آرام دل

یكی از شاخصه های مشترك ادیان آسمانی و حتی زمینی، تجلی و تعمیق دعا و راز و نیاز انفرادی و یا اجتماعی است. حال در خانه، مسجد، كلیسا و یا هر جایی كه دل آرام گیرد باشد، تفاوتی ندارد. ما اگرچه در عصر اطلاعات و فناوری زندگی می كنیم اما همچنان فرایند ایمان و اعتقادات قلبی نقش مهم و جدی در جامعه بشری دارد، به طوری كه در بسیاری از محافل علمی و مذهبی، مسأله ایمان مذهبی و نتایج گوناگون آن در تندرستی و بهداشت روحی و فیزیكی افراد، دقت نظر اندیشمندان فراوانی را به خود جلب كرده است.
امروزه گرایش به راز و نیازهای معنوی و توسل به دعا، حتی در سطح توسعه یافته ترین جوامع صنعتی به صورت یك اقبال روبه افزایش درآمده است. چنان كه ایمان در فرهنگ مذهبی مردم ما هم تضمین كننده سلامت و بهداشت روان و جسم آنان بیان شده است. موضوع ایمان مذهبی و توجه به نتایج بهداشتی و روانپزشكی آن در ده های اخیر هم به كانون توجه، حتی در سطح كشورهایی تبدیل شده است كه سال ها تلاش داشته اند تصویری منفی از گرایش دینی مردم به خود ارائه كنند. در این مقاله سعی شده است نقش مثبت و مفید ارتباط با دعا و خداوند خالق و یكتا مورد كند وكاو قرار گیرد، تا راهی باشد برای كسانی كه در این دوران دچار مادی گرایی صرف و انواع فشارهای روانی و جسمانی شده اند.
● خلقت انسان به عنوان اشرف مخلوقات
به راستی هدف از خلقت انسان چیست؟ به فرموده قرآن كریم: «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم، ثم رددناه اسفل سافلین» (۱) یعنی: انسان را به گونه ای آفریدیم كه می تواند به بالاترین كمال هستی برسد، اما اگر در مسیر كجی قرار گرفت، از هر پستی، پست تر می شود. آفریدگار توانا می توانست انسان را به گونه ای بیافریند كه فقط راه خوبی را در پیش داشته باشد، اما امتیاز آدمی این است كه با آگاهی راه خود را انتخاب كند انسان بر دو راهی قرار دارد، یكی راه كمال و بالارفتن تا خدا و دیگر گمراهی و سقوط. و به فرموده قرآن: «بل الانسان علی نفسه بصیره» (۲) یعنی: انسان بر نفس خود آگاه است، اگرچه گاهی عذر می آورد. انسان به شكل مرموز دارای قدرت خودآگاهی و انتخاب است و می تواند بر جان خود، احاطه پیدا كند و از آن آگاه شود. این آگاهی را علم حضور می گویند.
اما شگفت تر این كه برخی از انسان ها خودشان را فریب می دهند و قرآن كریم به این پدیده نادر و پیچیده اشاره دارد كه هنوز برای محققان روانشناسی كاملاً شناخته شده نیست. و به فرموده قرآن كریم: «هدف از خلقت و دین سعادت برای انسان است». «ما جن و انس را نیافریدیم، مگر برای آن كه مرا اطاعت و عبادت كنند.»(۳) هدف از بعثت انبیا، فرستادن كتاب آسمانی، امامت ائمه، احادیث پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و ادعیه است. تمام این ها خوشبختی، سعادت و كمال انسان را دربرمی گیرد، زیرا، ای مردم شما نیازمند و محتاج خداوند هستید و او بی نیاز است.(۴)
نه عبادت بندگان نفعی برای خداوند دارد و نه گناه آنها برای خداوند ضرری دارد و نیز اگر همه مردم، قوم لوط و نوح و عاد و ثمود شوند، این ضرری برای خداوند متعال نخواهد داشت، همچنین اگر همه مردم هم مانند انبیا و ائمه، اصحاب صفه و یا ... ابوذر زمان شوند نیز باز نفعی برای خداوند نیست و ندارد. خداوند می فرماید: «مرا عبادت كنید كه عبادت من، راه مستقیم است». (۵) آیه بعدی می فرماید: «اهداناالصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم» یعنی راه مستقیم راهی است كه انسان را به نعمات و خوشبختی می رساند.
پس خداوند، جن و انس را نیافریده مگر برای این كه از الذین انعمت علیهم بشود یعنی به كمال و آرامش روحی و روانی و خوشبختی برسد. خداوند بی نیاز مطلق است، هدف خداوند از خلقت تمام موجودات نفع رساندن به خویش نیست بلكه تنها سعادت و كمال و آرامش و خوشبختی همه مخلوقات بویژه انسان مد نظر او است.
● جایگاه نماز و قرآن كریم در خوشبختی انسان
متأسفانه برخی از نمازهایی را كه می خوانیم و چیزی از آن نمی فهمیم و یا متوجه معنای آن نمی شویم، برای ما خواندن دشوار می شود و از شیرینی و حلاوت آن كاسته می شود. متأسفانه این عیب فرهنگی جامعه ما است.
اما اگر نماز یاد خدا باشد و نمازگزار بفهمد چه می خواند، همان الله اكبر نماز را كه می گوید، برای او آرامش به همراه می آورد. همین كه می گوید: «بسم الله الرحمن الرحیم» خدایا قدرت مطلق عالم هستی، پس من تنها از تو كمك می جویم و غیر از تو كسی در زندگی من اثر ندارد، اگر جن و انس جمع شوند، اگر تو نخواهی، كاری نمی توانند از پیش ببرند.
از آنجا كه خداوند حكیم است و نظام عالم هستی بر طبق حكمت الهی استوار است، انسان می فهمد كه باید به دنبال نیازهای مادی خودش هم برود و به دنبال كسب روزی حلال باشد. بنابراین، توكل به خداوند، منافاتی با تلاش های دنیوی او ندارد.
اگر انسان معنا و اسرار نماز را بفهمد و در هر نوبت نمازی كه می خواند، متناسب با احوال مادی و معنوی آن را در زندگی خویش پیاده كند، آن نماز برای او شیرین می شود. در روز تاسوعا، امام حسین (ع) می گفت كه من نماز را دوست دارم، من دعا و قرآن كریم را دوست دارم، پس، آن كسی كه معارف این ها را بفهمد، دعا و نیایش و راز و نیاز با خداوند برای او شیرین می شود.
از این رو، در روایت هم داریم كه نماز هر كسی به اندازه ای قبول می شود كه آن را بفهمد و هر قدر خشوع و توجه انسان در نماز بیشتر باشد ثواب آن نماز بیشتر است. انسان باید در نماز با خدا صحبت كند، اگر چنین بود نمازش شیرین می شود، به آرامش دست پیدا می كند و خواندن قرآن كریم و دعا هم برای او شیرین می شود.
● یاد خداوند راه كمال و خوشبختی انسان
به راستی كه یاد خداوند، حقیقت پرستش، اصل نیایش و مسیر كمال و روند هر چیزی است. یاد خدا، ورد موجودات هستی و حقیقت خود هستی است. ما، چه همگام و هم صدا با متون منتسب به آفریدگار هستی، در پی كشف حقیقت درون خویش و هدف های آفرینش آن و راه های رسیدنش به كمال برآییم و چه با ژرف اندیشی در تأملات ذاتی خویش، به دنبال تجلی نشانه های خویشتن و دریافت حضوری و شهودی جوانب مختلف آن باشیم و بخواهیم از نزدیك نیروها، گرایش ها، اراده و عرصه های فطری آن را بازیابیم، در هر دوی این حالت ها، نتیجه یكسان است گو این كه ممكن است تفاوت هایی در جزئیات مربوط به این یا آن شیوه مطرح باشد ولی آیا نمی توان این هر دو روش را با هم به كار بریم؟
در متون اسلامی، ما را به دریافت خود حقیقی خویش، فرامی خوانند، به طوری كه این جمله معروف كاملاً شهرت یافته است: «من عرف نفسه فقد عرف ربه» (هر كس خود را شناخت، پروردگارش را شناخته است) چرا كه نفس (خود خویش) از هر حقیقتی به انسان نزدیكتر است، با آن زندگی می كند و با یادآوری آیه: (سوره الذاریات ـ ۲۱) (و در خود شما، پس مگر نمی بینید؟) تعمق در وجود خود آن را بازمی یابد و با (سوره فصلت ـ ۵۳) (و بزودی نشانه های خود را در افق های گوناگون و در دلهایشان بدیشان خواهیم نمود تا برایشان روشن گردد كه او خود حق است) به انتظار آیات مژده بخش الهی باقی می ماند.
انسان بیم دارد كه با خود حقیقی خود، بیگانه شود، زیرا این بیگانگی به معنای نابودی و تباهی او است. (سوره حشر ـ ۱۹)، (و چون كسانی مباش (مباشید) كه خدا را فراموش كردند و او نیزآنان را دچار خود فراموشی كرد.) «بل یرید الانسان لینجرامامه»(۶) یعنی: انسان می خواهد آزاد باشد و با رهایی از اندیشه قیامت مرتكب گناه می شود و این نكته جالبی است كه برخی از انسان ها، دیگران را فریب می دهند، اما برخی خود را دچار فریب و فراموشی می كنند، كسی كه در مسیر انحراف گام برمی دارد، خود را دچار فریب و گمراهی ساخته است. و در جایی دیگر در قرآن كریم اشاره شد: «ایحسب الانسان این یترك سدی»(۷) یعنی: آیا انسان گمان می كند بی هدف رها می شود؟ بدون شك آفرینش انسان، اهداف بلندی را دنبال می كند باید آنها را بیابیم و خود را در مسیر شكوفایی قرار دهیم.خلقت انسان و هدف غایی پروردگار از خلقت او آنقدر مهم است كه او را اشرف مخلوقات در زمین گمارده است:
«و اذقلنا للملائكه اسجدوا، لادم فسجدوا ...»(۸) یعنی: به فرشتگان گفتیم: «در برابر انسان سجده كنید» و البته همگی سجده كردند جز شیطان كه تكبر و گردنكشی كرد و از بهشت خداوند رانده شد. انسان می تواند به آن حد از كمال برسد كه فرشتگان به دستور خداوند، او را سجده كنند. فرشتگان در برابرانسان كامل سجده می كنند و به حضور مؤمنان با استقامت می رسند و به آنان مژده می دهند. (۹)
● به راستی چه چیزی موجب می شود كه بین مؤمن وكافر فاصله افتد؟
دو ویژگی برای مؤمنان است:
۱) یاد خدا و معاد است كه خود مؤمن در زندگانی همیشه آرامش دارد. در سخت ترین شرایط آرامش او محفوظ است و از زندگی خود لذت می برد.
۲) خدمتگزار جامعه است. (كه بحثی جداگانه می خواهد).
و خداوند تبارك و تعالی چون می داند كه یادش در زندگی ما چقدر مؤثر است ۵ بار ذكر مخصوص برای ما در شبانه روز مقرر نموده است و دعا كردن نیز یكی از ابزارهای آرامش انسان و تقرب به درگاه او است. امام موسی كاظم (ع) دعایی را به یارانشان یاد دادند كه هنگام گرفتاری و حاجتمندی به دادشان برسد و كلید صندوقچه حاجاتشان باشد.
این دعا به «دعای صریح الاجابه» شهرت دارد. و ترجمه بخشی از آن دعا: خدایا! مطمئن ترین ریسمان رسیدن به تو را كه همان توحید است، چنگ زده ام و اعتراف می كنم كه فقط تو لایق و سزاوار پرستشی. از هر چه توجه به غیرتوست دست كشیده ام و به هر وسوسه و انگیزه كفر آمیز شیطان پشت كرده ام.
پروردگارا من در مسیری قرار گرفته ام كه ابتدای آن باعشق و اعتقاد به یگانگی تو شروع شده و انتهایش به گریز از هر چه غیر از توست منتهی می شود. پروردگارا در گرفتاری ها به دادم برس و گره مشكلم را خودت بازكن. از راه هایی كه به فكرم نمی رسد مرا به حاجتم برسان و یا مسیری را كه برای اجابت خواسته ام در نظر دارم، هموار كن و مرا به آرامش واقعی برسان. یاد و ذكر خداوند متعال به معنای حاصل شدن ذات محدود آدمی به حقیقت مطلق و از آنجا،گسترش گنجایش آن و پذیرش آن چیزهایی است كه معنای محبوب در آن است.
دنیا محل آزمایش است و انسان در بوته امتحان:« انا جعلناماعلی الارض زینه لما لنبلوهم ایهم احسن (۱۰) عملاً . یعنی : آنچه روی زمین است ، زینت برای آن قرار دادیم تا انسان را بیازماییم كه چه كسانی اعمال نیكو تری انجام می دهند.
در زندگی دنیا، در حال آزمایش هستیم و معلوم خواهد شد چه كسی زیبایی كوتاه و ظاهری را انتخاب می كند و چه كسی زیبایی ماندگار و واقعی را. پرستش انسانی خداوند متعال را از كمال انسان و در دیدگاه اسلامی ، پس از آن كه نقطه كمال خداوندمتعال ، بی نهایت اعلام شد(می شود) هرچه میزان بندگی بالاتر و بیشتر باشد، به همان اندازه نیز ، سنجه كمال انسان بالاتر و بیشتر است.همان طور كه می دانیم در دین مبین اسلام هدایت دو نوع است، عقلی و تشریعی. هدایت عقلی، به منظور چیره شدن بر غرایز خویش و كنترل تأثیر و نیز ساماندهی انسانی آنهاست و درعین حال ، می كوشد كه به كمك آن انسان را از زندان چارچوب های مادی رها كرده و به معنویت و واقعیت زندگی آشنا سازد.
و هدایت تشریعی كه در واقع آموزه های وحی الهی است ، راه بصیرت و دانایی و بینایی را بر انسان می گشاید و به نوبه خود به رشد و تقویت عقل كمك می كند و راههایی را كه عقل در عرصه های مختلف باید طی كند را مشخص می كند.
ایمان به خدا و باور به جهان دیگر باعث می شود كه تمام نابسامانی ها در زندگی بشر امروز از بین برود. زیرا تمام آلودگی های انسان و نادانی او از بی ایمانی به خدا صورت می گیرد. « یا ایها الانسان انك كادح الهی ربك كه حافملافیه (۱۱) » یعنی : ای انسان حقا كه تو به سوی پروردگار خودبه سختی در تلاشی و او را نیز حتماً ملاقات خواهی كرد. پس نتیجه می گیریم كه ایمان و ذكر و یاد خدا انسان را به كمال و آرامش و سعادت دو دنیا می رساند و انسان امروز را از چنگال بدی ها و زشتی ها نجات می دهد.
«امروزه بیشتر دانشكده های پزشكی ایالات متحده تصمیم گرفته اند در باره رابطه معنویت و سلامت مطالعه كنند، چرا كه بیماران چنین نیازی را به آنها القا كرده اند. برابر آمارها ۷۲ درصد مردم آمریكا مصمم هستند تا با پزشكان معالج خود در باره تأثیر رابطه بین ایمان و سلامت گفت وگو داشته باشند .
نظرسنجی های شبكه اینترنتی BEL EFNETكه یك سایت اعتقادی است ، نشان می دهد كه بسیاری از مردم معتقدند با دعا و نیایش با خدا حتی برای كسی كه پزشكان نسبت به معالجه او امید ندارند می توان بیماری ها را درمان كرد. دراین سایت بیش از ۳۵ هزار نفر از افراد مذهبی عضو آن هستند و با این ارتباط الكترونیكی به یكدیگر امید به بازگشت مجدد به زندگی می دهند. افرادی كه دراین شبكه عضو هستند، با دیگر بیماران پیوندعمیق معنوی ایجادكرده اند و نسبت به یكدیگر ابراز محبت و علاقه می كنند و با فرستادن دعای خیر و آرزوی سلامت از درگاه خدا به یكدیگر امیدواری و شوق به زندگی می دهند. اعتقادات بیش از نیمی از مردم آمریكا سبب شده پزشكان در مورد درستی تأثیر ایمان در درمان بیماری ها تحقیق كنند. چیزی كه پیش از این به آن اعتقادی نداشتند و پیشرفت های دارویی را تنها رمز سلامت می دانستند!
و بسیاری از انجمن های پزشكی و دانشمندان علوم پزشكی در نقاط مختلف دنیا در جست وجو و بررسی راه های مؤثر متافیزیك برای درمان بیماری ها هستند، مثلاً برای پیوند و تركیب دادن بیماران با اعتقادات مذهبی و معنوی با روش های پیشرفته، جان تمپلسون یكی از سرمایه داران معروف وبا سابقه ای كه سالیانه ۳۰میلیون دلار برای طرح های علمی سرمایه گذاری می كند. مؤسسه ملی سلامت آمریكا هم برنامه ای را برای اختصاص دادن ۳‎/۵ میلیون دلار در سال های آینده برای تحقیق پیرامون این شیوه درمان ترتیب داده است.
در تلاش به منظور تفاوت های سطح تندرستی میان افراد مذهبی و غیرمذهبی ، دانشمندان شروع به تحلیل شخصیت افراد مختلف كردند، مطالعات نشان داد كه ایمان به خدا و صبر و تحمل موجب كاهش ضربان قلب و فشار خون می شود. همچنین امیدواری و داشتن دید مثبت به زندگی استرس و هیجان افراد راكاهش می دهد و از دیدگاه روان شناسی، حیات زیستی آنهایی كه اهل گذشت و بخشش هستند و پیوسته احساس خشنودی و سلامتی دارند، دچار اضطراب كمتری نسبت به آنهایی می شوند كه حاضر به فداكاری و احساس گذشت در زندگی نیستند. (۱۲)
آری ، یاد خدا جانی است كه به كالبد ایمان می دمد و اطمینان و آرامش، حركت خردمندانه و متعادل، فداكاری و ایثار، فراموشی حقارت های فردی و چشم گشایی به خویشتن را به دنبال دارد.
كامل ترین نكته ای كه در نظام عبادات خیلی تأثیرگذار است ذكر و یاد خداوند متعال است با این مفهوم راه حل اصیل و نیكوترین و همه جانبه ترین پاسخ به این غریزه ها است . یاد خدا حیات واقعی است چرا كه پیامبر اكرم(ص) می فرماید: « مثال كسی كه یاد خدا كند و كسی كه یاد خدا نكند، مثال انسان زنده و انسان مرده است.» و جالب است كه بدانیم تأثیر حركات نماز در سلامت جسمی افراد نیز بی تأثیر نیست. نتایج اولیه تحقیقات گروه مهندسی بیوپزشكی دانشگاه مالایا نشان می دهد شیوه نماز خواندن مسلمانان برای قلب و ستون فقرات مفید است و ظرفیت حافظه و قدرت تمركز را افزایش می دهد. (۱۳)
ایمان به خداوند متعال ، از طریق یاد او، در وجود انسان رشد می یابد و كاملتر می شود و معقول مطلق را به محسوس مطلقی تبدیل می كند كه وجود آدمی را لبریز از شور و شوق و محبت می كند و این موجود كوچك را به جهان بسیار بزرگ پیوند می دهد و حتی چنان او را از خود بی خود می كند كه به مرحله ای می رسد كه هستی محدود خود را فراموش می كند و با خویشتنی زندگی می كند كه گنجایش همه هستی را پیدا كرده و غرایز و خواسته هایش به طور كل با آنچه پروردگارش از او خواسته هماهنگ می شود.
انسان مؤمن با خدا و یاد او زنده است و زندگی می كند و خدا نیز همواره او را همراهی می كند. پیامبر اكرم (ص) در حدیث قدسی می فرماید: «اگر بنده ام مرا پیش خود یاد كند، من نیز او را پیش خود یاد خواهم كرد.» (۱۴) قرآن كریم نیز به مؤمنان می فرماید: « همواره با یاد و ذكر خداوند زندگی كنید» (۱۵) (پروردگارت را بسیار یاد كن) و در هر حال ، نشسته، خوابیده و ... همواره بهترین توشه برای شما است. (سوره اعراف ۲۰۵‎/) یاد خداوند آرامش كامل و احساس تمام و كمال امنیت است و انسان هرگز با یاد خداوند دچار بیم و هراس در زندگی نمی شود. حضرت محمد (ص) همواره یاران خود را به تقوی الهی راهنمایی می كردند.
حضرت از یارانش می خواهد كه از خداوند مدد و یاری بجویند تا آنان در نیایش كردن راحت تر با خدای خود راز و نیاز كنند. از امام جعفر صادق(ع) روایت شده است كه پدر بزرگوارشان امام محمدباقر (ع) همواره بسیار ذكر خدا می گفتند و هر وقت همراه پدرشان قدم می زدند و یا غذا می خوردند خدا را زیاد یاد می كردند و زمانی كه با مردم سخن می گفتند نیز از ذكر و یاد خداوند غافل نمی شدند و ذكر «لااله الاالله» را همیشه تكرار می كردند و به ما سفارش می كردند كه قرآن كریم را زیاد بخوانیم و از كسانی هم كه قرآن خواندن بلد نبودند می خواست كه ذكر خداوند را زیاد گویند.(۱۶)
حضرت رسول اكرم (ص) همیشه و همواره جز با ذكر خدا دست به هیچ كاری نمی زدند، آنچنان غرق در دعا و راز و نیاز با خدا می شدند كه گاه ردای او از بر می افتاد و آنچنان زار گریه می كردند كه جای نماز ایشان خیس می شد. به حضرت می فرمودند : مگر خداوند همه گناهان گذشته و آینده ترا نیامرزیده است (۱۷ ) به حضرت فرمودند: « مگر من نباید بنده سپاسگزار خداوند باشم؟» (۱۸) آن حضرت (ص )، مسلمانان را به حضور در مجالس ذاكرین فرا می خواندند و می فرمودند: «چنانچه گذرتان بر باغهای بهشت افتاد، دمی بیاسایید» ، گفتند: باغهای بهشت كدام است؟ حضرت فرمودند: آنجا كه سرشار از یاد و ذكر خداوند باشد . (۱۹)
● نتیجه
زندگی مشكلات و گرفتاریها و سختی ها و شیرینی ها و خوشی های زیادی دارد. انسان هرقد قوی باشد، نمی توانددر برابر سختی های زندگی به تنهایی ایستادگی كند. با یاد خدا تمام گرفتاریها و مشكلات زندگی در نظر انسان ساده و كوچك می شود و تمام غم و غصه ها به اتمام می رسد و جای آن را آرامش و اطمینان می گیرد. قرآن كریم در برخی از آیات می فرماید: كه یاد خدا آرامش دلهاست و عواملی كه موجب فراموشی از یاد خدا می شوند نام می برد. مثل كسب ، تجارت ، ثروت ، اموال ، فرزندان، قدرت ، ریاست ، ولی یاد می آورد كه افراد بزرگ هیچ وقت از یاد خداوند غافل نمی شوند.
فراموشی یاد خدا زیان های زیادی برای مردم و جامعه دارد. قرآن كریم می فرماید: هركه از من (خدا) غافل شود به زندگانی سختی دچار می شود. یا در آیه ای دیگر می فرماید: «هركس از یاد خدای رحمان غافل شود، شیطانی را بر او مسلط می كنیم.» دوری از یاد خدا از سنگ دلی، بی انصافی و سختی قلب ناشی می شود.
بنابراین اگر یاد خدا از قلبی بیرون رفت ، شیطان در آن قلب جای می گیرد: ذكر خدا ، یعنی خدا را در همه جا و در هر زمان حاضر و شاهد بر رفتار و زندگی خود دانستن و همیشه به یاد او بودن و انجام دادن كاری كه رضایت خدا در آن باشد.
آری، با یاد خدا دلها آرام می گیرد. پیامبر اسلام (ص) می فرمایند: «دعا اسلحه مؤمن است». همان طور كه اسلحه از انسان در برابر دشمن و حیوانات درنده نگهداری می كند، دعا هم از انسان بلا را دور می كند و به او اطمینان خاطر می دهد . انسان با دعاكردن از درگاه خداوند می خواهد مشكلات را از سر راه او بردارد و در انجام كارهای خوب او را یاری و از كارهای گناه آلود دور كند.
در مطالعه ای كه در دانشكده آمریكایی كاردیولوژی انجام شده است، محققی به نام دكتر راكوف در آزمایشی كه از ۷۵۰ بیمار قلبی گرفت به این نتیجه رسید كه در آن گروه از بیمارانی كه با برنامه های موسیقی و یا دعا تقویت و درمان شده بودند، آمار مرگ ۳۰درصد كمتر از بیماران دیگر بود. آری قرآن كریم به ما می آموزد كه چگونه دعاكنیم و چه چیزهایی را از خداوند بخواهیم. رستگاری، هدایت به راه راست، آمرزش گناهان و ... عاقبت به خیری در دو دنیا، همه از مصادیق بارز دعا كردن است. دعا به انسان می آموزد كه تمام خواسته ها و آرزوها و رفتارها با خواست خدا قبول و انجام می شود و راه رسیدن به سعادت واقعی ، تلاش و كوشش برای به دست آوردن رضایت خداوند است.
خداوند همگان را توفیق عنایت بخشد تا حق او را به جا آوریم واز بخشش ها و عطایش برخوردار گردیم و كتابش را تلاوت كنیم و به آموزه های آن عمل نماییم و از حلاوت یادش بهره مند شویم تا دلهایمان روشنایی و جانهایمان طراوت گیرد.«آمین یا رب العالمین»

پاورقی:
۱ ـ قرآن كریم، سوره تین ، آیات ۴ و ۵
۲ ـ قیامه ۱۴‎/
۳ ـ الذاریات ۵۶‎/
۴ ـ فاطر ۱۵‎/ ۵ـ یس ۶۱‎/
۶ ـ قیامه ۵‎/
۷ ـ قیامه ۳۶‎/
۸ ـ بقره ۳۴‎/
۹ ـ فصلت ۳۰‎/
۱۰ ـ كهف ۷‎/
۱۱ـ اسراء ۶‎/
۱۲ـ «جام جم »، درمانگاه خدا كجاست؟ پنج شنبه ۶ آذر، ،۱۳۸۲ ص ۱۲
۱۳ـ «ایران»، علم و زندگی ۲۴ ذیقعده ۱۴۲۷
۱۴ـ «مصباح المتعجد ، شیخ طوسی ، ص ۵۸۲
۱۵ـ آل عمران ۴۱‎/
۱۶ـ «اصول كافی ، شیخ كلینی » ج ،۲ ص ۴۹۹
۱۷ـ اشاره به سوره مبارك فتح، آیات ۱ و۲
۱۸ ـ «بخاری، مسلم ترمذی
۱۹ـ «مصابیح السنه» ، بغوی ، ج،۱ ص ۱۴۹

منبع : روزنامه ایران