جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

آداب باطنی تلاوت قرآن


آداب باطنی تلاوت قرآن
قرآن به عنوان آخرین وحی الهی كه بر افضل الهی نازل شده نور هدایت ابدی برای بشریت و تجلی خداوند در كلامش بود. قرآن شاهد زنده بر نبوت رسول اكرم (ص) و گرامی ترین برهان بر حقانیت اوست، زیرا دلیلی دائمی و حجتی همگانی به شمار می آید كه تمامی ابعاد و جوانب آن نشان از دانش نامتناهی ربانی دارد و هیچ كس را یارای آن نبوده و نخواهد بود كه مانند این كتاب را از پیش خود بیاورد.
از جمله عواملی كه قرآن را در دل ها و مصاحف حفظ می كند، تلاوت و مداومت در مطالعه آن است. تلاوت قرآن نیز مانند هر عمل مستحب دیگر دارای آدابی است كه خود بر دو نوعند: ظاهری و باطنی. از این دو قسم، آداب باطنی تلاوت قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است كه در هنگام تلاوت قرآن بایستی مدنظر قرار گیرد. برای تلاوت قرآن ده ادب باطنی است:
۱) فهمیدن اصل كلام
۲) آگاهی به عظمت متكلم
۳) تدبر
۴) حضور قلب و ترك حدیث نفس
۵) تفهم
۶) ترك موانع فهم
۷) تخصیص
۸) تأثیر
تأثیر آن است كه قرائت كننده قرآن از آیات گوناگون كلام الهی متأثر شود و به حسب مضمون هر آیه حالت حزن و اندوه یا نشاط و شادی برایش حاصل گردد؛ چنان كه پیامبر اكرم (ص) خود از آیات الهی متأثر بود. در این صورت قلب آماده تأثیرپذیری می شود. قاری باید به تناسب معنای آیه حالتی مناسب در دل احساس كند، اگر به آیه عذاب می رسد احساس وحشت نماید و اگر به آیه مغفرت می رسد، شاداب باشد. از این رو گفته اند بنده ای كه با ایمان قرآن را بخواند، اندوهش افزون و شادی اش اندك، گریه اش فراوان و خنده اش كم، دل مشغولی اش بسیار و راحتی اش، قلیل است.
۹) ترقی
ترقی یعنی این كه تلاوت كننده قرآن به مرحله ای ارتقاء یابد كه گویا كلام را از خداوند می شنود. قرائت سه درجه دارد: پایین ترین آن این است كه قاری آن را بر خدا می خواند و خود را در برابر او می بیند. در این مرحله حال او، حالت درخواست و تضرع و گریه و زاری خواهد بود.
درجه فراتر این كه تلاوت كننده با قلب خود شهادت دهد كه پروردگار با الطافش او را مخاطب ساخته و مشمول نعمات خود قرار داده است، در این مرحله مقام قاری، مقام حیا و تعظیم و گوش دادن و فهم است.
درجه سوم این كه در كلام، متكلم و در كلمات، صفات او را ببیند و لذا به خود و قرائت خود ننگرد و همت و كوشش او تنها گوینده این كلمات باشد و اندیشه اش را متوجه او كند، گویا مستغرق در دیدار گوینده است نه به قرائت و حتی نه به نعمت و شكر منعم. امام صادق (ع) می فرماید: «والله لقد تجلی الله لخلقه فی كلامه و لكن لایبصرون» به خدا قسم، خداوند در كلام خود تجلی كرد ولی آنان نمی بینند.(۱)
۱۰) تبری
تبری آن است كه تلاوت كننده قرآن، در هنگام تلاوت از نیرو و توان و توجه خود دوری كند و با چشم خشنودی و تزكیه به خود ننگرد، هنگامی كه آیات بهشت و مدح صالحان را می خواند به خود تطبیق ندهد، بلكه برای اهل یقین و صدیقین گواهی دهد و ابراز اشتیاق نماید كه به آنان بپیوندد و زمانی كه آیه غضب و مذمت گناهكاران و مقصران می خواند به خود تطبیق دهد و در خشیت و خوف خود را مخاطب سازد و امیرالمومنان علی (ع) به همین نكته اشاره دارد در آن جا كه می فرماید: «اذا مروا بایهٔ فیها تخویف اصغوا الیها مسامع قلوبهم و ظنوا ان زفیر جهنم و شهیقها فی اصول آذانهم؛ (۲) هنگامی كه به آیه ای برمی خورند كه در آن ذكر تهدیدی است، به گوش قلب آن را می شنوند و چنین می اندیشند كه صدای آتش جهنم در گوش هایشان است.»
در پایان از خداوند منان خواهانیم كه ما را از فواید معنوی آداب باطنی قرآن برخوردار بگرداند.
پی نوشت:
۱- اسرار الصلاهٔ، شهید دوم، ص ۲۰۴.
۲- نهج البلاغه، خطبه ۱۹۱.
سید سعید آل طه
منبع : روزنامه قدس


همچنین مشاهده کنید