صنعت فرش یکی از کهن‌ترین صنایع‌دستی کشور

صنایع‌دستی ایران به عنوان نماد و تبلور فرهنگ غنی این سرزمین از دیرباز شهرتی جهانی داشته است. خمیر مایه اصلی آثاری كه به دست هنرمندان خلاق و سختكوش ایرانی پدید آمده از عمق تاریخ كهن این مرز و بوم نشأت گرفته است. در این میان فرش دستباف ایرانی با رنگ‌ها و نقشه‌های متنوع از جمله ترنج سرخ ارغوانی، شكارگاه، فرش گلدانی، فرش درختی، فرش گلدانی لری، فرش راور، قالیچه خشمه و فرش پیچ مو و ... از جایگاه ویژه‌ای در صنایع‌دستی كشور برخوردار است.
تا چندی پیش آوازه فرش ایرانی، سراسر جهان از اروپا تا آمریكا و حتی شرق دور را در نوردیده بود، به طوری‌كه بسیاری از فرش‌های تاریخی ایران زمین زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان است، اما هم اینك سرنوشت فرش دستباف ایران حكایت غم‌انگیزی دارد، به طوری‌كه در صورت ادامه روند كنونی آینده‌ای جز اضمحلال در انتظار این هنر اصیل ایرانی نخواهد بود.
سرقت طرح‌های ایرانی و تلفیق طرح‌های اصیل و زیبای ایرانی با نیروی كار ارزان كشورهایی چون هند، پاكستان، چین، نپال و ... موجب شده تا فرش‌های بافت این كشورها بسیار ارزانتر از بافت‌های داخل ایران باشد و امكان رقابت را از فرش‌های دستباف ایرانی در بازارهای جهانی بگیرد. اوج شكوفایی فرش ایران تا سال ۷۲ بود و ركود آن نیز از سال ۷۴ با ورود پاكستان، افغانستان، نپال، چین، هندوستان و تركیه به بازار فرش شروع شد و در همین سال‌ها عده‌ای از كارشناسان ایرانی برای تولید ارزان فرش در این كشورها سرمایه‌گذاری كردند و تجربیات ارزشمند چندصد ساله بافندگان ایرانی را نیز به آنان انتقال دادند.
گرچه صنعت فرش یكی از كهن‌ترین صنایع‌دستی كشور است، غیر از تجار فرش، سایر عوامل و شاغلان این بخش هرگز منزلت و جایگاه واقعی خود را در جامعه به دست نیاوردند. صنعت قالیبافی در درون خود ۲۰ شغل جانبی از جمله رنگرزی، چله‌كشی، نقشه‌كشی، تهیه نخ‌های كركی و ابریشمی و فروشندگان فرش دارد، به طوری‌كه نزدیك به ۱۰ میلیون نفر در سراسر كشور به صنعت و هنر قالیبافی و حرفه‌های جنبی آن اشتغال دارند. بنابراین نقش فرش در اشتغالزایی و كسب درآمد برای بافندگان غیر قابل انكار است.
از آنجا كه پیدایش رقیب، صنایع فرش دستباف ما در بازارهای جهانی توانایی خود را از دست داده و متاسفانه از رتبه اول به رده ۲۲ جهان نیز سقوط كرده، برای رونق بخشیدن به این صنعت هنری و به ویژه صادرات فرش دستباف و ایجاد اشتغال برای جوانان، نیاز به یك عزم ملی است. در این عزم، برنامه‌ریزی، حذف مقررات و ضوابط دست و پاگیر، هدایت و نظارت كارشناسانه و منطبق با نیاز بازار ضروری است. سلیقه سنجی، نیاز سنجی، بازاریابی و به كارگیری مواد اولیه مرغوب و بافت نقشه‌های مناسب بازار لازمه رونق بخشی به این هنر دیرینه و صادرات فرش است. از طرفی وقت آن رسیده است كه فرش ایران جایگاه گذشته خود را در بازار جهانی به دست آورد و برای دستیابی به این هدف در گام اول رقبای فرصت طلب شبیه‌ساز باید از گردونه بازار جهانی پس زده شوند و فرش ایران همچنان با كیفیت و اصالت جای خود را باز كند.
همچنین با توجه به اینكه اقتصاد و بازرگانی جهانی تغییر یافته است، ایران باید وضعیت تجارت و ارتباطات تجاری خود را با سیستم جدید جهانی متناسب كند، زیرا امروزه دیگر صادرات فرش به شكل سنتی امكان‌پذیر نیست. استفاده از شبكه اینترنت و ارتباطات خاص رایانه‌ای یكی از این راه‌هاست.
از طرفی اشتغال یكی از نیازهای انكارناپذیر جوانان است. جوانان جهت رشد و ارتقای پایگاه اقتصادی و اجتماعی خود به شغل نیاز دارند و بحث اشتغال در جامعه ایران از مقوله‌های اساسی و خاص است. رشد سریع بیكاران و ناكام ماندن تلاش مسئولان برای مهار بیكاری موجب فراهم كردن جوی شتابزده برای دسترسی آسان و سریع به كار شده است. این مسئله مدیران و برنامه‌ریزان را برای تصمیم‌گیری در تنگنا قرار داده و سبب شده است برای حل آن در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی به مشاغلی روی آورند كه نیاز به نیروی انسانی بالا و سرمایه‌گذاری اندك دارند.شغل بافندگی و صنعت فرش دستباف از جمله مشاغلی به حساب می‌آید كه با كمترین سرمایه‌گذاری و امكان كسب مهارت طی حداكثر سه دوره كوتاه مدت در مقایسه با مشاغل دیگر، می‌تواند افراد زیادی را جذب كار كند.

منبع : میراث اریا
سید محمود طاهری خضری

منبع : روزنامه تفاهم