پشت پای ترکیه به بخت خود

تركیه اجازه داده است تا لحظه‌ای نادر در روابط دو كشور از دست برود. سه هفته پس از ترور هراند دینك روزنامه‌نگار ارمنی به‌نظر می‌رسد مقامات تركیه نه پیام زندگی دینك و نه اهمیت مرگ او را درك نكرده‌اند.
در روزهای بلا‌فاصله پس از قتل تكان‌دهنده دینك كه انجام آن منتسب به گروه‌های متعصب ملیگرای ترك بود، ما در ارمنستان و در اقصی‌نقاط جهان می‌خواستیم باور كنیم كه برون‌داد غم و انزجار عمومی رخنه‌ای در دیوار انكار و عدم پذیرش ترك‌ها ایجاد می‌كند و این تلا‌ش‌ها می‌تواند شرایطی كه منجر به ترور هراند شد را از بین ببرد. ما همگی امید داشتیم كه سنگینی این جنایت و دامنه گسترده عكس‌العمل عمومی نسبت به آن می‌تواند رهبران تركیه را به خود آورد تا از فرصت استفاده كرده و تغییری اساسی در سیاست‌هایی كه منجر به شرایط مرگ‌آور كنونی شده است پدید آورند. ‌
با این حال پس از آن علا‌ئم و قرائن اولیه مبنی بر مصالحه و آشتی، پیام رسیده از آنكارا كاملا‌ متفاوت بود. بر اساس گزارش رسانه‌های تركیه، هفته گذشته رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر تركیه اظهار داشت كه نمی‌توان به تجدید روابط با ارمنستان اندیشید چرا كه ارامنه همچنان بر موضوع قتل عام تاكید دارند. ‌
نخست‌وزیر تركیه درست می‌گوید. ارامنه بر موضوع قتلعام پافشاری می‌كنند. این موضوع رویدادی تاریخ‌ساز بوده كه نباید و در واقع نمی‌تواند مورد فراموشی قرار گیرد. با این حال ما همچنان طرفدار ایجاد روابط حسنه‌ایم و این دو هیچكدام پیش‌شرط دیگری نیستند. ‌
دینك طرفدار و حامی بسیاری چیزها بود كه از جمله مهم‌ترین آنها باور به این مساله بود كه انسان‌ها حق اندیشیدن، سخن گفتن، تحقیق و بحث كردن دارند. دینك می‌دانست كه اگر حاكمان فقط اجازه دهند تا مردم با صدای بلند بیندیشند و استدلا‌ل نمایند، مسائل و مشكلا‌ت را با هم طرح كنند و در جست‌وجوی پاسخ آنها باشند همه چیز در جای خود قرار خواهد گرفت. ‌
او خود یك مرد همواره در گفت‌وگو بود كه بار هر دو سوی گفت‌وگو را بر دوش می‌كشید و تلا‌ش می‌كرد تا نیازها و بیم‌های یك طرف را برای طرف دیگر شنیدنی سازد. ‌
متاسفانه سیاست تركیه در بسته نگه داشتن مرز خود با ارمنستان منجر به تقویت حس دشمنی شده است. دینك یكی از پرشمار ارمنیان و ترك‌های روشنفكری بود كه می‌فهمید الزاما باید جنبش‌ها و تحركات آزاد مردمان و اندیشه‌ها به منظور نیل به صلح و آشتی بین همسایگان وجود داشته باشد. اما تركیه بر باقی ماندن آخرین مرزهای بسته در اروپا اصرار می‌ورزد و از آن به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر ارمنستان، منعطف‌تر نشان دادن سیاست خارجی خود، مجازات ارمنیان به خاطر دفاع از حقوق خود و انكار نكردن گذشته خود استفاده می‌كند. ارمنستان اما از سوی دیگر پیش‌شرطی برای عادی‌سازی روابط ندارد. ‌
این مرزهای بسته همراه با قانونی كه تركیه را از تفحص و كاوش در تاریخ خود منع می‌كند (با ارتكاب جنایت در قبال جویندگان حقیقتی چون هراند دینك) فضایی به وجود آورده است كه در آن ترك‌ها نه می‌توانند گذشته خود را بدانند و نه می‌توانند آینده خود را بسازند. آنان نه می‌توانند یادگارهای گذشته را مورد تحقیق و كاوش قرار دهند و نه آنها را با چیزهای جدید جایگزین سازند. ‌ سه هفته پیش سوگ و اندوه ما با امیدواری در هم آمیخت. امروز حاكمان ترك به دفاع از ماده ۳۰۱ قانون مدنی خود ادامه می‌دهند. قانونی مفتضح با یدك كشیدن عنوان <توهین به هویت تركی> كه حتی برای تعقیب نویسندگانی كه به توصیف مواردی كه از دید حاكمان تركیه به قتل عام مربوط می‌شود به كار می‌رود و هیچ اشاره‌ای به ضرر و زیان ناشی از مرزهای بسته نمی‌كنند. ‌ اگر تركیه نتواند از فرصت استفاده كند نباید وقتی دیگران از این فرصت بهره می‌برند دچار شگفتی شود. هفته گذشته پیش‌نویسی به كنگره آمریكا ارائه شد كه بر مبنای آن ایالا‌ت متحده قتل عام ارامنه را به رسمیت می‌شناسد.
‌ ترك‌ها خواهند گفت ضرورتی برای چنین مصوبه‌ای وجود ندارد. آنها همچنین خواهند گفت كه تشكیل كمیسیونی مشترك مركب از مورخین ارمنی - ترك را برای بحث پیرامون قتل عام پیشنهاد داده‌اند و نیاز به شخص ثالثی در این زمینه نمی‌بینند اما به رسمیت شناختن قتل عام در تركیه نه یك موضوع تاریخی كه یك مساله سیاسی است. دینك در عجب بود كه چگونه <آنها از یك‌سو خواستار گفت‌وگو با ارمنستان و ارامنه هستند و از سوی دیگر می‌خواهند تا تلا‌ش‌های شهروند خودشان را كه برای گفت‌وگو تلا‌ش می‌كند محكوم یا خنثی نمایند.>
دینك انسانی شجاع و دلیر و نه ساده لوح بود. او هنوز نتوانسته بود این نوع از خنثی‌سازی را پیش‌بینی كند. سبعیت قتل وی در راستای فرجام‌ها و نتایج سیاسی متعددی بود؛ اولا‌ این امر تركیه را برای اروپا بیش از پیش نامطلوب جلوه داد، دقیقا همانی كه برخی در تاسیس تركیه می‌خواستند. ثانیاً این رویداد می‌تواند منجر به هراس ارمنیان و دیگر اقلیت‌های ساكن تركیه از دنبال كردن حقوق انسانی و مدنی خودشان شود. ثالثا می‌تواند ترك‌های جسور و شجاعی را كه شروع به كاوش و بررسی پیرامون این موضوعات پیچیده و حساس كرده بودند به سكوت ترس‌آوری وادار سازد. ‌
من ترجیح می‌دهم تا گمان كنم كه ایده‌آل‌های سیاسی اصیل و شرافتمندانه‌ای به كار گرفته خواهند شد. هراند دینك به عنوان یك الهام‌بخش برای ارامنه‌ای كه با دیدگاه او در مورد تفاهم و همسازی بین مردمان و ترك‌هایی كه با رویای او برای زیستن در صلح با همسایگان و با تاریخ موافقند، باقی خواهد ماند. ‌

وارطان اسكانیان
ترجمه: سیدحسین طباطبایی

منبع : روزنامه اعتماد ملی