صنایع دستی استان کردستان, سنه مشهورترین گلیم ها ست

● موقعیت
كردستان استانی سرسبز و خرم با وسعتی معادل بیست و هشت هزار و دویست و سه كیلومتر مربع در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقی كشور عراق قرار دارد. این استان كه در دامنه‌ها و دشت‌های پراكنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است، از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان كرمانشاه و از غرب به كشور عراق محدود است. استان كردستان بین سی‌وچهار درجه و چهل‌وچهار دقیقه تا سی‌وشش درجه و سی دقیقه عرض شمالی و چهل‌وپنج درجه و سی‌ویك دقیقه تا چهل‌وهشت درجه و شانزده دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است. استان كردستان براساس آخرین تقسیمات كشوری در سال یكهزار و سیصد و هفتاد و پنج دارای هشت شهرستان، دوازده شهر، بیست و یك بخش، هفتاد و هشت دهستان و هزار و هفتصد و شصت و پنج آبادی دارای سكنه بوده است. شهرستان‌های این استان عبارتند از: بانه،‌ بیجار، دیواندره، سقز،‌ سنندج،‌ قروه، كامیاران و مریوان. در حال حاضر استان كردستان با مجموعه شهرها،‌ روستاها و عشایری كه در اقصی نقاط آن پراكنده شده و استقرار یافته‌اند، به یكی از نواحی در حال توسعه غرب كشور تبدیل شده و از پتانسیل‌های توریستی و تفرجگاهی بسیار خوبی برخوردار می باشد.
● صنایع دستی
در استان کردستان تهیه و تولید انواع هنر های دستی از دیرباز مرسوم بوده است. مهمترین صنایع دستی استان عبارتند از
▪ قالیبافی
قالی بافی در کردستان بسیار رایج است و نام کردستان همیشه مترادف با مهمترین قالی های دستباف بوده که با کمال ذوق و سلیقه پدید آمده است و قالی افشار و سنندج و بیجار و بوکان امروز شهرت جهانی دارد و به تحقیق یکی از پرارزش ترین فرشهای ایران است.
بیشتر طرح های مورد استفاده قالیبافان در کردستان طرح های شکسته بوده است و بندرت از طرح های دیگر استفاده می شود. از میان این طرح ها می توان به طرح ماهی درهم (هراتی)، ریزماهی نقش بته ای, گل وکیلی, گل میرزاعلی, گل مینا و شاخ گوزن و میناخانی اشاره کرد.
۱) ماهی درهم (هراتی)
نقش ماهی درهم (هراتی), در بین طرح های کوچک (تکرار شونده) ایران ظریف ترین و زیباترین طرح بشمار می رود. طرح هراتی, طرحی ماهرانه و در عین حال ساده است که حاکی از رعایت موازین و قیود و زیبایی و ظرافت و ذوق و سلیقه ایرانی است.
۲) ریزه ماهی
نقش بسیار ریز ریزماهی درهم که از آن ریزتر غیرممکن است, به خرده ماهی نیز معروف است. در این طرح، گلهای بسیار ریز, اضلاع چهارگانه لوزی را تشکیل می دهند که اکثراً گل هشت پری را دربردارد.
۳) نقش بته ای
نقش بته ای نیز یکی دیگر از نقوش رایج بعد از هراتی است که از روزگار قدیم, تقریباً در همه انواع دستبافت ها, بخصوص ترمه, قالی, قلمکار متداول بوده است و از حدود شصت گونه نگاره بته ای متداول در قالی بافی ایران تعدادی نیز در سنندج مورد علاقه بافندگان بوده و آنها را با حالات مختلف می بافند. از انوع بته می توان جقه خرقه ای, جقه (سه گره ای), جقه زمردی, جقه دو گره, جقه ریز, جقه توپی (هشت پر) را نام برد.
الف) جقه خرقه ای
از طرح های بته ای بسیار زیبایی است که در سنندج معروف به جقه چارکی است. این نقشه معمولاً در قالی هایی با ابعاد بزرگ بافته می شود. حد فاصل جقه های بزرگ, جقه های کوچک و گلهای ساده است که بسیار ماهرانه بافته می شود.
ب) جقه (سه گره ای)
این نوع جقه برای قالی هایی با ابعاد ۳×۲ مترمربع مناسب است و منظور از سه گره اندازه طول جقه است. (هر گره ۵/۷ سانتیمتر). درفاصله جقه ها بندهای ساده و گلهای کوچک قرار می گیرند و نیز داخل جقه ها اشکال مختلفی پر می شود.
ج) جقه زمردی
همان جقه سه گره ای است, با این تفاوت که نوار سبز رنگی دور تا دور شکل جقه را می گیرد و دایره های کوچکی در فواصل منظم بر روی این نوار قرار می گیرد, در این حالت دایره ها زیبایی خاصی به فرم جقه داده و آن را خوشرنگ می کنند.
د) جقه (دو گره )
این طرح را به دو گونه می بافند. در جقه های دو گره ای بر حسب سلیقه بافندگان عرض جقه تغییر می نماید ولی طول آن بندرت تا ۲ سانتیمتر تغییر می کند.
ر) جقه ریز
این جقه بخصوص اندازه پشتی بوده و در اندازه های دیگری کار نمی شود و حالت خاص خود را دارد و قسمت داخل جقه ها را بوسیله گل سرخ پر می کنند.
ز) جقه توپی (هشت پر )
این طرح به وسیله ترکیب کردن هشت عدد جقه دو گره ای با یکدیگر به وجود می آید و قاعده جقه ها به واسطه یک لوزی به هم وصل شده اند و در نهایت به شکل یک دایره می رسند و به این دلیل آن را جقه توپی می گویند. این نقش در اندازه های مختلف بافته می شود ولی در قالی های دو گره ای جلوه خاصی دارد.
س) گل وکیلی
یکی از معروفترین نقشه های مختص سنندج "گل وکیلی" است که در دیگر مناطق بافته نمی شود. در مورد قدمت این طرح می توان به نمونه ای که در موزه فرش (تاریخ بافت آن به اواسط قرن سیزده هجری قمری می باشد.) اشاره کرد.
ش) گل میرزاعلی
گل میرزاعلی, یکی از نقشه های «گل فرنگی» سنندج است. انواع متعددی از گل فرنگ در سنندج بافته می شود که به نامهای گل و بلبل عروس و داماد, گل و عروس نامیده می شود و امروزه نسبت به اوایل رواج آنها کمتر بافته می شوند.
● دریاچه سه دریا
این دریاچه از سه دریاچه كوچك در قلل كوه تفتان تشكیل شده است كه عمق دو دریاچه قسمت شمالی كم و اغلب دارای آب گوارا است و دریاچه دیگری كه نسبتاً بزرگتر است، آب دائمی و شور دارد. این پدیده از جاذبه‌های طبیعی ویژه ناحیه بلوچستان است.
● اماکن زیارتی و مذهبی
▪ مسجد شاه ‌علی
این مسجد در سال ۸۴۷ هجری به امر ملك شمس‌الدین علی ساخته شده است. از آن چه كه به رضا و رغبت به زیارتگاه اهدا شده دو لوح حكاكی شده است كه به اواسط قرن نهم هجری تعلق دارند و حكاكی جالبی بر روی آنها صورت گرفته است. طبق ترجمه آقای «ا.ج.ایلس»- ازكارشناسان معروف موزه بریتانیا- یكی از دو، لوحی است كه نشان می‌دهد بنا توسط فردی از خاندان ملوك سیستان به نام «شاه‌علی» احداث شده است و لوح دیگر یادبود وفات «امیر غیاث‌الدین محمد كیانی» سر كرده شاخه كوچكی از خاندان ملوك سیستان بوده است.
▪ زیارتگاه ملك سیاه
این زیارتگاه در چهل و شش كیلومتری شمال شهر زاهدان بین راه بلوچستان و خراسان واقع شده كه كوه ملك سیاه به آن منسوب است. نزدیك آن در دره‌ای یك قطعه سنگ است كه بلوچ‌ها معتقدند مردی با نفرین ملك سیاه به صورت سنگ درآمده است.

منبع : روزنامه تفاهم