درباره دکتر مرتضی منطقی

▪ متولد ۱۳۳۶ قزوین
▪ دكترای روانشناسی از دانشگاه تهران
▪ كارشناسی ارشد رشته روانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس
▪ كارشناسی روانشناسی از دانشگاه تهران
▪ استادیار دانشگاه تربیت معلم
▪ عضویت در هیأت علمی نخستین همایش سراسری روانشناسی
▪ عضویت در هیأت علمی و شورای سیاستگذار همایش آسیب شناسی تربیت دینی در آموزش و پرورش
▪ عضویت در داوری انتخاب پژوهش فرهنگی سال
▪ عضویت در هیأت علمی همایش بین المللی پیامبر اعظم (ص)
▪ عضویت در هیأت های علمی و ملی همایش توسعه فرهنگی، جهانی شدن و تعلیم و تربیت
▪ ارائه حدود۴۰ مقاله در همایش های مختلف با عناوینی چون: نقش حجاب در حفظ بهداشت روانی جامعه، بن بست آرمان گرایی، ساده اندیشی ـ ویژگی تبلیغات جنگ ایران، امكان سنجی زنگ خلاقیت در مدارس، هنردرمانی تالی، بررسی بحران هویت دختران، بررسی تطبیقی گسست یا پیوند نسلی در جوانان ایران و شوروی، بررسی مقایسه ای دیدگاه های حضرت رسول (ص) و جریان های فمینیستی در روانشناسی اختلافی زن و مرد و ۳۳ مقاله در نشریه دانشگاه انقلاب
▪ بررسی ترفندهای روانی آمریكا در اسناد لانه جاسوسی، بررسی ویژگی های مردودین گزینشی كنكور، پیش بینی بهترین ریسك ممكن در باز پس گیری فاو، از هویت ایدئولوژیك تا هویت متعارض، روانشناسی نسل سوم انقلاب (پژوهش شایسته تشویق در سال ۸۴ به انتخاب وزارت ارشاد) و ...
▪ عضویت در هیأت تحریریه نشریه علمی ـ پژوهشی دانشكده علوم انسانی دانشگاه تبریز و فصلنامه خلاقیت و نوآوری
▪ تألیف بیش از ۱۰ جلد كتاب مانند:
ـ روانشناسی تربیتی (۲ جلد، سال های ۷۰ و ۷۲)، راز گل سرخ (۴ جلد به همت مركز پژوهش های بنیادی وزارت ارشاد اسلامی در سال های ۷۵ تا ۷۷)، بررسی بازی های ویدیویی ـ رایانه ای (۱۳۸۰)، داستان مادر بزرگ طوبی (روان درمانی در جریان مرگ ـ ۸۳)، سبب شناسی و درمان بیماری های روانی در قلمرو اسلامی، انگیزه های روانی مقاومت نظامیان عراقی (برنده جایزه از جشنواره دفاع مقدس ـ ۷۴) نگاهی به ۸ سال جنگ تبلیغاتی (برنده جایزه از جشنواره دفاع مقدس ـ ۷۲)...
گستره نظریه پردازی های بومی دكتر مرتضی منطقی در زمینه مسائل روانشناختی، فرهنگی و اجتماعی، بسیار قابل توجه و دارای اهمیت است. این پژوهشگر با بررسی های گسترده فرهنگی، اجتماعی، روانشناختی ـ كه بیش از ۲ دهه در سطح جوانان داشته - و همچنین بررسی روانشناسی نسل سوم و چهارم انقلاب، به طرح مفاهیمی مانند جامعه پذیری ضدجامعه پذیری، هنجارآفرینی های جدید جوان انقلاب اسلامی، انقطاع گفتمان بین نسلی، هویت القایی، هیجان جویی مرضی، عشق بیمارگون، مقاومت فرهنگی و مواردی از این قبیل پرداخته است. منطقی در تبیین مفهوم «جامعه پذیری ضدجامعه پذیری» با بحث درباره روند جامعه پذیری جوان، از سرمایه گذاری هایی سخن می راند كه برخی به نتایج عكس نتایج اولیه مورد نظر می رسند. علاوه بر این دكتر منطقی با طرح عبارت «هنجارآفرینی های جدید جوان انقلاب اسلامی»، از شكل گیری برخی هنجارهای جدید همانند دید نقاد و چالشگر جوانان، نوآوری، رك گویی، استقلال رأی، پذیرش خودكنترلی (به جای دیگر كنترلی)، گرایش به هنرها و توجه به زیبایی شناختی در سطح جوانان یاد می كند و یادآور می شود موارد دیگری از جمله شفافیت و برخورد با ریاكاری، گرایش به فناوری های پیشرفته ارتباطی، تجربه گرایی، توجه به فرهنگ جهانی، نگرش های سكولاریستی، گرایش های فمینیستی (بویژه در دختران)، لذت گرایی و رفاه طلبی در این طبقه از قشر جامعه امروز به چشم می آید. این استاد دانشگاه با مطرح ساختن مفهوم افسردگی اجتماعی، به طرح نوعی از افسردگی دست زده كه برخلاف افسردگی در بعد فردی اش ـ كه می تواند متأثر از ابعاد ژنتیكی یا محیطی باشد ـ تنها از ابعاد محیطی تأثیر می پذیرد و در نتیجه برخورد جوان با مشكلات، تضادها و بن بست های حاصل نشده اجتماعی بر وی عارض می شود.
از عمده علایم بارز این عارضه كه مرتضی منطقی بدان اشاره دارد، می توان مواردی همانند تمایل نداشتن جوان به ایفای نقش اجتماعی و سیاسی خود، استقبال نكردن از مشاركت و فعالیت های سازنده اجتماعی، بی برنامگی و گذران اوقات به بطالت، پناه بردن به فضاهای مجازی، احساس ندامت و پشیمانی از به دنیا آمدن، دست زدن به اعتراض هایی منفعل (در پوشیدن لباس، نوع ادبیات و مانند اینها) و غربگرایی افراطی.
وی در بررسی مسائل میان نسلی به مباحثی چون تفاوت های نسلی در گذر جهانی شدن، گسست و انقطاع گفتمان میان نسلی و از این قبیل پرداخته كه بررسی تطبیقی او در رابطه با نظام های ایدئولوژیك در این مورد به سهم خود جای تأمل فراوان دارند.
«منطقی» همراه با به میان آوردن «هویت القایی» از تبعات تثبیت جوان در اخلاق دیگر پیرو در جریان رویكردهای تكلیف مدار یاد كرده كه مسأله اخیر در مجموعه هویت های مطرح شده از سوی نظریه پردازان تحولی مانند مارسیا، بروزونسكی و پژوهشگران مشابه ملاحظه نمی شود.
عنوان «هیجان جویی مرضی» ناظر بر تحقق هیجان جویی افرادی (و اغلب جوانانی) است كه با محدود دیدن عرصه های شادی و نشاط اجتماعی، شادی را در شكل مرضی آن محقق كرده و از این رهگذر، به ترضیه خاطر خویش می پردازند.
«منطقی» در مقام پژوهشگر این موضوع، از این حالت، كه شادی و نشاط افراد، هزینه ای معادل آسیب، آزار و اذیت دوستان، اطرافیان و مردم را در بردارد یا افراد طی آن به استقبال از سوء مصرف مواد (مثل مصرف اكس، الكل، داروهای روانگردان و ...) می پردازند، با برچسب «هیجان جویی مرضی» یاد می كند. دكتر منطقی در بیش از دو دهه عمر علمی خود، در جریان پژوهش هایش به مفهوم سازی های بسیار و تشریح علایم و دلایل آن پرداخته كه از آن جمله اند: عشق بیمارگون (تحقق عشق بدون تحقق ابعاد شناختی و عاطفی و هیجان همراه با آن)، مقاومت فرهنگی (پیش گرفتن اقدام های فرهنگی مانند تحول در پوشش، آرایش، تكیه كلام ها، طنزها، مطایبه ها و نمادهای متفاوت به جای ارائه شفاف دیدگاه های فرهنگی ـ اجتماعی).
مرتضی منطقی در خانواده ای كارگری متولد شد. در حدود سنین ۱۳ـ۱۲ سالگی (پیش از انقلاب) به سوی مطالعات و فعالیت های سیاسی كشیده شد و پس از ورود به دانشگاه، تحصیل رشته روانشناسی را هدف و حرفه خود كرد اما به سبب علایق گسترده ای كه داشته است گاهی در یك ترم تحصیلی، معادل ۴۰ واحد بر سر كلاس های گوناگون، از تاریخ و ادبیات تا جامعه شناسی و مردم شناسی و اقتصاد و هنر، حضور پیدا می كرده است.
با این حال، او به محض اخذ مدرك كارشناسی ارشد روانشناسی، به سطح كارشناسی ارشد جامعه شناسی رفته و سپس تحصیل دكترای روانشناسی اش را آغاز كرده است. او علاوه بر نشر بیش از ۱۰ عنوان كتاب، این روزها ۵ عنوان كتاب نیز در دست تهیه و انتظار مجوز نشر دارد. دو كتاب او با نام های «انگیزه های روانی مقاومت نظامیان عراقی» و «نگاهی به ۸ سال جنگ تبلیغاتی» در دو دوره از جشنواره كتاب های دفاع مقدس به عنوان اثر برگزیده شناخته شده اند و پژوهش «روانشناسی نسل سوم» كه منطقی در آن به مسأله مناسبات میان نسلی در ایران پرداخته، سال ۸۴ در برنامه پژوهش فرهنگی سال، مورد تقدیر واقع شده است.
این استاد محقق هم اكنون در حوزه های تحولات قرائت فرهنگی ـ اجتماعی و دینی جوانان، مناسبات میان نسلی (روانشناسی نسل سوم و چهارم انقلاب)، فناوری های ارتباطی جدید (تلفن همراه، بازی های ویدئویی ـ رایانه ای، ماهواره و اینترنت)، روش های آموزش خلاقیت، نوآوری های آموزشی، روانشناسی عشق (عشق ناگفته، عشق شورانگیز، عشق مذكر و مؤنث) و بهداشت روانی در عشق شورانگیز و بررسی دیدگاه های زیست محیطی اسلام، به مطالعه، پژوهش و تألیف اشتغال دارد.
همچنین نوزدهمین نشست علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با موضوع روان شناسی نسل سوم انقلاب چندی پیش با حضور تنی چند از مسئولان و كارشناسان فرهنگی برگزار شد. در این نشست دكتر هاشمی، سرپرست دفتر مطالعات فرهنگی، ضمن اشاره به موضوع نشست و تشریح اهمیت آن، موضوعاتی از این دست از جمله مسائل اجتماعی ـ فرهنگی مهم پیش روی جامعه ایرانی را برشمرد.
سپس دكتر منطقی نیز ، مجری تحقیق، به ارائه گزارش پرداختند. وی با تفكیك ۳ نسل از یكدیگر، نسل اول را نسل انقلاب نامید و آن را واجد خصوصیاتی برشمرد كه مرتبط با مسأله انقلاب اسلامی است، مسأله ای كه بیش از هر چیز نسل اول را درگیر خود كرده بود.
نسل دوم، نسلی است كه تجارب شان آمیخته به رویدادهای ۸ ساله جنگ و مسائل مربوط به آن است. مسائلی كه به لحاظ محتوایی، بی ارتباط با نظام ارزشی نسل اول نیست.
نسل سوم، به لحاظ شرایط اجتماعی، تجربه ای متفاوت از نسل اول دارد. زیست جهان این نسل آمیخته با تجاربی است كه بشدت مرتبط با رسانه های ارتباطی، خاصه فضای مجازی است. وسایلی كه جهان را برای او به «دهكده ای» مبدل ساخته كه با جهان نسل های قبلی بسیار متفاوت است، طبیعی است پیامد چنین تحولی، شكل گیری نسلی است كه به لحاظ شخصیتی سازوكار روانی متفاوتی با ۲ نسل قبل خود دارد.
منطقی هدف اصلی پژوهش را نشان دادن میزان تفاوت های موجود میان این ۳ نسل دانست و با اشاره به روش پژوهش به شرح نتایج تحقیق پرداخت. نتایج پژوهش نشان دهنده آن است كه نسل سوم، خود را بسیار متفاوت از ۲ نسل دیگر می داند. نظرسنجی های پژوهش بیانگر آن است كه نسل سومی ها ۲ نسل قبلی خود را انسان هایی مفید، غیرت مند، شهادت طلب، وطن پرست، آرمانگرا، ساده زیست، عدالت خواه و علاقه مند به خانواده می دانند.
نتایج این پژوهش نشان می دهد نسل سوم در ابعاد متفاوتی چون نظام اعتقادی، شیوه های دین داری و هستی شناسی تفاوت های عمده ای با نسل های قبلی دارد.
لازم به یادآوری است برخی از مقالات دكتر منطقی در سال های ۷۵ تا ۸۵ در پژوهشكده علوم انسانی جهاد دانشگاهی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی بسیج، فصلنامه خلاقیت و نوآوری، فصلنامه تحقیقات فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی انجمن ایرانی تعلیم و تربیت و نشریه علمی ـ پژوهشی نوآوری های آموزشی منتشر شده اند.
مخلص كلام این كه مرتضی منطقی حجم عظیم كارهای پژوهشی و تألیفی اش را در تأكید اسلام نسبت به علم آموزی و دانشجویی و ادای وظیفه خود نسبت به مردم جامعه و جامعه بشری خویش می داند و این، انگیزه عاشقانه ای است كه هیچگاه خاموشی نمی پذیرد.

احمدرضا حجارزاده

منبع : روزنامه ایران