مخاطبان امروز هنر هفتم

سینمای ایران پس از انقلاب با ظهور کارگردانانی چون بهرام بیضایی ٬ عباس کیارستمی ٬ امیر نادری و ... که هر یک طرز فکر جدیدی داشتند دچار تغییر و تحولاتی شد که به موجب همین امر سینمای ما چند پله را یک جا برداشت و خواسته یا ناخواسته از کلیشه ها جدا شد. و تا چندی تاثیر تفکرات اینگونه افراد در سینما مشهود بود، امروزه با گذشت بیش از ۲۰ سال شاهد پیشرفت چشمگیری در سینما هستیم این پیشرفت بیشتر به لحاظ کمیت فیلمهاست تا کیفیت و محتوای آنها، چرا که می توان گفت سینمای امروز تا حدی اسیر کلیشه ها شده و به نوعی وجود قشر خاصی از بازیگران باعث فروش بالای فیلم ها میشوند.
بدیهی است که برداشت و انتظارات افراد مختلف از فیلم و سینما متفاوت است، صرف نظر از اینکه سینما برای جمعیت جوان کشور ما تا حد زیادی جنبه سرگرمی دارد نمی توان نقش آنرا در ساختار اجتماع نادیده گرفت و اگر با این دید بنگریم که سینما صرفاً سرگرمی نیست و علاوه بر آشنایی با فرهنگها و اقشار مختلف و نیز رویارویی با دیدگاههای متفاوت، هنری است که می تواند بر مخاطبین عام در زمانهای مختلف تاثیر گذارد، هنری که منطق و معنا گرایی از عناصر مهم آن محسوب می شود. تاثیر گذاری بر افکار بیننده به گونه ای که دغدغه ها و مسائل شخصیتهای فیلم، برایش مملموس باشد و مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند نیز از نکات قابل توجه می باشد.
با این حال در ایران نیز مثل سایر کشورها جمعیتی که اولین انتظارشان از سینما سرگرمی است بیشتر از مخاطبان جدی سینماست. و نمی توان سلیقه و نحوه گزینش تماشاگر را در افزایش ساخت و تولید برخی فیلمها نادیده گرفت.
تماشاگر امروز به شدت متاثر از تلویزیون است. این تماشاگر سینما را نیز در ادامه تلویزیون می بیند و علاقه دارد همان شخصیت ها و روابط را كه در تلویزیون می بیند، بر پرده هم شاهد باشد. در واقع امروز تصویر تلویزیونی سلیقه تماشاگران را شكل می دهد. نه آنچه به واقع باید از سینما به عنوان هنر انتظار رود.
مطلوب این تماشاگر مشاهده شكل متفاوتی از زندگی بر پرده سینماست كه او را هرچند برای مدت محدودی از مصائب خاص زندگی پرمرارت امروز دور كند. از این منظر فیلم هایی كه در فضایی فانتزی یا طنزگونه می گذرند در سال های اخیر با استقبال خوبی روبه رو شدند. و می توان خاطر نشان ساخت که سایر رویدادها در بستر جامعه بر این روند تاثیر چندانی نداشته، به طور مثال همانگونه که انتظار می رفت با برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال که تاثیرات آشکار و پنهان زیادی در زندگی و روابط اجتماعی و حرفه ای و حتی رفت و آمدها و سفر ها داشته سینما نیز تحت تاثیر این مسئله قرار گرفته و آمار فروش فیلمها در دوران بازیهای ایران و مسابقات مهم کاهش پیدا کرد اما پس از حذف ایران از این دوره رقابتها ، فوتبال تا اندازه ای اهمیتش را از دست داد. آمار فروش فیلمهایی که در این مقطع زمانی روی پرده رفتند نشان می دهد با وجود افت نسبی میزان تماشاگر در روزهای برگزاری مسابقات تیم ملی ایران و دیگر رقابتهای با اهمیت، سینمای ایران در نهایت در جذب مخاطب موفق بود!! که این امر ناشی از نگرش مخاطب به سینما و نیز نوع فیلمهایی که در این برهه زمانی اکران می شدند است.
تماشاگر امروز علاقه مند به تماشای فضاهایی است كه در زندگی واقعی اش دست نیافتنی می نمایند. سینمایی مطلوب اوست كه تصویری از زندگی افرادی را به او نشان دهد كه دوست دارد مانند آنها گذران عمر كند.شاید نمایش زندگی طبقات پایین اجتماع و مصائب بغرنج آنها جذابیتی برای او ندارد. در مقابل سر كشیدن به زندگی افراد مفرح و دغدغه های آنها برایش جذابتر است. که خود همین امر می تواند ریشه در بسیاری مسائل و نارسایی های جامعه امروز داشته باشد.
به نظر می رسد مخاطب این سال ها به شدت علاقه مند به ستاره ها است.
متاثر از زندگی مصرف گرای امروز، ستاره ها تبدیل به الگوهای دست نیافتنی شده اند كه تماشای آنها بر پرده می تواند تا حدود زیادی اشتیاق دست یافتن به آنها را پاسخ دهد. البته در سینمای امروز ایران انواع مختلفی از ستاره ها حضور دارند. چهره هایی وجود دارند که فیلمها را با آنها به یاد می آوریم، ویژگیهای منحصر به فردی که آنها را از دیگران متمایز می کند، کمتر فیلمی بدون بازیهای شاخص به اعتبار هنری و مردمی می رسد. نقش آفرینان برخی اوقات آن چنان در خوب از کار درآمدن یک اثر سینمایی موثرند که حضور غلط و گزینش نامناسب، بهترین دیالوگها، مناسبترین موسیقی را بی اعتبار می سازد و همانطور که ذکر شد ستاره های سینمای ایران نیز در تقسیم بندیهای خاص خود قرار می گیرند.
برای تماشاگر امروز روایت ساده داستان و آغاز و پایان مشخص به مراتب جذاب تر از شیوه های روایتی پیچیده و خاص است. او علاقه مند است كه در پایان سرنوشت شخصیت ها را ببیند و عاقبت اعمالشان را مشاهده كند. و فیلم هایی كه بدون پیچیدگی و ابهام داستانشان را بیان كرده اند در این سال ها به فروش بالایی دست یافته اند. یکی از دلایل این امر می تواند نا آشنا بودن مخاطب با ویژگیهای فیلم معناگرا و با محتوا باشد. و البته در این میان نمی توان تاثیرات تبلیغات و اطلاع رسانی که امروزه اهمیت به مراتب بیشتری نسبت به گذشته در زمینه جذب تماشاگران در سینمای ایران پیدا كرده است را نادیده گرفت .
آنچه امروزه باید بیشتر مورد توجه سینما و فیلمسازان ما قرار گیرد توجه به هویت ملی و فرهنگی است، فروش فیلمهایی چون بید مجنون،گیلانه، خیلی دور خیلی نزدیک و... نشان می دهد که افزایش تولیدات گیشه ای نه تنها از ارزش فیلمهای فرهنگی و صاحب اندیشه نمی کاهد بلکه باعث آشکار شدن تفاوتها می گردد.

آرزو آقایی
منابع مرتبط
www.iranartnews.com

منبع : هفته نامه فصل نو