الگوی صحیح خواب

نحوه خواباندن كودك و شكل دهی عادت خواب در فرهنگها ، قبایل و حتی خانواده ها متفاوت است . بعضیها بچه را وقت خواب قنداق می كنند،بعضی لباس نازك به او می پوشانند و یا حتی بعضی او را لخت می خوابانند.ممكن است كودك در یك اتاق مجزا،به تنهایی یا با خواهر و برادر یا با چند خواهر و برادرش بخوابد یا به اتفاق همه اعضای خانواده در یك جا و حتی در یك رختخواب بخوابد.كودك ممكن است به پشت ، پهلو ویا روی شكم،دریك اتاق تاریك، نیمه تاریك،كاملاً روشن یا در یك محیط بی سرو صدا یا با صدای رادیو و تلویزیون وبا وجود صداهای ناگهانی مثل هواپیما بخوابد. ممكن است وقت شیر خوردن در بغل مادر با قرص خواب آور یا با لالایی در گهواره به خواب رود یا این كه نیاز به شنیدن یك قصه و یك دعا و بازی كردن داشته باشد و یا كلاً زمان مشخصی برای خواب نداشته باشد یا بر عكس باید هر شب طبق نظم خاصی بخوابد .
● اهمیت داشتن یك برنامه روزمره برای خواب
بعضی از روشهای خواب بهتر از برخی دیگر هستند اما در واقع كارهای زیادی وجود دارد كه به رفتار خواب مربوط می شوند اگر برنامه دائمی انجام می شود و كودكتان با این برنامه شبها به راحتی می خوابد و در طول شب هم به كرات بیدار نمی شود و در طول روز هم رفتار او رضایت بخش است باید گفت این برنامه كاملاً مناسب است.
برخی عادتها و شیوه ها به كودك شما كمك بیشتری می كند تا یك الگوی درست در او شكل بگیرد و از مشكلاتی كه در سالهای بعد احتمال پیدایش آن می رود جلوگیری شود. به عنوان مثال اگر عادت دارید هر شب كودكتان را بیست سی دقیقه روی پا لالایی دهید تا خوابش ببرد و حتی نیمه شب هم كه او یكی دوبار از خواب بیدار می شود مجبور هستید با همین روش دوباره او را بخوابانید، باید گفت كه شما عملاً در عادت خواب او مداخله كرده اید و یادگیری شروع خوابش را به تعویق انداخته اید .
اگر كودك را در رختخوابش بگذارید و اجازه دهید كه بدون لالایی و تكان دادن خودش به تنهایی بخوابد و در طول شب نیز به خواب ادامه دهد مطمئناً برای شما و فرزندتان بهتر خواهد بود. در هر حال به نفع كودك است كه خوابی پیوسته و منسجم داشته باشد . ممكن است شما و كودكتان در یك رختخواب بخوابید و كاملاً هم از این بابت راضی باشید و حتی كودك تمام شب را به خوبی بخوابد؛اما ادامه این عادت برای مدت طولانی برای هر دوی شما مطلوب نیست. توجه داشته باشید كه باید در این عادت تغییراتی داده شود .
منظور از روش و عادتهای قبل از خواب همان كارهایی است كه قبل از خواب برای آماده كردن كودك انجام می دهید. اگر او نوزاد است احتمالاً پوشك او را عوض می كنید و روی پا لالایی می دهید تا خوابش ببرد و سپس او را به جای خوابش منتقل می كنید.ممكن است او را در حالی كه بیدار است به جای خوابش ببرید و خود به تنهایی بخوابد.عموما ً همه این الگوها برای چند ماه اول عالی است ؛چرا كه انتظار نداریم كه یك نوزاد سر تا سر شب را به طور پیوسته بخوابد . اگر فرزند ۵ تا ۶ ماهه شما هنوز سازگاری نیافته،باید به برنامه و عادت زمان خواب او نگاه عمیق تر و دقیق تری بیندازید . اگر كودك شما به هنگام خواب روی پا لالائی شود و یا با شیر خوردن در بغل بخوابد باید گفت كه این كودك هنگام بیداریهای معمول نیمه شب برای خواب رفتن دوباره دچار مشكل خواهد شد .
برای این كه بتوانید به او كمك كنید تا شبها خواب بهتری داشته باشد . می بایست در عادتهای زمان خواب او تغییراتی ایجاد كنید و مثلاً او را بیدار بگذارید تا نحوه سازگاری و تنهایی خوابیدن در رختخواب را چه اول شب و چه نیمه شب بیاموزد.به تدریج كه كودك بزرگتر می شود عادتهای زمان خواب اهمیت بیشتری پیدا می كند . اگر زمان خواب برایش لحظات خوشی باشد دید خوبی به آن خواهد داشت.
برنامه و روشهای وقت خواب متفاوتند.باید برنامه و روشی متناسب با وضعیت خانواده خود انتخاب كنید . خوب است كه هر شب دقایقی را با كودك خود سپری كنید و به او یاد بدهید كه چه كارهایی را باید طبق برنامه هر شب انجام دهد . برای بچه های كوچكتر زمان خواب زمان جدایی است و تحملاو برای آن دشوار است . در واقع درست نیست بچه نوپا یا خردسالی را به تنهایی به رختخواب بفرستیم چون ممكن است سبب احساس محرومیت از بهترین لحظات روز شود . خوب است كه ده تا سی دقیقه قبل از خواب به او اختصاص دهید . از شوخیها و بازیهای پر تحرك، تعریف قصه های ترسناك و یا هر عملی كه به هنگام خواب هیجان كودك را برانگیزد اجتناب نمایید . می توانید با او گفتگو یا بازی آرامی كنید یا برایش قصه بگویید یا كتاب بخوانید. هنگامی كه چند صفحه به پایان داستان باقی مانده به او تذكر دهید كه كم كم وقت تمام می شود و او می بایست بخوابد نباید تسلیم خواسته های او برای خواندن داستان دیگری بشوید.با این شیوه كودك مقررات را می آموزد.چنانچه هر دو بدانید كه چه كارهایی را باید به هنگام خواب انجام دهید هرگز میان شما بحثی روی نخواهد داد .
كودك بزرگتر هم كه می شود دوست دارد مدتی را قبل از خواب با شما سپری كند . تماشای تلویزیون این هدف را تأمین نمی كند،حتی اگر او در كنار شما به تماشای تلویزیون بپردازد به لحظاتی خصوصی و صمیمی و نزدیكتر نیاز دارد . می توانید در باره وقایع مدرسه یا برنامه ریزی یك روز تعطیل و یا درباره چیزهای جالب و سرگرم كننده،یا در صورت امكان در مورد برخی نگرانی های او صحبت كنید تا هنگام خواب كمتر به آنها فكر كند . برخی شبها ممكن است از پیاده روی و بازی و یا كار در منزل لذت ببرد .
یك كودك ۱۰ – ۱۲ ساله احتمالاً دوست دارد به تنهایی برای خواب آماده شود،با او به گفتن یك شب بخیر اكتفا نكنید،بلكه كمی با او صحبت كنید. آخرین كاری كه قبل از رفتن به خواب انجام می شود خیلی مهم است . هر گونه دعوا و درگیری و تشنجی سبب می شود كه كودك،خواب آرام و راحتی نداشته باشد .
● آیا كودك می تواند در رختخواب شما بخوابد ؟
بسیاری از والدین برای رهایی از ناراحتی های هنگام خواب،در مقابل كودك كوتاه می آیند و او را در تمایلاتش برای خوابیدن دركنار خودشان آزاد می گذارند . و احساس می كنند كه این بهترین كار برای كودك است.اگر چه این كار برای یكی دو شب قابل توجیه است مثلاً وقتی كه كودك بیمار است یا روحیه نامناسبی دارد؛اما در بیشتر موارد این عمل مناسب نیست. همه ما این حقیقت را می دانیم كه افراد در رختخواب مجزا بهتر می خوابند . مطالعات نشان داده كه حركات و بیداریهای یك فرد در طول شب افراد دیگری را كه با او در یك رختخواب می خوابند بیدار كرده و باعث ایجاد تغییرات خواب می شود . لذا بهتر است كه كودك را با افراد دیگر در یك جا نخوابانیم . تنهایی خوابیدن بخش مهمی از یادگیری كسب استقلال،بدون اضطراب و همراه با آرامش و اطمینان است . این روند در رشد روانی به موقع او اهمیت بسزایی دارد . خوابیدن كودك در بستر شما به جای آن كه باعث آرامش و اطمینان او شود برای او اضطراب و سردرگمی را به همراه می آورد . اگر به كودك خود اجازه بدهید تا میان شما و همسرتان بخوابد احتمالاً به دلیل این كه خود را مسئول جداییشمامی داند احساس قدرت زیادی خواهد كرد و همین موجب نگرانی او هم می شود؛چون می خواهد مطمئن شود كه شما او را تحت كنترل دارید و هرگاه كه صلاح باشد بی توجه به تمایل او اعمال سلیقه می كنید.اگر شما نشان دهید كه نمی توانید به این نحو عمل كنید و او می تواند هر طور كه بخواهد عمل كند ممكن است كه احساس تزلزل كند .
اگر كودك با یكی از والدین خود زندگی می كند،یا یكی از والدین دور از خانه و در محل كار است و یاحتی در اتاق دیگر می خوابد وجود این وضعیت برای او اضطراب بیشتری را به همراه خواهد داشت . در اینجا بعضی والدین آسانترین راه را انتخاب می كنند و او را به رختخواب خود می آورند و یا یكی از آنها به رختخواب او می رود . اما كودك باز هم اطمینان خاطر نخواهد یافت چرا كه احساس می كند جای یكی از آنها را گرفته است و یا خود را مسئول جدایی می داند و همین امر او را دوباره نگران می كند. اغلب بچه هایی كه والدین آنها جدا از هم زندگی می كنند و یا طلاق گرفته اند خود را در این آشفتگی خانوادگی مقصر می دانند.ناراحتی این كودكان بیشتر مربوط به زمانی است كه در رختخواب والدینشان می خوابیده اند .
اكثر بچه ها مشكل جدی و مداومی برای تنهایی خوابیدن ندارند . اگر كودك شما از تنهایی خوابیدن خیلی می ترسد و شما اجازه می دهید كنار شما بخوابد مشكل او را حل نكرده اید . ترس او باید دلیل داشته باشد . شما وقتی به او كمك می كنید كه به همراه او بكوشید تا علت ترس او را پیدا كنید . این كار به صبر ، درك و استقامت قابل ملاحظه شما نیاز دارد .
اگر به خاطر تمایل خودتان او را به رختخواب خود میآورید بهتر است احساستان را دوباره ارزیابی كنید.برخی از افراد كه تنها زندگی می كنند ( به دلایل متفاوت ) از این كه شبها كنار فرزندشان بخوابند كمتر احساس تنهایی و ترس كرده و راضی تر هستند و یا گاهی اوقات كه والدین از دست هم ناراحت هستند كودك را به رختخواب می برند . اگر شما هم با این گونه مسائل درگیر هستید باید گفت كه به جای كمك به كودكتان سعی دارید كه مشكل خود را حل كنید . زمانی كه چنین الگویی برای خواب وجود داشته باشد نه تنها كودك بلكه همه افراد خانواده از این مسئله رنج می برند. باید مشكل و نیاز خودتان را درك كنید و با آن كنار بیایید واگر این مشكل به آسانی حل نشود می بایست از متخصصان كمك بگیرید .
اگر كودك عادت كند همیشه با شما بخوابد او را در مهد كودك هم نمی توانید تنها بگذارید .این عادت او در زندگی اجتماعی شما نیز تاثیر می گذارد و دیری نمی گذرد كه احساس می كنید نسبت به كودكتان عصبانیت روزافزون پیدا كرده اید وزمانی هم كه آن قدر بزرگ می شود كه دیگر نتوانید با او در یك رختخواب بخوابید نمی توانید قانعش سازید كه به رختخواب خودش برود .
البته آن روز زمانی است كه مجبور هستید حضور كودكتان را هر شب در اتاق خودتان تحمل كنید .
ممكن است شما یك یا دو اتاق خواب داشته باشید و علاوه بر چند بچه،پدر بزرگ و مادر بزرگ هم با شما زندگی كنند كه برای خودشان اتاق نیاز دارند و یا ممكن است در خانه ی كسی باشید كه آنها تنها یك اتاق دارند.اینها همه نمونه هایی از موقعیتهای دشواری است كه البته برای آنها راه حل هم وجود دارد.مثلاً اگر كودك شما مجبور است در اتاق شما بخوابد به او یك رختخواب جداگانه بدهید كه گوشه ای از اتاق را به خودش اختصاص دهد و سعی كنید فضایی مخصوص وسائل او ایجاد نمایید .
● اسباب بازی یا یك ملحفه مخصوص
به جای آن كه كنار كودك نوپا و یا خردسالتان بخوابید تا خوابش ببرد بهتر است از یك عروسك نرم پارچه ای،یك اسباب بازی و یا حتی پتوی مخصوص استفاده كنید اسباب بازی معمولاً كودك را سرگرم و متقاعد می كند تا شب را به تنهایی سپری كند. این كار باعث می شود تا او احساس كند كه بر دنیای پیرامون خود تا حدودی كنترل دارد . چرا كه یك اسباب بازی و یا یك ملحفه را هر وقت كه او بخواهد می تواند همراه داشته باشد و این اسباب بازی هیچ گاه او را ترك نمی كند .
كودك معمولاً چنین اشیائی را در ابتدای سنین نوپایی انتخاب می كند و دوستی با آن را تا ۶ – ۸ سالگی ادامه می دهد اگر كودك شما با یك اسباب بازی و یا یك عروسك پارچه ای نرم سرگرم شود آن را وارد برنامه خواب خود خواهد كرد. اسباب بازی كه با او غذا بخورد و به قصه هایش گوش دهد. به او اطمینان دهید كه اسباب بازی اش را تا هر زمانی كه بخواهد می تواند داشته باشد.این كار،شب بخیر گفتن را برای او آسان تر می كند.

منبع : تبیان