موقعیت اخلاقی حیوانات به نظر کانت

در زمینه اخلاق و از جمله اخلاق مربوط به حیوانات از بحث‌های مهم نظریه‌هایی است كه كانت فیلسوف مطرح آلمانی ارائه كرده است.
كانت نظامی اخلاقی را سامان داد كه بر طبق آن استقلال كیفیت ضروری برای موجودی است كه ما می‌خواهیم اعمالش را مورد ارزیابی قرار دهیم. به نظر وی تنها موجودی مستحق ارزیابی اخلاقی است كه در شرایط گوناگون بتواند آزادی اراده داشته باشد و از موهبت پیروی از قواعد عقلی بهره‌مند باشد.
بخش مهمی از تصور موقعیت اخلاقی حیوانات به نظر كانت در بحث اراده آزاد نمود پیدا می‌كند. در حالی كه هم حیوانات و هم انسان‌ها تمایل به عمل دارند فقط انسان‌ها هستند كه می‌توانند در مقامی فراتر اعمال خویش را نظاره كنند و از درست و اشتباه بودن آن سخن بگویند. این قابلیت با اراده‌های ما آشكار می‌شود. از آنجا كه حیوانات فاقد این قابلیت هستند و از فقدان اراده رنج می‌برند موجوداتی خودآیین و خودعشیره قلمداد نمی‌گردند.
بر طبق نظر كانت تنها امری كه در این عرصه واجد ارزش ذاتی است اراده خیر است. از آنجا كه حیوانات هیچ اراده ای ندارند نمی توانند اراده نیك هم داشته باشند و از این رو هیچ ارزش ذاتی را واجد نیستند. نظریه كانت فراتر از نظریه‌های دینی و جهانشمول می‌رود و این امر با تكیه بر استدلال‌های فلسفی عام در باب سرشت اخلاق صورت می‌پذیرد. كانت به جای تاكید صرف بر اینكه برای موجودات خودمختار و عاقل طبیعی است كه دیگر موجودات را مورد استفاده قرار دهند سعی می‌كند استدلالی برای این امر صورت دهد.
بدین‌جهت نظریه‌ای كانتی محسوب می‌شود كه تبیینی از كیفیاتی كه موجود انسانی دارد ارائه كند و تبیین كند كه حیوانات این كیفیات را ندارند و از این جهت آنها موضوع تامل اخلاقی نمی‌توانند باشند. نظریه خود كانت بر ارزش خودآیینی تاكید می‌كند و دیگر نظریه‌های كانتی بر كیفیاتی كه موجودات عامل اخلاقی واجد هستند و می‌توان آنها را عاملان آزاد و خودآگاه اخلاقی دانست تأكید می‌ورزد.

منبع : روزنامه تهران امروز