، صنایع فضایی غیرنظامی، كشتی سازی ، ابزارهای اپتیكی و محصولات الكترونیكی عملا در چارچوب موسسات دفاعی فعالیت می كنند. «سرگئی ایوانف» گفت: موسسات دفاعی تامین كننده ۷۰ درصد ابزار ارتباطاتی ۶۰ درصد تجهیزات پیچیده پزشكی۳۰، درصد تجهیزات فنی حساس برای مجموعه های سوخت و انرژی هستند و ۵۰ درصد كادر علمی كشور را جذب كرده است.
به نظر كارشناسان، صنایع دفاعی روسیه از پنج سال پیش، روند خروج از ركود ناشی از فروپاشی شوروی را آغاز كرده است. از عوامل اصلی این ركود، پراكندگی مراكز صنایع نظامی در نقاط مختلف شوروی و نیز كاهش شدید صادرات تسلیحات ساخت این كشور بود كه بر اثر آن بسیاری از این مراكز تولید را متوقف كرده و شمار زیادی از كارشناسان مشغول بكار در این بخش، بیكار شدند.این وضع باعث از دست رفتن بازارهای سنتی سلاح شوروی شامل كشورهای خاورمیانه از جمله سوریه و عراق و كشورهای آفریقایی و اعضای بلوك شرق شد كه جای آن را تولیدكنندگان دیگر سلاح در جهان و درصدر آن آمریكا گرفت.
بر اساس اطلاعات موجود، شوروی بطور میانگین سالانه بیش از ۲۰ میلیارد دلار سلاح و تجهیزات نظامی به خارج صادر می كرد و بخشی نیز به عنوان كمك نظامی بلاعوض به كشورهای هم پیمان تحویل می شد. علاوه بر آن كشورهای خریدار سلاح شوروی، میلیاردها دلار بدهی خود را به این كشور پرداخت نكردند. پس از فروپاشی شوروی بویژه در شش سال اخیر با تاسیس شركت دولتی «روس آبارون اكسپرت» این وضع بصورت اساسی تغییر كرده و روسیه صادرات سلاح را از حالت «تحویل بر اساس ملاحظات ایدئولوژیكی» به «فروش سلاح به قیمت بازار» تغییر داد.
صادرات نظامی روسیه در حال حاضر تحت نظارت كامل «روس آبارون اكسپرت» انجام می گیرد و علاوه بر این شركت، چهار مركز صنعتی دفاعی روسیه از جمله شركت هواپیماسازی میگ و مركز طراحی سلاح «تولا» سلاح و تجهیزات نظامی به خارج صادر می كنند. بر اساس اطلاعات رسمی، روسیه در سال ۲۰۰۵از محل صادرات سلاح و تجهیزات نظامی شش میلیارد و ۱۲۶میلیون دلار درآمد كسب كرد و از این نظر پس از آمریكا در مكان دوم جهانی قرار گرفت. این رقم از سال ۱۹۹۹میلادی سه برابر افزایش یافته است.روسیه در سالهای اخیر به توسعه صنایع دفاعی و تجهیز ارتش به سلاح های پیشرفته ساخت مراكز تولید سلاح خود توجه فراوان كرده و این رویكرد در اولویت سیاست های داخلی دولت این كشور قرار گرفته است. وزیر دفاع روسیه به تازگی گفت:این كشور برای این كه ابرقدرت باقی بماند باید به توسعه و فروش سلاح های پیشرفته تر مبادرت كند.
وی تاكید كرد: «روسیه نمی تواند تنها بر اساس وسعت ارضی و منابع طبیعی موقعیت خود را به عنوان یك ابرقدرت حفظ كند.» مراكز صنعتی نظامی روسیه عمدتا در مناطق اورال و مركزی روسیه قرار دارد. از مهمترین مراكز صنایع دفاعی روسیه می توان مجموعه هواپیماسازی «سوخو» را نام برد كه در منطقه خاور دور روسیه قرار گرفته است. این مجموعه از چند كارخانه تشكیل یافته و ۲۸ هزار كارگر و متخصص در آن مشغول به كار هستند.
شركت سوخو از سال ۱۹۳۰ آغاز بكار كرده و در این مدت بیش از ۱۰ هزار فروند از حدود یكصد نوع هواپیمای جنگی ساخته كه ۲ هزار فروند آن را به ۳۰ كشور جهان صادر كرده است. در زمره مراكز عمده صنایع دفاعی روسیه می توان از شركت هواپیماسازی میگ، كارخانه كشتی سازی سورودوینسك و مركز طراحی سلاح و جنگ افزار «تولا» نام برد.در این مراكز در حال حاضر انواع سلاح و جنگ افزارها از سلاح های خودكار گرفته تا زیردریایی های اتمی و موشك های قاره پیما تولید می شود. از پیشرفته ترین سلاح های روسیه جنگنده های سوخو- ،۳۴موشك های قاره پیمای «توپول-ام» دارای برد ۱۰هزار كیلومتر و مجموعه پدافند هوایی اس-۳۰۰و۴۰۰ است كه تنها در اختیار نیروهای مسلح این كشور قرار می گیرد.
ارتش روسیه در سالهای پیش به دلیل كمبود بودجه از سلاح های پیشرفته و جدید محروم بود و دولت روسیه با درك این مساله امسال ۱۱میلیارد دلار به خرید تسلیحات جدید و مدرن سازی واحدهای نظامی تخصیص كرده است. به نظر كارشناسان تامین نیازهای ارتش روسیه به عنوان هدف اولویت دار در استراتژی توسعه صنایع دفاعی روسیه قرار گرفته و این تفاوت اصلی صنایع دفاعی كنونی این كشور با زمان شوروی سابق است كه به تامین نیازهای تسلیحاتی كشورهای هم پیمان توجه فراوان می شد.
روسیه از تواناییهای تولیدی صنایع دفاعی خود برای كسب درآمدهای ارزی استفاده می كند و رقم صادرات تسلیحات و تجهیزات نظامی این كشور در سال ۲۰۰۶میلادی به شش میلیارد و ۱۲۰میلیون دلار می رسد. «میخاییل دمیتریف» رییس سازمان همكاریهای فنی و نظامی روسیه با اشاره به افزایش سفارش ها به شركت های صنایع نظامی روسیه گفت: این رقم در حال حاضر بالغ بر ۲۳ میلیارد دلار رسیده كه با زمان شوروی قابل مقایسه است.
دمیتریف با اشاره به قراردادهای چند میلیارد دلاری تسلیحاتی روسیه با كشورهای دیگر پیش بینی كرد صادرات سلاح و تجهیزات نظامی روسیه در سال ۲۰۰۷ به بیش از ۷ میلیارد دلار برسد. وی چین و هند را عمده ترین خریداران سلاح روسیه عنوان كرد و افزود:«۷۰ درصد تسلیحات صادراتی روسیه به دو كشور مذكور است.» چین شریك راهبردی روسیه در آسیا است كه حجم مبادلات بازرگانی دو كشور در سال ۲۰۰۵به حدود ۲۰میلیارد دلار رسید و از این رقم دو میلیارد دلار را صادرات سلاح و تجهیزات نظامی روسی به این كشور تشكیل می داد.
روسیه تحت قراردادی به ارزش یك میلیارد دلار به این كشور دو فروند ناو هواپیمابر از نوع ۹۵۶و هشت فروند زیردریایی از نوع ۶۳۶تحویل داد و قرار است مجموعه پدافند هوایی اس- ۳۰۰به این كشور تحویل دهد. بر اساس اطلاعات موجود صادرات تسلیحات روسیه به هند در سه سال اخیر بیش از هفت میلیارد دلار بود. این كشور آسیایی در سالهای اخیر انواع سلاح های پیشرفته روسیه از جمله دهها فروند جنگنده های سوخو- ۳۰ام.كا و میگ-۲۹ ، تانك های تی- ۷۲ و تی-۹۰ و نفربرهای زرهی خریداری كرده است. روسیه همچنین طبق یك قرارداد یك میلیارد و ۷۰۰میلیون دلاری ناوهواپیما بر«آدمیرال گورشكوف» ساخت شوروی را نوسازی می كند كه در دو سال آینده به هند تحویل خواهد داد.
در همین حال مطبوعات روسیه از امكان كاهش همكاریهای فنی و نظامی هند با روسیه باتوجه به تلاش آمریكا برای حضور فعال در بازار تسلیحاتی هند خبر دادند. پایگاه اینترنتی «كا.ام» روسیه از امكان تحویل ۱۲۶جنگنده آمریكایی به هند به ارزش شش میلیارد دلار خبر داد.
این امكان باتوجه به توسعه روابط هند و آمریكا زیاد است و در صورت تحقق، ضربه شدیدی به صادرات تسلیحاتی روسیه وارد خواهد آمد. واشنگتن در راستای سیاست محدودسازی حضور روسیه در بازارهای سلاح جهان شركت های سوخو و «روس آبارون اكسپرت» را كه جایگاه مهمی در صادرات سلاح و تجهیزات نظامی روسیه دارند، مورد تحریم قرار داد.جالب توجه است كه مجازات این شركت ها بدنبال خرید یك میلیارد دلاری جنگنده های روسی توسط ونزوئلا صورت گرفت و آمریكا كه از این معامله ناراضی بود، روسیه را به نقض معیارهای قوانین بین المللی جلوگیری از گسترش سلاح های كشتار جمعی متهم كرد.
كارشناسان پیش بینی می كنند با افزایش توانمندی روسیه برای صادرات سلاح های پیشرفته تر به كشورهای مختلف بویژه تحت قراردادهای عمده، این نوع اقدامات آمریكا بیشتر خواهد شد. مسكو برای تثبیت موقعیت خود در بازار سلاح آسیا از جمله در منطقه خاورمیانه و جنوب شرق این قاره و نیز در منطقه آمریكای لاتین باید توان رقابتی خود را افزایش دهد. روسیه در همین حال برای جلب اعتماد كشورهای دوست در صورت نیاز باید از آنها حمایت كند و تنها در این صورت در بازار سلاح جهان و باوجود رقابت های آمریكا می تواند موقعیت خود را تثبیت كند.

منبع : روزنامه ابرار