داشتن هدف به زندگی معنا می دهد

آموزش مهارت های زندگی فرد را برای غلبه بر تنش ها و مشكلات پیش رو كه خواست فرد و جامعه است آماده می كند.این مهارتها فرد را قادر می سازد نگرش ها و ارزش ها را به توانایی های واقعی و عینی تبدیل كند. او یاد می گیرد چه كاری را باید انجام دهد و چگونه انجام دهد. و اینك ادامه مطلب:
پیامبر اكرم(ص) میفرمایند: «هیچ عبادتی مانند تفكر نیست.» (مهارت زندگی حل مسئله، تصمیم گیری)
▪ با استفاده از تواناییهای جدید شناختی، نوجوان به بررسی مجدد مناسبات اجتماعی، اخلاقیات، سیاست، مذهب و... می پردازد. آنان به مفاهیم كلی مانند عدالت، عشق، آزادی می اندیشند و در حل مسائلی كه برایشان پیش می آید بیشتر خیال پردازی می كنند. بنابراین آموزش مهارت تفكر انتقادی و تفكر خلاق، آموزش مهارت شهروند مسئول از ضروریات این مرحله می باشد.
پیامبر بزرگ اسلام(ص) میفرمایند: «كسیكه روز را آغاز كند و در حل مشكلات مسلمانان اقدام ننماید مسلمان نیست» (مهارت زندگی شهروند مسئول)
▪ تفكر ایده آل كه در نتیجه رسیدن به تفكر انتزاعی حاصل می گردد موجب ایجاد شكاف عمیق بین واقعیت های زندگی و ایده آل های ذهنی نوجوان می گردد و همین امر احتمالا عصیانگری برعلیه وضعیت موجود را بدنبال خواهدداشت.
بنابراین آموزش مهارت تفكر انتقادی و استدلالی در این مرحله می تواند مؤثر باشد در سازگاری و موفقیت نوجوان و جوان در قرآن كریم آمده است: بشارت ده بندگان را آنان كه سخن را استماع می كنند و از بهترین آنها پیروی می نمایند، اینها كسانی هستند كه خدا آنها را هدایت كرده و اینها به راستی صاحبان عقل هستند (مهارت زندگی تفكر انتقادی)
▪ انتقاد از افراد صاحب قدرت، تمایل به بحث و مجادله، توجه به خود، خودمحوری و در بعضی مواقع دوگانگی در تفكر و عمل از دیگر ویژگیهای این دوره است، خودمحوری و خود را از وقایع زندگی و قوانین حاكم بر آن مستثنی دانستن گاهی اوقات مشكلاتی را برای نوجوانان بوجود می آورد كه از جمله اعتیاد به موادمخدر است در این مرحله آموزش مهارت زندگی تفكر انتقادی و استدلالی، قدرت تصمیم گیری و مهارت ارتباطی و نه گفتن به درخواست های نامعقول... میتواند مؤثر باشد. فاصله عاطفی نوجوان با والدین بیشتر گردیده و بتدریج گرایش به گروه های دوستی و همسالان بیشتر شده و معمولا در این گروه ها جای خانواده را می گیرند از طریق شركت در گروهها و ایفای نقش، در نهایت نوجوان به هویت اجتماعی دست می یابد، مهارت ارتباطی و مهارت روابط بین فردی و مهارت مشاركت و همكاری در رشد اجتماعی نوجوانان حائز اهمیت می باشد.
در قرآن كریم آمده است: «در امور نیك مشاركت كنید و تقوی پیشه كنید» (مهارت همكاری و مشاركت) (مهارت روابط بین فردی)
▪ از نظر اریكسون نوجوان در مرحله هویت یابی در برابر سردرگمی قرار دارد. او به دنبال پاسخگویی به این قبیل سؤالات است، من كیستم؟
جایگاه من در جهان و هستی كجاست؟ ارزشهای من كدام است؟ چه حرفه ای را می خواهم انتخاب كنم؟... پاسخ به هر یك از سؤالات فوق، بعدی از هویت كلی نوجوان را تشكیل میدهد. او همچنین بدنبال كسب نقش های جنسی و هویت مربوط به آن می باشد. مهارت زندگی خودآگاهی و هویت یابی می تواند در ایجاد عزت نفس كه عامل اساسی در ایجاد انگیزه پیشرفت، رشد سالم شخصیت و كسب هویت می باشد تأثیرگذار بوده و سازگاری در نوجوان ایجاد می كند.حدیث نبوی: اگر درخواست حاجتی از دیگران می كنید با عزت نفس بخواهید (مهارت عزت نفس)
▪ دستیابی به مجموعه ای از اصول و ارزشها كه بواسطه آنها تصمیمات مهم زندگی اتخاذ می گردد از تكالیف مهم زندگی است كه با آموزش مهارت داشتن هدف در زندگی تحقق می یابد.
▪ گذراندن اوقات فراغت از بروز بسیاری از مشكلات رفتاری جلوگیری می كند و زندگی مطلوب و شادابی را برای جوانان به ارمغان می آورد در صورتی كه مهارت بهداشت و سلامت روانی و مهارت چگونگی گذراندن اوقات فراغت را به او بیاموزیم، امام علی(ع) می فرمایند، افراد عاقل فرصت ها را مغتنم می شمارند و از آنها به نفع خوشبختی و سعادت خویش استفاده می كنند (مهارت بهداشت و سلامتی- چگونگی گذراندن اوقات فراغت)
بنابراین در دنیای امروز ما نیاز داریم راه و رسم زندگی در یك جامعه بسیار متنوع را بیاموزیم، دنیای ما از اقوام، جنسیت ها و طبقات اجتماعی، سلایق متفاوت، گروههای سنی و فرهنگ های مختلف تشكیل شده است. برای زندگی و عملكرد مثبت و مؤثر در یك چنین دنیای متنوعی محتاج و متكی به ارتباطات هستیم حضور مؤثر و مثبت در اجتماع، نقش بسیار مهم و حساسی در توفیق انسانها در زندگی حرفه ای دارد و این نقش را زمانی می توان خوب ایفا كرد كه نیازهای اساسی انسان شناخته شود و متعاقب آن مهارتهای زندگی را استخراج كرده كه به این نیازها و مهارتهای مرتبط به آن اشاره می شود.
ـ نیازهای فیزیولوژی، مهارت ارتباطی، روابط بین فردی، قابلیتهای حرفه ای بهداشت جسمی و روانی
ـ نیاز به ایمنی و امنیت: مهارت ارتباطی و بین فردی، رعایت نكات، ایمنی بهداشت، سلامت جسمی و روانی
ـ نیاز به عشق و تعلق: مهارتهای ارتباطی و بین فردی، همكاری و مشاركت
ـ نیاز به عزت نفس: مهارت های ارتباطی و بین فردی، خودآگاهی و داشتن هدف در زندگی و افزایش عزت نفس
ـ نیاز به خودشكوفایی: مهارت های داشتن هدف در زندگی و خودآگاهی، تفكر انتقادی و خلاقیت، مهارتهای ارتباطی بین فردی
ـ شركت مؤثر در یك جامعه متنوع: مهارت های ارتباطی و روابط بین فردی همكاری مشاركت،مهارت های ارتباطی و بین فردی وجه مشترك همه نیازها می باشندارتباط برقرار كردن با دیگران بسیاری از نیازهای انسان را برطرف می كند و ابزار اصلی و اولیه برای مرتفع ساختن نیازها است.
لذا نهادهای اجتماعی از جمله آموزش و پرورش باید اقدامات لازم را در خصوص برقراری ارتباط صحیح با محیط و به منظور ایجاد ارتباط با دیگران انجام دهد، فرزندان ما به عنوان اعضای جامعه باید بدانند جامعه ای كه در آن بسر می برند چگونه است و چگونه آنها می توانند نقش اجتماعی خود را به نحو احسن ایفا نمایند. این ارتباطات معنی وسیعی دارد از ارتباطات بین فردی گرفته تا ارتباط با محیط زیست را نیز دربرمی گیرد.
جامعه باید وسایل ارتباطی را برای اعضای خود فراهم آورد، این وسایل ارتباط شامل ارتباط كلامی و غیركلامی، نوشتاری و... غیره است.یكی از وظایف تعلیم و تربیت آن است كه به شاگردان كمك كند تا در دنیای خود آرامش خاطر احساس كنند، این نه فقط با آگاهی از تجارب مشترك بلكه با اطلاع از معانی مشترك تحقق می یابد.
ابراز عواطف اعضای جامعه بایستی به سامان آورده شود. بدیهی است عدم ابراز صحیح عواطفی چون خشم، تنفر، رغبت،... منجر به مشكلاتی خواهدشد. همچنانكه ابراز سوء عواطف می تواند مخرب باشد.
بنابراین آموزش مهارتهای زندگی مبتنی بر یادگیری مشاركتی و فعالیت های جمعی است. این مهارت ها برای یادگیری رفتارهای مثبت و در نهایت حمایت از خویشتن و تقویت روابط اجتماعی و سلامتی روحی و روانی بسیار اثربخش است.
امروزه وظیفه نظام آموزش و پرورش به آموزش مهارت خواندن و نوشتن محدود نمی شود. بلكه تربیت شهروندان سالم، مسئولیت پذیر و توانمند، از رسالت های اصلی نظام تعلیم و تربیت محسوب می شود. برنامه های گوناگونی برای ارتقای سلامت روانی، اجتماعی كودكان و نوجوانان وجود دارد. یكی از مهمترین و مؤثرترین این برنامه ها آموزش مهارت زندگی است.

اعظم مرادنژاد

منبع : روزنامه کیهان