زیربنای موفقیت

امپراتوری‌ها می‌آیند و می‌روند. كشورها برمی‌خیزند و سقوط می‌كنند. دولت‌ها به قدرت می‌رسند و محو می‌شوند. این چرخه‌ها تنها انعكاسی در آیینه كاركردهای اقتصادی می‌یابند. زیربنای یك جامعه موفق، اقتصادی سالم با همان عدالت اجتماعی و اقتصادی تاكید شده در اسلا‌م است.
● ابعاد یك اقتصاد سالم
اقتصاد سالم دارای چند بعد ضروری است. این ابعاد عبارتند از :
▪ سطح واقعی درآمد سرانه
سطح واقعی درآمد سرانه معیاری استاندارد برای سنجش رفاه اقتصادی است و نشانگری از تعداد كالا‌ها و خدمات قابل دسترس كه شهروندان عادی امكان مصرف و یا ذخیره‌سازی آنها را دارند. طبیعی است كه این معیار در هر كشور می‌تواند با كشورهای دیگر مقایسه شده و پاسخی برای این پرسش یافته شود كه آیا ما در قیاس با دیگر شهروندان جهان در رفاه به سر می‌بریم؟
‌▪ نرخ رشد درآمد سرانه واقعی
در حالی‌كه سطح درآمد واقعی از اهمیت برخوردار است، نرخ رشد آن در گذر زمان هم اهمیت می‌یابد. اغلب ابنای بشر در صورت افزایش درآمد واقعی خود و تداوم این روند، خشنودتر‌خواهند بود.
‌ ▪ سطح و رشد بهره‌وری
بهره‌وری بر اساس ارزش كالا‌ها و خدمات تولید شده در بازه زمانی یك‌ساعته و یا یك ساله كار تعریف می‌شود. میزان تولید در یك ساعت كاری الزاما معیاری از كارآمدی یك اقتصاد، میزان دانش‌آموختگی شهروندان آن، كیفیت فناوری و میزان سخت‌كوشی مردمان است. رشد بهره‌وری- در كنار معیارهایی چون افزایش تعداد افراد شاغل و سطح افزایش یافته سرمایه‌گذاری- از زیربناها و پایه‌های رشد اقتصادی است.
▪ نرخ بیكاری
افرادی كه می‌توانند و خواهان داشتن شغل هستند، باید بتوانند شغلی (با در نظر گرفتن امنیت شغلی) و رفع‌كننده نیازهای آنان برای برخورداری از استانداردی قابل قبول از زندگی بیابند. این امر نه‌تنها برای افراد بلكه برای سلا‌مت اقتصادی و اجتماعی جامعه هم ضروری است.
▪ نرخ تورم
تورم بالا‌، یا افزایش سریع بهای كالا‌ها و خدمات، منجر به آشفتگی در اقتصاد می‌شود. در این روند برخی كه توانایی افزایش بهای كالا‌ها و خدمات خود را دارند سود برده و منتفع می‌شوند و جمعی كه دارای درآمدی ثابت هستند متضرر می‌گردند.
▪ توازن بخش عمومی و پس‌انداز ملی
هیچ كشوری نمی‌تواند به صورت مداوم پا را از مقدورات خود فراتر بگذارد بدون آنكه این روند بر منابع قابل دسترسی برای بخش خصوصی و یا نسل‌های بعد تاثیر منفی بگذارد.
▪ توازن خارجی با سایر كشورهای جهان
ملت‌ها با یكدیگر مبادله و تجارت می‌كنند. به صورت كلی ممكن است كشوری دارای مازاد و یا كسری تجاری با سایر نقاط جهان باشد. در صورتی كه شاهد كسری تجارت باشیم بدیهی است كه كشور دچار بدهی شده و باید این بدهی را پرداخت كند. پرداخت بدهی به معنای كاهش سطح استاندارد زندگی برای نسل‌های آتی است.
▪ توزیع درآمد و فرصت‌های برابر ‌
در حالی ‌كه نشانگر‌های كاركرد اقتصاد از اهمیت بسزایی برخوردارند، برابری هم اهمیت خاص خود را دارد. در یك جامعه موفق همه باید به غذا، مسكن، خدمات بهداشتی و آموزش دسترسی داشته باشند. برای شكل‌گیری یك جامعه آرام و همگن، تحقق یك سطح استاندارد پایه زندگی و ایجاد فرصت‌های برابر پیشرفت اقتصادی و اجتماعی ضروری است.
▪ كیفیت كلی زندگی
در حالی كه این نشانگرهای اقتصادی و اجتماعی در سلا‌مت یك جامعه موثرند، سایر نشانگر‌های غیراقتصادی كه معمولا‌ با فعالیت‌های اقتصادی دارای ارتباطی درونی هستند نیز از اهمیت برخوردارند؛ مواردی چون كیفیت محیط پیرامونی، اوقات فراغت، فقدان جرم و جنایت و ...
● چرا اقتصاد سالم برای همه فعالا‌ن مهم است؟
اقتصاد سالم و سعادت‌آفرین هرچند شرط لا‌زم برای جامعه‌ای آرام و در حال پیشرفت است اما شرط كافی نیست. یك اقتصاد عظیم و سعادت‌آفرین (درآمد سرانه بالا‌، جمعیت بالا‌ و رشد اقتصادی سریع) برای سایر كشورها بازاری عظیم برای فروش محصولا‌ت و خدمات خود فراهم كرده و اهمیت یك كشور را در اقتصاد جهانی، سیاست و روابط بین‌الملل افزایش می‌دهد.
چنین اقتصادی دارای گزینه‌های خاص خود است كه نمی‌توان در اقتصادهای ضعیف‌ از آنها نشانی یافت. اینچنین اقتصادی ضربه‌پذیری كمتری در قبال تحریم‌های احتمالی دارد، چرا كه دیگران از تحریم چنین اقتصادی خود بیشتر ضرر می‌كنند. كشوری با اقتصاد قوی می‌تواند هزینه نیروی نظامی وسیعی را هم تامین كند، می‌تواند با ارائه كمك به كشورهای دیگر به خرید نفوذ و تاثیرگذاری بپردازد. دلیل بنیادین و ریشه‌ای سقوط امپراتوری‌ها را باید در نزول اقتصادی و اجتماعی آنها دانست. اتحاد جماهیر شوروی سقوط كرد نه به خاطر اینكه از لحاظ نظامی ضعف داشت بلكه به این علت كه از لحاظ اقتصادی ضعیف بود.
طبیعت اقتصادهای متكی بر نفت چیست؟ كاركرد اقتصادی ایران تاكنون چگونه بوده است؟ برای توسعه و بهبود چشمگیر اقتصاد ایران به چه سیاست‌ها و نهادهایی نیاز است؟ این مسائل در مجموعه‌ای از نوشتارهای هفتگی مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

حسین عسكری‌

منبع : روزنامه اعتماد ملی