مطبوعات، صنعتی پویا درجهان

بیشتر مردم مطبوعات را در كشور ما، به عنوان رسانه ای می شناسند كه ضمن اطلاع رسانی می تواند گوشه ای از اوقات فراغت آنها را نیز پر كند.از سوی دیگر بیشتر مسئولان در دستگاه های گوناگون دولتی و غیردولتی مطبوعات را به عنوان ابزاری حساس می پندارند كه می توانند بر افكار عمومی تأثیر داشته باشند.در این میان، كمتر فردی ازمردم یا مسئولان پیدا می شود كه نگاهی صنعتی به مطبوعات داشته باشد و بخواهد چند و چون صنعت مطبوعات را مورد توجه قرار دهد.
مطبوعات گرچه یك رسانه قدرتمند هستند ولی در عین حال جزیی ازخانواده بزرگ صنعت اطلاع رسانی و صنایع وابسته به آن به شمار می روند و از همان دیدگاه قابل تأمل هستند. علت این كه صنعت مطبوعات در ایران تا حدود زیادی ناشناخته است را باید در عوامل متعددی یافت، كه از جمله آنها می توان به ضعف روابط عمومی خود مطبوعات، پایین بودن سطح آموزش روزنامه نگاری در كشور، وجود انواع تسهیلات حمایتی دولتی، پائین بودن سطح آگاهی های عمومی جامعه، فقدان فرهنگ مطالعه، سیاسی شدن بیش از حد جامعه و مطبوعات، فقدان قوانین لازم و... اشاره كرد.
برعكس ایران، صنعت مطبوعات در سطح بین المللی، به عنوان یك صنعت پویا به حساب می آید كه گردش سرمایه قابل توجهی را متناسب با نوع فعالیت خود، دارد.
این كه فعالیت این صنعت در سال۲۰۰۵ در دنیا، چگونه بود، چه گردش سرمایه ای داشت و اصولاً اجزای این صنعت از چه ساختاری تشكیل می شود، موضوع گزارش زیر است.
این گزارش بر مبنای چكیده ای از اطلاعات موجود در ویرایش ۲۰۰۶ ، كتاب «WORLD PRESS TRENDS» تهیه شده است كه از سوی «انجمن بین المللی روزنامه ها»، اخیراً در پاریس انتشار یافت.
شمارگان روزنامه ها در سراسر جهان در سال۲۰۰۵ اندكی افزایش یافت و درعین حال درآمد روزنامه ها به واسطه آگهی بالاترین افزایش را در چهارسال اخیر داشت.
در همین زمینه، فروش روزنامه ها در سال۲۰۰۵ ، ۰‎/۵۶+ درصد رشد داشت كه این رشد در خلال یك دوره پنج ساله به ۶+ می رسید.بیشترین رشد فروش روزنامه ها در سال،۲۰۰۵ در قاره آسیا بود.چنانچه شمارگان روزنامه های رایگان به تیراژ روزنامه های پولی اضافه شود، شمارگان جهانی روزنامه ها در سال،۲۰۰۵ بالغ بر ۱‎/۲۱+ درصد افزایش نشان می دهد. این رقم برای ۵سال به ۷‎/۸+ درصد می رسد.
روزنامه های رایگان اكنون ۶درصد شمارگان تمامی روزنامه های جهان را دارند. رقمی كه فقط برای قاره اروپا، ۱۷درصد است.در این میان درآمد ناشی از جذب آگهی در روزنامه های پولی در سال،۲۰۰۵ نسبت به سال۲۰۰۴ ، ۵‎/۷+درصد افزایش یافت. این رقم چنانچه برای یك دوره ۵ساله در نظر گرفته شود، افزون بر ۱۱‎/۷ درصد است.
● هندوستان، كشور دوم جهان به لحاظ فروش روزنامه
بزرگترین بازارهای جهانی روزنامه عبارتند از: چین با ۹۶‎/۶ میلیون نسخه فروش روزانه، هندوستان با ۷۸‎/۷ میلیون نسخه، ژاپن با ۶۹‎/۷میلیون نسخه، آمریكا با ۵۳‎/۳ میلیون و آلمان با ۲۱‎/۵ میلیون.
در سال،۲۰۰۵ فروش روزنامه ها در چین و هندوستان بالا رفت ولی در ژاپن، آمریكا و آلمان پائین آمد.
● فروش روزنامه ها در سال،۲۰۰۵ در آسیا
۱‎/۷+ درصد، در آمریكای جنوبی ۳‎/۷+ درصد و در آفریقا ۰‎/۲+ درصد نسبت به سال قبل از آن رشد داشت،در حالی كه در اروپا ۰‎/۲۴- درصد، در آمریكای شمالی ۳‎/۵- درصد و در استرالیا و اقیانوسیه ۲- درصد كاهش داشت.كاهش فروش روزنامه ها در آمریكای شمالی اساساً روی روزنامه های بعدازظهر بود.
● سقوط و رشد شمارگان روزنامه ها
شمارگان روزنامه های یومیه پولی در سال۲۰۰۵ در اروپا، شاهد ۰‎/۶۱- درصد سقوط بود كه این رقم برای مجموع ۵سال به ۵‎/۲۶- درصد بالغ می شد.در سال،۲۰۰۵ مجموع شمارگان روزنامه ها در ۷كشور عضو اتحادیه اروپا افزایش یافت؛ اتریش ۰‎/۴۲+ درصد، جمهوری چك ۴‎/۸۸+ درصد، ایرلند ۲‎/۱۶+ درصد، ایتالیا ۰‎/۰۳+ درصد، لهستان ۹‎/۸+ درصد، اسلوونی ۱۹‎/۴۴+ درصد و انگلستان ۰‎/۰۵ درصد.
كشورهایی كه در این ارتباط دچار كاهش شمارگان شدند، عبارت بودند از: بلژیك ۱‎/۳۵- درصد، دانمارك ۲‎/۶۴- درصد، استونی ۰‎/۳۹- درصد، فنلاند ۰‎/۶۷- درصد، فرانسه ۱‎/۶ درصد، آلمان ۲‎/۵- درصد، یونان ۴‎/۰۵- درصد، مجاستان ۰‎/۶۸- درصد، لیتوانی ۲‎/۲۵- درصد، هلند ۳‎/۶۷- درصد، پرتغال ۳‎/۸۸- درصد، اسلوواكی ۴‎/۱۷- درصد، اسپانیا ۰‎/۹۴ درصد و سوئد ۱‎/۳۴- درصد.
در برخی نقاط دیگر اروپا، در سال،۲۰۰۵ شمارگان روزنامه ها افزایش پیدا كرد. این نقاط عبارت بودند از: تركیه ۱۱‎/۹۲+ درصد، كرواسی ۷‎/۵۹+ درصد.
در كنار كشورهای فوق، در برخی كشورها به شرح زیر سقوط شمارگان رقم زده شد: نروژ ۲‎/۷۸- درصد و سوئیس ۳‎/۲۶- درصد.شمارگان روزنامه ها در سال۲۰۰۵ در آمریكا ۲‎/۳۵- درصد كاهش یافت كه این رقم برای یك دوره ۵ساله، به ۴‎/۰۲ - درصد می رسد.كاهش شمارگان روزنامه ها در آمریكا بیشتر روزنامه های بعدازظهر را دربرمی گیرد. این كاهش در وضعیت سال به سال به ۶‎/۶- درصد می رسد. رقم یاد شده برای روزنامه های صبح از ۱‎/۶- درصد تجاوز نمی كند.
در ژاپن فروش روزنامه ها در سال،۲۰۰۵ ۰‎/۹۷- درصد كاهش پیدا كرد كه این رقم برای یك دوره ۵ساله، ۲‎/۸۱- درصد است.
● چین، پیشتاز فروش روزنامه در جهان
در سال،۲۰۰۵ فروش روزنامه ها در چین وضعیت بسیار خوبی داشت و رشدی برابر ۸‎/۹+ درصد در این زمینه به ثبت رسید. این رقم حكایت از یك رشد ۱۸+ درصدی برای یك دوره ۵ساله دارد.
در روسیه در سال،۲۰۰۵ نسبت به سال ،۲۰۰۴ شمار عناوین روزنامه ها رشد پیدا كرد و از ۴۸۵ عنوان به ۴۹۱ عنوان رسید.
در آمریكای لاتین و در برزیل فروش روزنامه ها در سال۲۰۰۵ ، ۴‎/۰۹+ درصد رشد پیدا كرد ولی برای یك دوره ۵ساله، ۱۱‎/۴- درصد كاهش نشان می دهد. علاوه بر برزیل، شیلی در این قاره افزایش فروش روزنامه ها را برابر ۰‎/۳۳ درصد در سال ،۲۰۰۵ گزارش كرد.
همچنین هندوستان در سال،۲۰۰۵ افزایش فروش روزنامه را برابر با ۷درصد اعلام كرد كه این رقم برای دوره ۵ساله به ۳۳ درصد می رسد. در نقاط دیگر آسیا، سنگاپور در سال۲۰۰۵ شاهد سقوط ۰‎/۲- درصدی در فروش روزنامه ها بود كه طی دوره ۵ساله حكایت از یك كاهش ۳‎/۹- درصدی دارد.
در مالزی فروش روزنامه ها به صورت سال به سال، ۵‎/۴۴+ درصد رشد نشان می دهد و برای دوره ۵ ساله رشد آن بالغ بر ۱۴‎/۶۳+ درصد می شود.در استرالیا، در سال ،۲۰۰۵ فروش روزنامه ۲‎/۲۳- درصد كاهش نشان می داد و در نیوزیلند فروش سال به سال با ۱‎/۳۵- درصدو برای دوره ۵ ساله با ۴‎/۵۸- درصد كاهش، مواجه بود.
● ژاپنی ها و نروژی ها رتبه های اول و دوم خریداران روزنامه در جهان
براساس اطلاعات منتشرشده در سال ،۲۰۰۵ ژاپنی ها توانستند نروژی ها را از لحاظ میزان خرید روزنامه پشت سر بگذارند. در این سال به هریك هزار بزرگسال ژاپنی در روز ۶۳۴ نسخه روزنامه فروخته شد كه این رقم برای نروژی ها از ۶۲۶ نسخه روزنامه در روز بالاتر نمی رود. ركوردداران خرید روزنامه در دنیا پس از ژاپن و نروژ، فنلاندیها با ۵۱۸ نسخه روزنامه و متعاقباً سوئدیها با ۴۸۱ نسخه روزنامه هستند.
● بلژیكی ها پیشتاز جهانی عرصه مطالعه روزنامه:
در حوزه مطالعه روزنامه نیز براساس آخرین برآوردها، بلژیكی ها با ۵۴ دقیقه در روز ركورددار هستند و در پی آنها، اوكراینی ها با ۵۰ دقیقه و كاناداییها با ۴۹ دقیقه جای دارند.
▪ كاهش شمار عناوین روزنامه ها:
در سال ،۲۰۰۵ در مجموع، شمار عناوین روزنامه های پولی در جهان ۰‎/۳- درصد كاهش یافت. هرچند رقم فوق برای دوره ۵ ساله ۲۰۰۵-۲۰۰۱ افزایشی برابر ۸‎/۱+ درصد را نشان می دهد.
● شمارگان كل روزنامه های دنیا
بر همین اساس، در سال ،۲۰۰۵ شمارگان روزنامه های پولی در جهان به ۴۳۹ میلیون نسخه رسید كه چنانچه شمارگان روزنامه های رایگان به این رقم اضافه شود، رقمی معادل ۴۶۴ میلیون نسخه به دست می آید كه حكایت از رشد ۱‎/۲۱+ درصدی نسبت به سال ۲۰۰۴ دارد.
در این میان در سال ۲۰۰۵ شمار بازدیدكنندگان از وب سایت روزنامه ها دركل جهان با ۸‎/۷۱+ درصد رشد قابل ملاحظه یافت كه نسبت به یك دوره ۵ ساله، ۲۰۰+ درصد رشد نشان می دهد.
در سال ،۲۰۰۵ شمارگان روزنامه های یومیه پولی در ۳۵ درصد از كشورهای موردبررسی بالا رفت. برای روزنامه های غیریومیه، ۵۴ درصد كشورها، افزایش سال به سال گزارش كردند، درحالی كه ۳۹ درصد كشورها از افزایش شمارگان برای روزنامه های یكشنبه خود، خبر دادند.● ۴۳۹ میلیون خریدار روزنامه در روز
گزارش می شود در سال ،۲۰۰۵ بیش از ۴۳۹ میلیون نفر هرروز اقدام به خرید روزنامه كردند كه این رقم در سال ۲۰۰۱ ، از ۴۱۴ میلیون نفر فراتر نمی رفت.در این مورد گفته شده است، میانگین شمار خوانندگان روزنامه های یومیه در سال ،۲۰۰۵ به بیش از یك میلیاردنفر می رسید.از مجموع ۱۰ روزنامه دنیا كه پرفروش ترین هستند، ۷ روزنامه در آسیا چاپ می شود كه چین، ژاپن و هندوستان ۶۲ درصد آنها را تشكیل می دهند.
● انتشار ۷۸۶۲ عنوان روزنامه پولی و رایگان در دنیا
در این زمینه، در سال ،۲۰۰۵ شمار كل عناوین روزنامه های یومیه پولی جهان به ۷۷۰۰ بالغ می شد كه چنانچه رقم مربوط به روزنامه های رایگان به آن اضافه شود، شمار كل عناوین روزنامه های پولی و رایگان جهان را در سال ۲۰۰۵ می توان ۷۸۶۲ عنوان به حساب آورد.رقم فوق برای یك دوره ۵ ساله، ۸‎/۹+ درصد افزایش دارد.در همین مورد، شمار عناوین روزنامه های یومیه پولی در آفریقا ۴‎/۵+ درصد، در آمریكای جنوبی ۱‎/۴+ درصد و در استرالیا و اقیانوسیه ۱‎/۲+ درصد رشد پیداكرد، ضمن آنكه در اروپا ۱‎/۲- درصد، درآمریكای شمالی ۰‎/۴- درصد و در آسیا ۰‎/۳- درصد كاهش داشت.
● ۳۰‎/۲ درصد، سهم روزنامه ها به لحاظ جذب آگهی
براساس اطلاعات منتشر شده در سال ،۲۰۰۵ سهم روزنامه ها از آگهی با ۳۰‎/۲ درصد تقریباً ثابت ماند كه البته در مقایسه با سهم ۳۰‎/۳ درصدی سال ،۲۰۰۴ كمی كاهش دارد.در سال،۲۰۰۵ روزنامه ها پس از تلویزیون بیشترین سهم جذب آگهی را داشته اند و انتظار می رود این سهم برای سال های متمادی باقی بماند.
در سال ،۲۰۰۵ سهم ۲۱ كشور جهان از بازار آگهی در روزنامه افزایش پیداكرد. این كشورها عبارت بودند از: آرژانتین، اتریش، بلژیك، شیلی، كلمبیا، مصر، فنلاند، آلمان، هندوستان، اندونزی، كویت، لتونی، مالزی، پاناما، لهستان، روسیه، عربستان سعودی، سنگاپور، آفریقای جنوبی، امارات عربی متحده و آمریكا.چنانچه دوره ای ۵ ساله به این منظور درنظر گرفته شود، شمار كشورهایی كه افزایش سهم جذب آگهی در روزنامه هایشان را داشتند به ۲۴ كشور می رسد. این كشورها عبارتند از:
آرژانتین، بلژیك، كلمبیا، كاستاریكا، جمهوری چك، دانمارك، اكوادور، مصر، فرانسه، یونان، ایسلند، هندوستان، ایرلند، ژاپن، كویت، لبنان، مالزی، میانمار، نروژ، پاكستان، لهستان، پورتوریكو، روسیه و اسلوونی.در میان كشورهای جهان، ایالات متحده آمریكا، بزرگترین بازار آگهی روزنامه ای را دراختیار دارد. سهم آمریكا در این زمینه در سال ۲۰۰۵ ، ۱‎/۵۱+ درصد افزایش داشت كه برای دوره ۵ ساله به ۷+ درصد می رسد.در كشور ژاپن، وضعیت فوق به گونه ای خاص رقم خورد. ژاپن درطول سال های ۲۰۰۱ تا ،۲۰۰۳ دوران كاهش پرداخت هزینه برای چاپ آگهی در روزنامه ها را تجربه كرد كه این تجربه در سال ۲۰۰۴ به صورت رشد مثبت تحقق یافت ولی در سال ،۲۰۰۵ مجدداً، این رویه با كاهش ۱‎/۷- درصدی روبه رو شد.
● كاهش و افزایش های درآمد ناشی از آگهی در روزنامه ها
چین در سال ،۲۰۰۵ رقم ۱۹ درصد برای جذب آگهی روزنامه ای را ثبت كرد كه برای یك دوره ۵ ساله، حكایت از رشد ۱۲۸+ درصدی دارد.اتحادیه اروپا در سال ،۲۰۰۵ در زمینه جذب آگهی روزنامه ای از یك رشد ۴‎/۱۵+ درصدی برخوردار شد. رقمی كه برای دوره ۵ ساله به ۳۷‎/۳+ درصد می رسد.اطلاعات مربوط به ۱۷ كشور جهان نشان می دهد كه ۱۳ كشور افزایش درآمد آگهی داشتند. این كشورها عبارت بودند از:بلژیك
۱۱‎/۵+ درصد، جمهوری چك ۶‎/۳۸+ درصد، دانمارك ۹‎/۴۵+ درصد، استونی ۱۷‎/۸۶+ درصد، فنلاند ۱‎/۵۷+ درصد، فرانسه ۰‎/۸۹+ درصد، مجارستان ۶‎/۷۹+ درصد، ایرلند ۱۲‎/۳۵+ درصد، ایتالیا ۱‎/۹۸+ درصد، لیتوانی ۹‎/۴۵+ درصد، لهستان ۴‎/۳۶+ درصد، اسپانیا ۶‎/۹۳+ درصد و سوئد ۵‎/۶+ درصد. درآمد ناشی از جذب آگهی روزنامه ای در سال ۲۰۰۵ در كشورهای زیر كاهش پیداكرد:
یونان ۱‎/۹۲- درصد، لتونی ۷‎/۰۴- درصد، هلند ۱‎/۶- درصد و انگلستان ۳‎/۰۸- درصد.در سال ،۲۰۰۵ میزان افزایش درآمد ناشی از آگهی روزنامه ای در برخی كشورهای دیگر از این قرار بود:روسیه ۱۶+ درصد، هندوستان ۲۳‎/۱۸+ درصد، آفریقای جنوبی ۲۰‎/۷۱+ درصد، تركیه ۳۹‎/۱۴+ درصد، استرالیا ۸‎/۱۴+ درصد.
● وضعیت روزنامه های رایگان
در سال ۲۰۰۵ ، ۱۶۹ روزنامه یومیه رایگان با مجموع شمارگان ۲۷‎/۹ میلیون نسخه منتشر می شدند كه از میان آنها ۱۸‎/۶ میلیون نسخه به تنهایی در اروپا به توزیع راه پیدا می كردند.حجم بازار روزنامه های یومیه رایگان در برخی از كشورها چشمگیر بوده است. در اسپانیا، توزیع روزنامه های یومیه رایگان به ۵۱ درصدبازار می رسید كه این رقم برای كشور پرتغال به ۳۳ درصد، دانمارك ۳۲ درصد و ایتالیا ۲۹ درصد بالغ می شد.
● صنعت مطبوعات جهان در سال ۲۰۰۵
چین با ۹۶‎/۶ میلیون نسخه فروش روزنامه در روز، در دنیا مقام اول را دارد و پس از آن هندوستان، ژاپن، آمریكا و آلمان قرار می گیرند.در سال ۲۰۰۵ در مقایسه با سال ،۲۰۰۴ فروش روزنامه ها در آسیا، آمریكای جنوبی و آفریقا رشد داشت، در حالی كه در اروپا، آمریكای شمالی، استرالیا و اقیانوسیه كاهش نشان داد.در سال ،۲۰۰۵ ژاپنی ها توانستند نروژی ها را از لحاظ میزان خرید روزنامه پشت سر بگذرانند و مقام اول جهانی را در این زمینه به دست آورند. در آن سال به هریك هزار بزرگسال ژاپنی در روز، ۶۳۴ روزنامه فروخته شد.ژاپن، نروژ، فنلاند و سوئد ركوردداران خرید روزنامه در دنیا به حساب می آیند.بلژیكی ها با ۵۴ دقیقه در روز، ركورددار مطالعه روزنامه هستند و درپی آن ها اوكراینی ها و كانادایی ها جای دارند.

سعیدمحمد جعفری

منبع : روزنامه ایران