چرخش عقربه جنگ در سامرا

● بازخوانی پیام های فاجعه محرم ۸۴ عراق
در تقویم پنج ساله جنگ داخلی عراق، واقعه بیست و سوم محرم یك نشانگاه است. رویدادی است كه قاطبه ناظران منطقه ای و بین المللی آن را «برش سیاسی» در مسیر حوادث خونین این كشور می شناسند. پس از حمله تروریستی به حرم دو امام نامی شیعیان در سامرا، ده ها عملیات تروریستی با تلفات و دامنه ای گسترده تر از این واقعه صورت گرفت، اما ناظران هنوز رویداد سامرا را یك نقطه عطف می بینند به این جهت كه با این اتفاق نمادین، یك تغییر و جابه جایی مهم در «هدف گذاری» تروریست ها به اجرا درآمد.
گویی شلیك جسارت آمیز تروریست ها در یك سحرگاه محرم ۸۴ تاریخ كشمكش داخلی عراق را به دو نیمه تقسیم كرد، نیمه ای كه در آن جنگ و نزاع آهنگ انتقامجویی سیاسی دارد و نیمه ای دیگر كه درگیری ها رنگ و لعاب مذهبی و فرقه ای پیدا می كند.
سال گذشته دربیست و سوم محرم، ۸تروریست در حمله ای شبانه با ورود به حرمین شریفین دست و پای نگهبانان مرقد را بسته و اقدام به كار گذاشتن بمبی كردند كه در ساعت شش و پنجاه و پنج دقیقه صبح منفجر شد و به بمب خبری منطقه و جهان تبدیل گردید.
این انفجار سبب تخریب بخش زیادی از گنبد مطلای مرقد امام هادی (ع) و كشته شدن بیش از ده ها نفر شد. بلافاصله پس از این واقعه نیروهای امنیتی اطراف حرم را محاصره كرده، جست وجوی خانه به خانه را آغاز كردند. در شهری كه اغلب ساكنانش را اهل تسنن تشكیل می دهند. مردم، اعم از شیعه و سنی، با شنیدن صدای انفجار به خیابان ها آمدند و اعتراضی بی سابقه را در كنار حرم امامین عسگریین (ع) به نمایش گذاشتند. برخی مراجع عزای عمومی اعلام كردند و همه شیعیان از عراق تا لبنان و ایران در غم این واقعه اهانت بار سیاه پوش شدند.
● فتنه سلفی ها
پیش از آن كه نخستین مظنونان این واقعه تروریستی جلوی دوربین قرار گیرند اسناد مهمی منتشر شد كه دلالت بر طراحی گسترده محافل سلفی برای كشاندن دامنه جنگ و ترور به عرصه های مذهبی داشت. چنان كه مقام های بغداد مداركی دریافت كرده بودند كه سركردگان تروریست های عراق در پیام های تهدید ، هواداران خود را برای هجمه به عبادتگاه ها و كانون های مقدس شیعیان فراخوانده بودند.
به هر طریق، در حالی كه سلفی ها و القاعده در آغاز با انتشار اعلامیه ها و بیانیه ها دخالت در این انفجارها را رد كردند، در ژوئن ۲۰۰۶ نیروها و كماندوهای عراقی در یك ایستگاه بازرسی در ۲۵ كیلومتری شمال بغداد یكی از عناصر اتباع سلفی كشورهای عربی به نام یسری فاخر محمد علی معروف به ابوقدامه التونسی را به همراه ۱۵ ستیزه جوی خارجی دیگر دستگیر كردند.
موفق الربیعی، مشاور امنیت ملی عراق، اظهار داشت كه التونسی اقرار كرده در بمب گذاری حرم امامین عسگریین(ع) دست داشته و گزارش مستندی از طراحی این واقعه را ارائه كرده است.
براساس گزارش منابع امنیتی عراق، چهره محوری این عملیات هیثم البدری رهبر یكی از شاخه های سفلی و القاعده عراق بود.
شب پیش از انفجار البدری، ابوقدامه، ۴ تبعه سعودی و دوعنصر سلفی عراقی وارد حرم شدند و اقدام به بمب گذاری كردند البته پس از چند ماه در دسامبر ۲۰۰۶ مقام های عراقی خبر از دستگیری فرد دیگری به نام حمید جمعه فارس جوری السعیدی دادند كه او نیز به دستور هیثم البدری در این حمله همدستی كرده بود. سرانجام سران سلفی ها با انتشار بیانه های رسمی به انجام این عملیات جسارت آمیز اقرار كردند. ابومصعب الزرقاوی، رهبر القاعده در عراق كه اواسط بهار امسال در پی حمله هوایی نیروهای آمریكایی كشته شد، به دست داشتن گروهش در این واقعه اذعان كرد چنان كه عبدالعزیز حكیم در سخنانی هدف از صدور فرمان حمله به حرمین را بر افروختن جنگ داخلی میان مسلمانان شیعه وسنی عنوان كرده است.
● آغاز تصفیه های مذهبی- تغییر جغرافیای جنگ
در میان سكوت و انفعال آمریكایی ها، تروریست ها از عملیات خود كامیاب شدند. در پی این واقعه، نزاع خونین عراق از خیابان ها به حسینیه ها و مساجد كشیده شد و تصفیه سیاسی به پاكسازی فرقه ای انجامید.
نه تنها حجم خشونت ها چندبرابر شد كه حملات كور به هجمه های هدفمند و هوشمند بدل گردید. براساس آمار منابع مطلع، به بیش از ۱۶۸ مسجد حمله شد و ۱۰ امام جماعت به قتل رسیدند، هر چند وزارت كشور عراق تنها حمله به ۱۹ مسجد راتأیید كرد.
در بصره، افراد مسلح كه یونیفورم پلیس بر تن داشتند، تعدادی تبعه خارجی را به اسارت گرفته و كشتند. دامنه خشونت ها به محله مسیحیان هم كشیده شد و ده ها تن از آنان درگیر و دار مناقشه جان خود را از دست دادند. در این میان، مقبره سلمان فارسی در شهر مداین مورد اصابت دو راكت قرار گرفت كه خساراتی به بار آمد. اوضاع عراق به شدت آشوب زده شد و ظرف ۶ روز در این ماراتن جنگ فرقه ای، ۳۷۹ نفر كشته و ۴۵۸ تن دیگر زخمی شدند. موج پیامد حادثه سامرا رهبران مذهبی و سیاسی را در نگرانی عمیق فرو برد. در نخستین گام آیت الله سیدعلی سیستانی مرجع عالی شیعیان عراق به یاران خود هشدار داد كه مراقب فتنه فرقه ای جدید باشند و دست حمله كنندگان به مساجد را رو كنند و در فتنه جنگ طایفه ای و مذهبی گرفتار نیایند.
مرجع محبوب عراقی ها همچنین از ریش سفیدان و سران قبایل قدرتمند عراق خواستند تا از اماكن مقدس دفاع كنند. ایشان یك نشست اضطراری نیز با مراجع عراق تشكیل دادند و در شهر مقدس نجف با آیات عظام محمد سعید حكیم، بشیر نجفی و اسحاق فیاض گرد آمدند.
با تلاش این مرجع علمای اهل سنت نیز واقعه سامرا و كشتارهای مسلمانان را منع و محكوم كردند و خواستار اتحاد مردم عراق در برابر فتنه انگیزان شدند. برای دولتمردان بغداد، واقعه محرم سامرا یك شوك بزرگ بود.
آنها در عین حال تحلیل مشترك از اهداف حادثه پیدا كردند، از ابراهیم جعفری تا طالبانی جملگی تعرض تروریست ها به حرمین را مقدمه گشودن جبهه جنگ فرقه ای خواندند.
ابراهیم الجعفری، نخست وزیر وقت عراق، در واكنش به این واقعه گفت: «عراق تنها یك دشمن دارد و آن تروریسم است. تكفیری ها عاملان این جنایت هستند و اقدام آنان واكنش مذبوحانه به نتیجه انتخاب ملت عراق و انتخابات موفق عراق است.» جلال طالبانی رئیس جمهور عراق اظهار داشت: «زمان وقوع این جنایت نشان می دهدكه یكی از اهداف آنان متوقف كردن روند سیاسی و مانع تراشی از مسیر مذاكراتی بوده كه برای تشكیل دولت وحدت ملی صورت می گیرد.»
تحلیل ها و سخنان صریح دولتمردان بغداد در حالی بودكه موضع آمریكا به عنوان مسئول امنیت عراق همچنان با شك و ابهام روبرو بود.
زلمای خلیل زاد، سفیر آمریكا در عراق، در حالی گرایش های طایفه ای و تروریست ها را تنها عامل این واقعه معرفی می كرد كه منابع مطلع در بغداد از آگاهی دستگاه های اطلاعاتی آمریكا از طراحی انفجارهای تروریستی حرمین شریفین خبر دادند. از طرفی ، ناظران سیاسی منطقه، واقعه سامرا و تصمیم تروریست های سلفی را بزرگترین حركت برای تثبیت استراتژی خاورمیانه ای بوش معرفی كردند.
زیرا هیچ واقعه ای به اندازه سامرا، زمینه های توجیه حضور آمریكا را فراهم نساخت و استعداد و توان دو طیف بزرگ مذهبی عراق را فرسوده نكرد.به هر حال، ارتش آمریكا هیچ گام مؤثری برای مهار تروریست های عامل فاجعه سامرا برنداشت. بر این اساس، برخی ناظران، سكوت ژنرال های آمریكا را تابعی از نگرانی این كشور از قدرت گرفتن شیعیان در عراق دانستند. برای كاستن از قدرت و محبوبیت فزاینده جناح شیعه، آسان ترین راهبرد این بود كه آنان به سوی یك درگیری پایدار با گروه ها و فرقه ها سوق داده شوند.
افزون بر این موارد، فاجعه سامرا در دنیای دیپلماسی، پیامد تلخ دیگری هم داشت و آن ایجاد تنش و تضاد میان دو جبهه از دولت اسلامی منطقه بود. از پی این حادثه، متأسفانه شماری از دولت های عربی به تشكیل جبهه پشتیبانی از سلفی های عراق دست زدند و به این ترتیب این حادثه توجه افكار عمومی را از ناكارآمدی سیاست های آمریكا در تأمین امنیت عراق، به سوی تضاد كشورهای اسلامی و همسایگان عراق منحرف كرد و آمریكا مجالی یافت تا مدتی از تیر انتقادها در امان باشد.
البته این رشته از پیامد جنگ فرقه ای به مرور زمان بیشتر آشكار شد، یعنی وقتی كه واشنگتن كشورهای همجوار عراق را در وخامت اوضاع عراق متهم ساخت. به این صورت، جنگ فرقه ای كه تا دیروز، مستمسكی در دست سلفی ها برای زیر سؤال بردن اراده دولت نوپای بغداد بود، باگذشت زمان به اهرمی در دست بوش برای توجیه ادامه اشغال عراق و حتی استقرار پایگاه های جدید در این كشور تبدیل شد.
«ری مك گاورن» تحلیلگر سابق سازمان جاسوسی آمریكا (CIA) ، در رابطه با این حمله گفت: «باید پرسید كه چه كسی از این حمله نفع می برد؟ نباید این گونه تصور كرد كه گروه های بسیاری در این واقعه دست داشته اند. احتمال دخالت نیروهای غربی در آن بسیار زیاد است، چرا كه در همین ارتباط چند افسر انگلیسی كه لباس عربی پوشیده و در حال رانندگی در اطراف محل حادثه بوده اند، دستگیر شده اند.»
به این ترتیب، تحلیل حادثه سامرا هنوز حلقه های مفقوده و زوایای كشف نشده ای دارد كه هنوز ذهن تحلیلگران را به خود مشغول كرده است؛ حادثه ای كه آتش بر خرمن احساسات و عواطف دینی مسلمانان بود.
تیم های تحقیقاتی در آخرین برآورد خود از ابعاد فنی فاجعه سامرا، طرح ریزی این واقعه را فراتر از اراده و توان دسته جات سلفی خوانده اند. به باور آنان، سازه های گنبد حرم مطهر چنان است كه تخریب آن در حملات روتین تروریست های سلفی امكانپذیر نیست و این عملیات طبق نقشه ای بزرگ و با پشتوانه منابعی فراتر از میلیشیاهای سلفی صورت گرفت.

هرمز برادران

منبع : روزنامه ایران