توسعه اقتصادی کلید رسیدن به صلح است

جفری ساكس در مقاله‌ای برای پروجكت سیندیكت توضیح می‌دهد چه گام‌هایی را باید برداشت تا به توسعه اقتصادی برسیم و به درگیری در كشورهای جنگ‌زده محروم خاتمه دهیم.
آینده افغانستان تكلیف روشنی ندارد چون دولت ملی ضعیف درگیر مبارزه با یاغی‌گری‌ها و تمردهای روزافزون است. خشونت در عراق، لبنان، سومالی و منطقه دارفور سودان نیز به اوج خود رسیده است. ثبات فقط هنگامی به‌وجود می‌آید كه فرصت‌های اقتصادی وجود دارد هنگامی كه مردان بتوانند شغلی پیدا كنند و از خانواده‌شان حمایت كنند به جای اینكه شانس خود را در خشونت جست‌وجو كنند.
همه ما بارها شاهد ورود ارتش خارجی به یك كشور بوده‌ایم كه در یك نبرد یا حتی جنگ تمام عیار برنده شده است اما هرگز صلحی به ارمغان نیاورده است. صلح و آرامش در مورد شان انسانی و امید به آینده است. اشغال نظامی، منزلت انسانی را از بین می‌برد و فقر جانكاه و بی‌نظمی اقتصادی، امید را كمرنگ می‌سازد. صلح را فقط با خروج سربازان بیگانه و ورود مشاغل، مزارع و كارخانه‌های مولد، مراقبت بهداشتی و مدارس می‌توان بوجود آورد. بدون اینها، پیروزی نظامی و اشغال به سرعت به خاكستر تبدیل می‌شود.
این سناریو به واقعیت آشنا و دردناكی تبدیل شده است. جنگی پایان می‌پذیرد. همایش كمك‌كنندگان بین‌المللی برگزار می‌شود، وعده‌های میلیاردها دلار كمك اعلام می‌شود. رییس‌ جدید دولت با لبخند از لطف و محبت جامعه بین‌المللی شامل قدرت اشغالگر تشكر می‌كند. ماه‌ها می‌گذرد. گروه‌هایی از بانك جهانی وارد آن كشور می‌شوند. اما سرمایه‌داران سفارش شده از آمریكا و اروپا كه ابدا با شرایط محلی آشنا نیستند، زمان، كمك‌ها و فرصت‌ها را بر‌باد می‌دهند. دو یا سه سال می‌گذرد. بیانیه‌های باشكوه به ستونی از گزارش‌های كهنه و فاقد اعتبار بانك جهانی تبدیل می‌شود. اتهامات و بدگویی‌های طرفین شروع می‌شود، ارتش اشغالگر باقی می‌ماند و شورش‌های جدید گسترش می‌یابد.
عوامل بسیاری به این آشفتگی ‌اوضاع دامن می‌زنند از ناتوانی تكان دهنده آمریكا، اروپا و سازمان‌های كمك‌كننده در درك و فهم مسائل از دید فقرا و افراد آواره تا بی‌اطلاعی نهادهای بین‌المللی از اینكه چگونه توسعه اقتصادی را در محیط‌های كم درآمد شروع كنند.
برای اینكه به یك درگیری خاتمه دهیم بسیار مهم است كه بین چهار مرحله متمایز از كمك خارجی فرق بگذاریم. در مرحله نخست و هنگام جنگ، كمك‌ها باید به شكل بشر‌دوستانه باشد.
در مرحله دوم كه جنگ پایان می‌یابد. كمك همچنان به شكل بشر دوستانه باید باشد اما اینك به سمت آوارگانی هدایت می‌شود كه می‌خواهند به خانه‌هایشان باز گردند و به سربازانی كه مرخص شده‌اند. در مرحله سوم كه سه تا پنج سال طول می‌كشد، كمك‌ها به نخستین مرحله توسعه اقتصادی پس از جنگ اختصاص می‌یابد شامل بازسازی مدارس، درمانگاه‌ها، مزارع، كارخانه‌ها و بنادر. در مرحله چهارم، كه به مدت یك نسل یا بیشتر طول می‌كشد، كمك‌ها به سمت سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و تقویت نهادهایی مثل دادگاه‌ها هدایت می‌شود. جامعه بین‌المللی و به ویژه آمریكا در مرحله سوم به شكل افتضاح عمل كردند. اغلب اوقات یك وقفه زمانی چند‌ساله بین حركت از كمك‌های بشر دوستانه به توسعه اقتصادی واقعی وجود دارد. در زمانی كه چنین كمك‌هایی وارد می‌شود اغلب بسیار دیر شده و جنگ دوباره شعله‌ور شده است.
در واقع امكان دوباره راه انداختن توسعه اقتصادی از طریق طرح‌های هدفمند «با تاثیر سریع» وجود دارد. چون اقتصاد و معیشت اكثر كشورهای مفلوك پس از جنگ بر پایه كشاورزی است، احیای تولیدات كشاورزی بسیار مهم است. كشاورزان فقیر باید محموله‌ای رایگان از بذر، كود شیمیایی و تجهیزات ارزان‌قیمت (مثل پمپ‌های آبیاری) دریافت كنند. هنگامی كه چنین كمك‌هایی به سرعت در اختیار كشاورزان قرار گیرد سربازان سابق به مزارعشان باز می‌گردند.
تمهیدات مشابه با اثربخشی سریع را باید برای كنترل بیماری‌ها شروع كرد. درمانگاه‌های كوچك روستایی به سرعت ساخته شوند. چاه‌ها و مخازن آب را راه‌‌اندازی كرد تا آب آشامیدنی سالم مصرف شود. اینها و تلاش‌های مشابه است كه تفاوت به‌وجود می‌آورد.
توسعه اقتصادی با اثربخشی سریع دقیقا آن ‌چیزی است كه اكنون برای پایان دادن به خشونت و رنج وحشتناك در دارفور لازم است. همین قضیه در مورد سومالی صادق است. اما پنجره فرصت‌ها خیلی سریع در این مناطق و سایر مناطق جنگ‌زده بسته می‌شود. فقط با اتخاذ اقدامات سریع و معنادار برای جنگ با فقر، گرسنگی و بیماری است كه می‌توان شانس ایجاد شرایطی برای صلح و آرامش بلندمدت را به‌وجود آورد.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد