یکی مال من، یکی مال تو

● مردم درباره قوانین هنگام عقد چه می گویند؟
ازدواج تنها موضوعی است که همه آدم ها را حتی با یک قرن تفاوت سنی و اختلاف نظر سر ذوق می آورد و لبخندشان را از بنا گوششان هم آن طرف تر می کشد. کمتر پیش می آید کسی از این موضوع خوشش نیاید، مگر اینکه خاطره بسیار ناگواری داشته باشد.
وگرنه آنها که زندگی مشترک خوبی هم ندارند صحبت از ازدواج فرزندانشان که پیش کشیده می شود، اگر باب میلشان باشد، به همین شعف دچار می شوند. برای ما نقد کردن راحت است اما انگار همین شادی بیش از حد است که باعث می شود آنها که توی گودند وقت ازدواج به روزی که همه کارها به کام نباشد فکر نکنند و از حرف زدن و سوال و جواب کردن درباره «بهترین قانون برای حفظ عدالت مالی بین زوجین (به ویژه بعد از طلاق)» طفره بروند. اما عندالاستطاعه شدن مهریه (همان حقی که کی داده کی گرفته) آدم را به فکر وامی دارد برای یافتن قانون حمایت کننده یی که حقی ضایع نکند.
جوان تر ها بیشتر از سایرین به این موضوع فکر می کنند و به همین دلیل وقتی سوالی در این زمینه پرسیده می شود اکثراً جوابی آماده دارند. البته اگر به اندازه پولیا (۲۴ ساله و منشی) شوخ طبع نباشند و نگویند؛ «دلت خوشه؟ اول شوهر پیدا کنیم بعد به این مسائل فکر می کنیم، اصلاً مهم تفاهمه»
مریم و راحیل (هر دو ۲۲ساله و دانشجو) مهریه را به سایر قوانین ترجیح می دهند؛ راحیل با این استدلال که «ممکن است در طول زندگی مرد ثروت زیادی به دست بیاورد اما بعد آن را از دست بدهد. این وسط تکلیف زحمات زن چه می شود؟ مهریه تنها راهی است که این مشکل را حل می کند.» و مریم به این دلیل که «ممکن است مهریه یی که من تعیین می کنم بیشتر از نصف ثروت شوهر آینده ام باشد. آن وقت اگر بخواهیم اموال را نصف کنیم به ضرر من می شود.»
«کلثوم» (۲۴ساله و دانشجوی کارمند) قوانین کشورهای مترقی را ترجیح می دهد؛ «مهریه قانون پرایرادی است. در خیلی از موارد زن مجبور می شود از حقش بگذرد، در بعضی موارد هم مرد به خاطر نداشتن توان مالی برای پرداخت مهریه به دردسر می افتد. نصف کردن همه چیز قانون کامل تری است.»
بیشتر هم سن و سال های کلثوم چنین استدلالی دارند و مثل او فکر می کنند. اما عده یی هم چون مهریه را قانونی اسلامی می شناسند ماندگاری اش را لازم می دانند. مثلاً هانیه (۲۰ساله و دانشجو) که از عندالاستطاعه شدن مهریه عصبانی است، می گوید؛ «مهریه تنها حقی است که زن دارد. از اول اسلام هم عندالمطالبه بوده و حالا شرط جدید برایش گذاشته اند. نمی دانم چه بگویم. مهریه یک قانون اسلامی است و همین اسلام هم گفته که باید عندالمطالبه باشد.»
زهرا (۲۳ ساله و بیکار) با تقسیم اموال موافق است به شرطی که حق طلاق و حضانت فرزند با زن باشد. الهام (۱۹ ساله و دانشجو) معتقد است؛ «به نظر می رسد تقسیم اموال بعد از ازدواج بهتر باشد. اما این به آن معنی است که زن بین زندگی و اموالش باید یکی را انتخاب کند. هر چند که مهریه هم بر خلاف آنچه از اسمش برمی آید در عمل همین طور است.»
سارا (۲۱ ساله و دانشجو) شعری از نزار قبانی شاعر عرب می خواند؛ «دوستت دارم و سر بازی ها با تو لجبازی نمی کنم، هر دو ماهی مال تو باشد، تو مال من.» و اضافه می کند؛ «البته روزی که باید ماهی ها را هم تقسیم کرد آمدنش دور از ذهن نیست. آن روز باید گفت یکی مال تو باشد، یکی مال من.»
جواد (۲۴ ساله و دانشجوی کارمند) که به تازگی ازدواج کرده می گوید؛ «مهریه قانون خوبی نیست. فرض کنید ۶۰۰ سکه می شود ۶۰ میلیون، من الان سرجمع ۵ میلیون هم ندارم، اما هر وقت داشتم نصفش مال زنم. حرفی نیست.» محمدجواد (۲۲ ساله و دانشجو) و محمد (۲۳ ساله و مترجم) هم با بیان هایی متفاوت حرف جواد را تایید می کنند.
مجتبی (۲۴ ساله راهنمای تورهای مسافرتی) حالت دوم را گاهی درست تر می داند اما معتقد است شرایط همه چیز را تعیین می کند و نمی توان نظری کلی داد. علی (۲۸ ساله و مولف) «تقسیم اموال کسب شده پس از ازدواج» را درست تر می داند و احمد (۲۴ ساله و دانشجو) می گوید؛ «برای پرداخت مهریه هیچ تضمینی وجود ندارد. اموال از نظر دسترسی بهتر به نظر می آید.»
امیر (۳۵ ساله و مهندس) به «هیچ کدام» رای می دهد؛ «تقسیم درآمد و مسوولیت در حین زندگی مهم است.» پدر و مادرها نظرات متفاوتی دارند. اعظم خانم (۵۰ ساله و خانه دار) تقسیم اموال مشترک را درست تر می داند چون معتقد است؛ «اگر مرد توانایی مالی نداشته باشد مهریه نمی دهد. زن اگر مجبور به جدایی باشد در این صورت از نظر مالی چیزی به دست نمی آورد.»
فاطمه خانم (۳۲ ساله و خانه دار) با مهریه موافق است؛ «از مهریه می شود به جای خیلی حقوق دیگر استفاده کرد. مثلاً اگر مشکلی پیش بیاید این شانس وجود دارد که بتوان با بخشیدن مهریه حق طلاق یا حضانت فرزند را به دست آورد. اما اگر صرفاً قرار باشد اموال نصف شود از این لحاظ حقوق زن ها باز هم پایمال می شود. اگرچه نمی شود از مشکلاتی که مهریه های سنگین و به اجرا گذاشتن آنها برای مردها به وجود می آورد هم چشم پوشید. اما لااقل در این شرایط مهریه را قسط بندی می کنند. وقتی مادر بچه اش را بخواهد چه می کنند؟»
شیواخانم (۳۵ ساله و منشی) با مهریه موافق است چون «ممکن است مرد مال زیادی نداشته باشد. آن وقت به زن هیچ چیز نمی رسد. مهریه اگر ۵۰۰ سکه هم باشد خودش ۵۰ میلیون تومان است.»
ربابه خانم (۴۰ ساله و خانه دار) با هر دو موافق است؛ «مهریه باید باشد. چون بالاخره یک رسم قدیمی است و سنت را نمی شود نادیده گرفت. اما اموال هم باید نصف بشود تا زن هم از زحمتی که کشیده سهمی ببرد.»
مریم خانم (۳۸ ساله و معلم) هیچ کدام. محکم می گوید؛ «در هر صورت راهی پیدا می کنند و حق زن را نمی دهند.» علی آقا (۵۰ ساله و راننده تاکسی) می گوید؛ «این حرف ها چیست خانم، من هر چی دارم مال زنم است.» اما اضافه می کند؛ «اگر مهریه از توانایی من بالاتر باشد چطور بپردازم؟ من فقط همین یک تاکسی را دارم. خدا را شکر که زمان های ما مهریه سنگین رسم نبود. الان اگر معادل سازی هم بکنند می شود یک میلیون. البته گفتم که من هر چی دارم متعلق به خانمم است. ما واقعاً این حرف ها را با هم نداریم.» محمدآقا (۴۲ ساله و پزشک) هم با بیانی دیگر حرف علی آقا را تایید می کند؛ «هر چه بعد از ازدواج به دست بیاید حاصل زندگی مشترک و متعلق به دو طرف است. اما مهریه اگر کم باشد به ضرر زن است و پاسخگوی زحمت هایی که کشیده نیست. اگر زیاد باشد به ضرر مرد است و دور از انصاف.»
آقاتوحید (۴۵ ساله و فرش فروش) معتقد است؛ «مهریه رسم خوبی است. هم اسلامی است و هم سنت. اما اینکه مهریه ها در اثر چشم و هم چشمی سنگین شده اصلاً درست نیست.»
از سکینه خانم هفتاد و سه ساله که می پرسی آرزو می کند این شتر زودتر در خانه هر جوانی بخوابد، بی حرف پیشکی وصلتی سر بگیرد و سور و سات عروسی به پا شود اما «خدا نیاورد آن روز را که کدورتی پیش بیاید»، «مرد که خوب باشد حق زن را می دهد». اگر خوب نبود چه؟ «خدا آن روز را نیاورد». اگر آن روز آمد چه؟ «قانون باید از زن حمایت کند». از مرد چه؟
و اینگونه مادربزرگ ها هم عاقبت به قانون نصف کردن اموالی که در زندگی مشترک به دست آمده رای می دهند. اما جمله شان را با نقطه آن دعای همیشگی به پایان می برند؛ «الهی عاقبت به خیر بشی مادر،»
چندی پیش حسینعلی امیری معاون قوه قضاییه در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور بخشنامه یی به این مضمون صادر کرد؛ «سردفتران ازدواج مکلفند در موقع اجرای صیغه عقد و ثبت واقعه ازدواج در صورتی که زوجین در نحوه پرداخت مهریه بر عندالا ستطاعه مالی زوج توافق نمایند به صورت شرط ضمن عقد درج و به امضای زوجین برسد.»
این بخشنامه در حالی صادر شد که گفته می شد قرار است از تعداد مردانی که بنا به اجرای قانون عندالمطالبه بودن مهریه به زندان می افتند جلوگیری کند. ماجرای عندالاستطاعه شدن مهریه اعتراض بسیاری از حقوقدانان و فعالان حقوق زنان را در پی داشت. گروه اجتماعی در دو صفحه ۸ و ۱۳ می کوشد به واکاوی مساله مهریه و قوانین ازدواج در ایران و جهان بپردازد و نظر کارشناسان و مردم را در این زمینه منعکس کند.

سارا لقایی

منبع : روزنامه اعتماد