نقش ایوانف‌ها در کرملین

دوران ریاست پوتین درمرحله پایانی قراردارد ونقش یاران او در گردش اموركرملین بیش از گذشته به چشم می آید. موسم انتقال قدرت در كشوری مدعی قدرت جهانی برای دوستان آن سؤالی مهم وبرای رقیبانش فرصتی وسوسه انگیز است .
این روزها هر تصمیمی ازسوی رهبر كرملین می تواند نشانه ای از آمادگی برای عبور از دوران گذار به« روسیه پس از پوتین» تلقی شود. بویژه اگر این تصمیم یك انتصاب یا جابه جایی در مهره های كلیدی كرملین باشد و افرادی مانند ایوانف یا مدودف را شامل شود.
بحث «روسیه پس از پوتین» را پیش ازهمه شخص او در مصاحبه پائیزی خود پیش كشید. اما مرد نخست كرملین چنان كه درآن مصاحبه نمادین نشان داد برای عبور از دوران انتقال چندان تشویش ندارد، پوتین خاطری آسوده دارد كه حتی درصورت واگذاری عنوان ومنصب ریاست جمهوری روسیه باز درصحنه خواهد ماند وخط واندیشه او امتداد خواهد یافت. چنان كه حتی محافل رقیب او اقرار كرده اندكه پوتین روسیه رادر شرایط ایده آل از حیث سیاسی و بین المللی قرار داده است و مسكو در سال تغییر قدرت دركرملین نه فقط دغدغه ای از جنس جنگ قدرت و جدال جانشینان ندارد كه بحران های بزرگ ایام یلتسین را نیز از سرگذرانده است.
اما آرامش خاطر پوتین دلیل مهمتری دارد، او در۷ سال زمامداری خود توانست كادر مدیران كرملین را غربال كند و مجموعه ای از متحدان خویش را در مصدرهای مهم سیاسی، امنیتی و اقتصادی قرار دهد. اكنون خانه قدرت كرملین پر از دیپلمات ها و مردان امنیتی است كه مانند پوتین می اندیشند. تعریف آنها ازامنیت ومنافع ملی مسكو و روابط روسیه با جهان خارج رنگ وطعم اندیشه های پوتین رادارد.
بی سبب نبود كه گزارشگران رسانه ای غرب نتایج آخرین نظرسنجی درباره جانشینان احتمالی پوتین را با عكس لبخند رئیس كرملین به چاپ رساندند زیرا در پاسخ این نظرسنجی مردم روسیه به صراحت علاقه خود را به نظام رهبری پوتین ابراز كرده بودند. حتی بسیاری از آنان لباس رهبری پس از پوتین را شایسته جانشینان وهمراهان او دانسته بودند. بنابراین سؤال امروز ناظران روسیه این است كه از میان گروه پرشماری كه پوتین در اركان قدرت نشانده، كدام یك سزاوار صدرنشینی است.
شاید رهبری روسیه درقیاس با همتایان خوداز این شانس برخوردار بوده كه یاران وفاداری داشته است یا به تعبیر دیگر او در چینش حلقه همكاران بنا بر تجربه اطلاعاتی خویش روی عنصر «وفاداری» حساب بسیار باز كرده است .
در هر حال از میان جمع وفاداران پوتین، دونفر ممتاز بوده اند. دو مردی كه نقشی غیر قابل انكار درتثبیت قدرت پوتین ایفا كرده اند. دو متحد پوتین كه درواقع دو پایه قدرت سیاسی وامنیتی او را تشكیل می دهند، همنام هستند، بی آن كه نسبت فامیلی میان آنها برقرار باشد. ایوانف ها یك زوج فكری در دستگاه رهبری پوتین شناخته می شوند.
اما پیش از آن كه به نقش این دو بازوی امنیتی ودیپلماتیك كرملین بپردازیم، بیان این نكته لازم است كه دوستان ومتحدان پوتین دو گروه هستند: گروهی از آنان تبار امنیتی دارند و همانند سرگئی ایوانف اكنون مناصب دفاعی و مأموریت های امنیتی بردوش دارند. این طیف با پرزیدنت پوتین از دوره خدمت او در كا.گ.ب، سرویس اطلاعاتی روسیه همكار بوده اند، و گروه دیگر چهره های سیاسی واجرایی هستند كه سابقه دوستی اینان با پوتین به دوران كاری او در سن پترزبورگ می رسد.
در تركیب مجموعه مردان رئیس جمهور روسیه، كمتر می توان عنصری ناهمگون یافت. ویژگی مشترك آنان ملی گرایی و تكیه برشیوه های اقتدار آمیز درسیاست داخلی و خارجی است. عناصر لیبرال و یا چپگرایان تندرو همگی از كرملین رخت بربسته اند و علت آن حوادث پرآشوب دهه ۱۹۹۰ است كه سبب شد آنها محبوبیت خود را در میان بسیاری از روس ها از دست بدهند. مردم روسیه آن روز برای دموكراسی قیمت گزافی پرداختند و سختی زیادی متحمل شدند.
● مردی با ویژگی های جانشینی
در حلقه همراهان پوتین، ایوانف ها نزدیك تر از دیگران به رأس هرم هستند. تاكنون ناظران امور روسیه توصیف های بسیاری برای نمایاندن نقش كلیدی ایگوروسرگئی ایوانف به كار برده اند. به لحاظ خاستگاه فكری، هیچ نقطه تمیزی نمی توان میان این دو قائل شد. شاید تفاوت بارز آنان تنها قیافه و وظایف شان باشد.
آنچه پیداست سرگئی در سلسله مراتب قدرت همان مسیر پلكانی پوتین را پیموده است .
او نیز چون رئیس خود، زمانی افسر امنیتی بود وشاید برهمین اساس بود كه در كابینه دوست وهمكار دیروز خود همیشه پست های امنیتی ودفاعی رادردست گرفت.
ناظران امور روسیه درشرح حال سرگئی، اورا مدیری تیزهوش و سرسخت نامیده اند كه نقش بسیاری در كادرسازی دولت پوتین و تنظیم مناسبات امنیتی او ایفا كرده است. درخشش ایوانف به زمان مدیریت اودرسازمان كا.گ.ب جدید یا همان FSB برمی گردد نهادی كه منبع تغذیه كادر جدید كرملین بوده است.
برای شناخت اندیشه های این متحد امنیتی پوتین، باید سری به سایت سازمان زیر كنترل او زد جالب اینجاست كه وب سایت اف اس بی نظیر «ام.آی۵» سازمان جاسوسی بریتانیا بر روی شبكه آنلاین قرار دارد. در صفحه نخست این سایت آمده است: كسانی كه به اف اس بی می پیوندند باید قابل اعتماد باشند و وفاداری بدون قید و شرطی به میهن و حرفه خود داشته باشند.
ایوانف اما، فقط سرویس امنیت فدرال یعنی پلیس مخفی روسیه را به عنوان بازوی قدرت پوتین درمهار آشوب های ویرانگر سیاسی وقومی سازماندهی نكرد او از فروپاشی ارتش عظیم الجثه روس نیز پیشگیری كرد.
سرگئی در طراحی سیاست های امنیتی روسیه درقبال غرب وناتو حضور فعال داشته است ونگاه او به ناتو همان است كه در تریبون مونیخ از زبان پوتین ایراد شد. برهمین اساس پس از اعلام دكترین جدید روسیه در مونیخ بیشتر محافل غرب اورا شانس نخست جانشینی پوتین خوانده اند. پیش از همه، تصمیم رئیس كرملین درارتقای سرگئی از وزارت دفاع به جایگاه معاونت نخست وزیری نگاهها را به خود جلب كرد.
سرگئی ایوانف پیش از آن كه راهی اتاق نخست وزیری شود،در مصاحبه رسانه ای مهم اندیشه های خود را بیان كرد. او مهم ترین نگرانی امنیتی روسیه را دخالت كشورهای خارجی در امور داخلی این كشور ونیز اوضاع داخلی برخی از جمهوری های شوروی سابق خواند.
اودرتكمیل تفكر پوتین، این پیام را به غرب دادكه روسیه قصد دارد برای مدرنیزه كردن نیروهای مسلح این كشور در ارتباط با سلاح های متعارفی و هسته ای به اجرا درآورد. تاكتیك های اعلام شده ایوانف یادآوری مفیدی به جهان بین المللی بود كه هنگامی كه اسلحه و مسأله انرژی مطرح است روسیه یك بازیگر مهم این صحنه جهان است. مناقشه روسیه با اوكراین،بلاروس وگرجستان واروپا شاهدی براین گفتاراست.
ترجیع بند مواضع ایوانف این بود كه روسیه قصد تهدید كشورهای دیگر را ندارد ولی در عین حال خود را به پیروی از سیاست «بازدارندگی» متعهد می داند.
● زبان مذاكره پوتین
برخلاف سرگئی، ایگور یك دیپلمات است یا لا اقل درتیم كارگزاران پوتین نقش یك دیپلمات را ایفا می كند. او درسال هایی كه به «دوران تثبیت موقعیت» پوتین معروف است، مدیریت دستگاه دیپلماسی اورا برعهده گرفت. نقش هاومناصب او درشطرنج سیاسی روسیه بسیار شبیه موقعیت های كاندولیزا رایس دركاخ سفید است.
تنها با این تفاوت كه رایس از پله شورای امنیت آمریكا به سكوی وزارت خارجه صعود كرد، اما ایوانف پس ازتوفیق در وزارت خارجه كلید مركز امنیتی روسیه رابدست آورد. شاید ایگور پس ازپوتین سرشناس ترین مرد كرملین باشد.
او برای ایرانی ها چهره كاملاً آشنایی است. ایرانی ها این سیاستمدار خونسرد را با مأموریت های هسته ای او می شناسند. سفرهای او به تهران همواره نشانه های یك اتفاق تازه درپرونده هسته ای ایران را به افكارعمومی منتقل كرده است. بنابراین همه خبرنگاران غربی وشرقی درمواجهه با این دستیار پوتین سؤال اصلی شان سرنوشت پرونده هسته ای وآینده نیروگاه بوشهر است.
چنان كه برخی ناظران آخرین سفر ایوانف به تهران را به دلیل حساسیت مذاكرات او با مقام اول جمهوری اسلامی یك نقطه عطف در پرونده هسته ای می دانند. ایوانف رهبری نهاد كلیدی را عهده دار است. ایوانف درمرتبه ریاست شورای امنیت روسیه هدایت دیپلماسی چند لایه روسها رادردست دارد. دیپلمات ها ایوانف را مرد مذاكره ونیروی چانه زنی پوتین می دانند. هر هفته می توان اورادرمأموریتی تازه در اروپا ،آمریكا یا آسیا دید یا درملاقات با بلندپایگان سیاسی وامنیتی كه ایوانف پیام پوتین را تقدیم او می كند.
به اعتقاد برخی منابع او برخلاف همتای خود سرگئی چندان خوشایند آمریكایی ها نیست. بویژه آن كه ایگور ایوانف سعی كرده دراین مدت خود را از مدافعان ثابت قدم حق ایران برای داشتن فناوری صلح آمیز هسته ای نشان دهد. با این همه تاكنون نشانه ای از ورود این معتمد پوتین به كارزار انتخابات نیست. شاید ایگور به تبعیت از رئیس واستاد خویش ترجیح داده با سكوت و احتیاط در این عرصه گام بردارد و راه را بر تشتت و جنگ قدرت در خانواده سیاسی پوتین ببندد.

محمد بخشنده

منبع : روزنامه ایران