چگونگی انتخاب رئیس جمهور در آمریکا

مباحثی كه پیرامون انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۰ آمریكا پیش آمد سبب شد كه بسیاری روش گزینش رئیس جمهور در این كشور را زیر سوال ببرند. در عین حال خیلی از گروههای داخلی و خارجی با هدف پاسخ به این پرسش كه آیا «سیستم الكتورال» به ویژه در جهان امروز معقول است یا نه این سیستم را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.
● سیستم الكتورال چیست
انتخابات ریاست جمهوری آمریكا هر چهار سال یك بار و در روز سه شنبه پس از نخستین دوشنبه ماه نوامبر برگزار می شود. اما در این روز رئیس جمهور و معاونش از طریق آراء مستقیم مردم آمریكا انتخاب نمی شوند. بلكه در واقع در بیش از یك ماه بعد و در ماه دسامبر توسط «گروه انتخاب كنندگان» (الكتورال كالج) برگزیده می شوند.
«گروه انتخاب كنندگان» كه هر كدامشان «الكتور» خوانده می شوند توسط مردم هر ایالت و در همان سه شنبه ماه نوامبر (انتخابات عمومی) برگزیده می شوند. رای این افراد «رای الكتورال» نامیده می شود. تعداد افراد این گروه با مجموع عدد وكلای مجلس نمایندگان هر ایالت (حداقل یكی) به علاوه دو سناتور (در همه ایالتها یكسان) برابر است.
تعداد كل افراد «گروه انتخاب كنندگان» در سطح كشور ۵۳۸ نفر ( به تعداد ۴۳۵ وكیل مجلس نمایندگان، به اضافه تعداد ۱۰۰ سناتور، به علاوه ۳ رای الكتورال واشنگتن دی سی ) می باشد. بنابراین حداقل ۲۷۰ تن از «الكتور» ها باید به یك نامزد رای بدهند تا وی بتواند به مقام رئیس جمهوری آمریكا و یا معاونت وی دست پیدا كند.
در آمریكا هر یك از دو حزب اصلی برای هر ایالت به تعداد آراء الكتورال، «الكتور» نامزد می كنند. گرچه روش دو حزب برای نامزد كردن این «الكتور»ها یكسان نیست اما این نامزدها معمولا در اجلاس سراسری این دو حزب و یا توسط كمیته مركزی احزاب در ایالات انتخاب می شوند. وقتی مردم در انتخابات عمومی ماه نوامبر به پای صندوقهای رای می روند در واقع به «الكتور» های ایالت خود رای می دهند. با این همه بر اساس قانون در بیشتر ایالتها الزامی وجود ندارد كه این «الكتور» ها به نامزدی كه اكثریت آراء را كسب كرده رای بدهند. به همین دلیل افرادی كه از سوی هر حزب نامزد می شوند (كه «الكتور» باشند) معمولا اشخاصی هستند كه یا در حزب صاحب مقام هستند و یا بستگیهای طولانی مدت با حزب دارند. این امر از آن جهت لحاظ می شود كه اطمینان حاصل گردد كه آنها در صورت انتخاب شدن به نامزد مورد نظر حزب مربوطه رای می دهند.
بنابراین روند انتخاب رئیس جمهور و معاون وی در آمریكا گزینشی غیر مستقیم است. به این معنی كه در دسامبر یعنی ماه پس از انتخابات عمومی، «الكتور» هایی كه در هر ایالت برگزیده شده اند در مراكز ایالات گرد هم می آیند تا با رای خود رئیس جمهور و معاون وی را تعیین كنند. در ماه ژانویه پس از آن نیز مجلس نمایندگان برای تایید نتایج انتخابات تشكیل جلسه می دهد. دو دلیل عمده برای برگزیدن «سیستم الكتورال» درایالات متحده وجود دارد. نخست این كه بنیانگذاران آمریكا انتخابات مستقیم توسط مردم را در برابر سوء استفاده و فساد آسیب پذیر می دانستند. در آن هنگام این دیدگاهی غیر معمول نبود و از منظر بسیاری از افراد دمكراسی «حكومت توده های ناآگاه» تلقی می شد. امروزه این استدلال دیگر ارزشی ندارد.
دومین دلیل كه تا امروز نیز موجه باقی مانده این است كه «سیستم الكتورال» در روند انتخابات به ایالتهای كم جمعیت تر بهای بیشتری می دهد. مثلا كالیفرنیا با جمعیت تقریبی ۳۵ و نیم میلیونی خود، ۵۵ رای الكتورال دارد كه به این مفهوم است كه در ازای هر ۶۴۵ هزار نفر ۱ رای الكتورال وجود دارد. اما آلاسكا كه كل جمعیتش ۶۵۰ هزار نفر است دارای ۳ رای الكتورال می باشد. یعنی در این ایالت در ازای هر ۲۱۷ هزار نفر ۱ رای الكتورال وجود دارد. به سبب این روش انتخابات است كه لزومی ندارد نامزدهایی كه به ریاست جمهوری و معاونت وی برگزیده می شوند همیشه از اكثریت آراء انفرادی رای دهندگان (پاپیولار ووت) برخوردار باشند.
این دقیقا همان موردی بود كه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۰ آمریكا پیش آمد و جرج بوش و دیك چینی با كسب اكثریت آراء الكتورال و نه اكثریت آراء انفرادی رای دهندگان (پاپیولار ووت) به مقام خود دست یافتند. در آمریكا یك شق غیرمعمول دیگر نیز وجود دارد. این زمانی است كه در آن هیچیك از نامزدها اكثریت رای الكترول ها را به دست نمی آورد و هر یك ۲۶۹ رای كسب می كنند. در این صورت مجلس نمایندگان به منظور انتخاب رئیس جمهور تشكیل جلسه می دهد. در چنین حالتی هر ایالت تنها یك رای دارد كه مجموع آراء را به ۵۰ می رساند. معاون رئیس جمهور در سنا انتخاب می شود و هر یك از ۱۰۰ سناتور دارای یك حق رای می باشد. اگر مجلس نمایندگان نتوانسته باشد تا روز سوگند یاد كردن رئیس جمهور فردی را برای این مقام برگزیند معاون رئیس جمهور منتخب سنا وظایف رئیس جمهور را تا زمانی عهده دار می شود كه وی برگزیده شود.
در صورتی كه سنا هم نتوانسته باشد تا آن روز معاون رئیس جمهور را برگزیند تا زمانی كه مجلس نمایندگان و مجلس سنا بتوانند تصمیم خود را بگیرند رئیس مجلس نمایندگان به عنوان رئیس جمهور انجام وظیفه خواهد كرد.
موكول شدن انتخاب رئیس جمهور به مجلس نمایندگان در تمام تاریخ این كشور تنها یك بار در سال ۱۸۲۴رخ داد. در آن سال جان كوئینسی آدامز به ریاست جمهوری برگزیده شد. این در حالی بود كه وی در انتخابات نه اكثریت آراء انفرادی رای دهندگان (پاپیولار ووت) را به دست آورده و نه آراء الكتورال بیشتری كسب كرده بود. لذا می توان دید كه گرچه سیستم انتخابات در آمریكا خیلی پیچیده است ولی در واقع در انتخابات رییس جمهور، توازن قدرت بین ایالت ها را تضمین می كند.

منبع : روزنامه جوان