اوضاع سالمندان در گوشه و کنار جهان

تعداد زنان مسن در سراسر جهان در حال افزایش است اما هیچ روندی برای بهبود وضع سلامت و استحكام نقش آنها در خانواده و جامعه در نظر گرفته نشده است. جالب است بدانید كه نیمی از جمعیت زنان بالای۶۰ سال یعنی تقریبا ۱۹۸ میلیون نفر، در كشورهای در حال توسعه زندگی می‌كنند و تنها ۱۳۵ میلیون نفر ساكن كشورهای توسعه یافته‌اند. در ضمن دو سوم زنان ۴۵ تا ۵۹ ساله هم در كشورهای پیشرفته زندگی می‌كنند.
● امید به زندگی در كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه
در كشورهای توسعه یافته معمولا زنان شش تا هشت سال بیش از مردان عمر می‌كنند و در ۳۵ كشور جهان، امید به زندگی در زنان از ۸۰ سال می‌گذرد. این موضوع با میزان توسعه یافتگی كشورها رابطه مستقیم دارد. در كشورهای در حال توسعه، امید به زندگی ۵۰ سال یا كمی بالاتر از آن است در حالی كه در كشورهایی كه توسعه اقتصادی سریعی داشته‌اند، این میزان به ۶۰ تا ۷۰ سال رسیده است.
● عمر طولانی داشتن به معنی سلامت بودن نیست!
هر چه سن افراد بالاتر می‌رود احتمال ناتوانی و ضعف جسمی نیز در آنها افزایش می‌یابد. آمار گرفته شده در تمامی كشورها حاكی از این موضوع است كه درصد ناتوانی در میان زنان مسن هر ساله در حال افزایش است. نظرسنجی‌های اخیر در كشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد كه ناتوانی در زنان بالای ۵۰ سال كاهش چشمگیری داشته است.
اصطلاحی در دنیای پزشكی وجود دارد به نام <امید به زندگی در سلامت كامل> و این عبارت به معنی تعداد سال‌هایی است كه افراد می‌توانند در سلامت كامل زندگی كنند. این موضوع را در نظر بگیرید كه این اصطلاح هرگز به معنی <امید به زندگی بدون بیماری> نیست بلكه به معنی محدود نشدن كاركرد بدنی به دلیل یك یا چند بیماری دائمی است.
بیش از ۴۵ كشور جهان در پی فراهم آوردن شرایطی برای بالا بودن (امید به زندگی در سلامت كامل) هستند. هم‌اكنون ضعف‌های حركتی، به ویژه ناتوانی در راه رفتن از جمله سدهای موجود در برابر كیفیت زندگی و سلامت عمومی زنان سالمند است. كاهش قدرت حركتی، احتمال سقوط، شكستگی استخوان و دیگر ناتوانی‌ها را افزایش می‌دهد و استقلال را كم‌كم از شخص سالمند می‌گیرد.
از دست دادن قدرت حركت در یك كشور در حال توسعه یعنی عقب‌افتادن از دیگران، مایوس شدن از زندگی و در نهایت فنا! درصد ضعف جسمانی و حركتی در زنان معمولا بیش از مردان است اما گفتن این نكته درست نیست كه زنان به طور كلی ضعیف‌تر از مردان‌اند.
درصد عظیمی از زنان و مردان سالمند، وضعیت جسمی خوبی دارند و به ویژه در اوایل سالمندی در سلامت كامل به سر می‌برند.
تحقیقات اخیر در كشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد كه درصد ناتوانی در مردان و زنان ۶۰ تا ۶۴ سال كمتر از پنج درصد، در افراد ۷۰ تا ۷۴ ساله كمتر از ۱۰ درصد و در افراد ۸۵ سال به بالا نیز در حدود ۲۰ درصد است. در كشورهای توسعه یافته معمولا تعداد افراد زیر ۸۰ سال كه به طور مرتب به پزشك مراجعه می‌كنند بسیار كم است. نكته قابل توجه آن است كه عوامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، بر نوع پیر شدن زنان، كیفیت زندگی و سلامت جسمی و روانی آنها تاثیر می‌گذارد. فقر اقتصادی یك سالمند كم‌كم موجب فقر درونی می‌شود و سلامت او را به خطر می‌اندازد.
آمار بعضی كشورها به ویژه كشورهای توسعه یافته در رابطه با فقر، سن و جنس نشان داده است كه فقر، سلامتی زنان سالمند را بیش از مردان تحت تاثیر قرار می‌دهد ولی متاسفانه كشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه به این موضوع توجه چندانی نمی‌كنند.
فقر اقتصادی به ناچار، كمبود غذایی و شرایط بد تغذیه و بیماری افراد مسن، به ویژه زنان را در پی دارد. به عنوان مثال، پس از چند زایمان پی‌درپی و به دنبال آن، تغذیه فرزند و فراموش كردن خود، زنان معمولا در سالمندی دچار كم‌خونی می‌شوند. از جمله عوامل دیگری كه در سلامت ماندن در سالمندی نقش مهمی ایفا می‌كند، تحصیلات است.
مطلع كردن زنان از بیماری‌های مربوط به سالمندی، وضع معیشتی و ورزش‌های ویژه این سن و... به زنان سالمند كمك می‌كند تا در حفظ سلامتی خود و خانواده‌شان بكوشند. فقدان آب آشامیدنی سالم، وظایف خانگی و خطرات محیطی (آلودگی آب، باقی‌مانده آفت‌كش‌ها روی مواد غذایی، آلودگی هوای داخل و خارج ساختمان) از جمله عواملی هستند كه به طور حتم سلامت زنان سالمند را در كشورهای در حال توسعه به خطر می‌اندازند.
زنان بیش از مردان در معرض شكسته شدن و پیری‌اند. بیشتر آنها نیز در این سن معمولا همدم و همسر خود را از دست می‌دهند. تمامی زنان بیوه، معمولا دورانی از زندگی خود را به مراقبت از همسر اختصاص داده‌اند و در عین حال در بسیاری از مواقع مراقبت از والدین، نوه‌ها یا دیگر اعضای خانواده نیز بر عهده‌شان بوده است و همین امر سلامت آنها را بیش از دیگران به خطر می‌اندازد. شیوه زندگی انسان‌ها از جمله عوامل اصلی دخیل در سلامت یا مرگ آنهاست. ورزش و فعالیت‌های بدنی از جمله عوامل شناخته شده مفید برای سلامت بوده و از شروع كودكی تا پایان عمر به تمامی افراد توصیه می‌شود. هیچ چیز نباید مانع از ورزش زنان و دختران جوان شود. ورزش و فعالیت بدنی در این دوره از زندگی نقش مهمی در سلامت افراد در سالمندی بازی می‌كند. ضعف حركتی و ناتوانی جسمی در دوران پیری بیشتر به دلیل كم‌تحركی و حركات بدنی نادرست در جوانی و میانسالی است. دخانیات و كاهش یا افزایش وزن از جمله دیگر عواملی است كه در سالمندی قدرت حركت را از اشخاص می‌گیرد.
ترك دخانیات، انجام حركات ورزشی و بهبود تغذیه از جمله استراتژی‌های مقدماتی هستند كه خطر مرگ یا ناتوانی را در افراد كاهش داده و امید به زندگی را بالا می‌‌برند. تمامی این عوامل در كنار هم از شایع‌ترین دلا‌یل طردشدگی افراد سالمند از جامعه یعنی پوكی استخوان و شكستگی استخوان، جلوگیری می‌كنند.
از سوی دیگر، تقریبا ۶۰ درصد تمامی زنان بالغ از ناراحتی‌های قلبی- عروقی فوت می‌كنند یا دچار ناتوانی‌های جسمی می‌شوند. بیشتر افراد گمان می‌كنند بیماری‌های قلبی‌‌‌‌‌- عروقی مختص مردان است و از زنان سالمند غافل می‌شوند، در حالی كه بیش از نیمی از دلایل مرگ و میر زنان بالای ۵۰ سال در كشورهای در حال توسعه بر اثر این بیماری است. انواع سرطان‌ها، به ویژه سرطان پستان و دهانه رحم از جمله عوامل مهمی هستند كه موجب مرگ زنان سالمند می‌شوند. تنها راه حل آن نیز مراجعه پی‌درپی به پزشك و رادیوگرافی از غدد پستان است. متاسفانه در بسیاری از كشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته، یا استراتژی‌ها در این زمینه ضعف است یا وضعیت مالی اجازه چنین مراجعاتی را نمی‌دهد.
در حال حاضر در بسیاری از كشورهای توسعه یافته از جمله فرانسه برنامه‌هایی با عنوان <سالمندی و سلامتی> در دست اجراست كه طی آن زنان و مردان برحسب سن، مورد بررسی قرار می‌گیرند. دولت‌ها تلاش می‌كنند كه تا استراتژی <فعال بمانیم تا خوب پیر شویم> را در تمامی سنین به اجرا درآورند. دولت، موسسات، سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و جامعه مدنی در این كشورها دست به دست هم داده‌اند تا (امید به زندگی در سلامت كامل) را بالا ببرند.

سمیه مقصودعلی
منبع: یونسكو‌

منبع : روزنامه سلامت