اصطلاح‏شناسی اسلام و کفر

● اسلام‏
اسلام در لغت، به معنای تسلیم شدن و گردن نهادن است و در اصطلاح، گرویدن به آیین آسمانی حضرت محمد صلی‏اللَّه علیه و آله و تسلیم شدن در برابر آن می‏باشد و گاهی به خود شریعت آسمانی حضرت نیز اسلام گفته می‏شود. اسلام، با ایمان تفاوت دارد؛ اسلام، تنها با اقرار و با گفتن شهادتین، تحقق می‏یابد؛ ولی در ایمان، افزون بر زبان، اعتقاد قلبی و عمل به احكام و دستورات آن نیز لازم است. اسلام هر شخصی، از سه راه زیر ثابت می‏شود:
۱) گفتن شهادتین (اشهد انْ لا اله الا اللَّه و اشهد انَّ محمداً رسول اللَّه) یا ترجمه آن به هر زبانی كه باشد.
۲) به جا آوردن اعمالی - مانند نماز، روزه، حج و مانند آن - كه به مسلمانان اختصاص دارد.
۳) تبعیت؛ اگر پدر و مادر یا یكی از آن دو، مسلمان باشد، فرزندان نابالغ ایشان نیز در حكم مسلمان هستند و نیز (به فتوای عده‏ای) اگر كودكی جدای از پدر و مادر به اسارت مسلمانی در بیاید، محكوم به اسلام است. كافری كه اسلام می‏آورد، آثاری بر آن مترتب می‏شود كه عبارتند از:
۱) ساقط شدن حقوق الهی كه پیش از اسلام به جا آورده نشده است؛ خواه مالی باشد یا غیرمالی، مانند نماز، روزه، زكات، خمس و كفارات.
۲) پاك گردیدن بدن و رطوبت‏های آن.
۳) محترم بودن خون، مال و فرزندان او.
● ضروریات دین
هر چیزی كه جمیع مسلمانان آن را قبول دارند و جزء دین اسلام می‏شمارند و نیز حكمش برای همه آنان روشن است، «ضروری دین» نامیده می‏شود. اصل وجوب نماز، روزه، زكات، خمس و...، ضروری اسلام است. حكم ضروریات، به صراحت در آیات و روایات ذكر شده است.
● كافر
واژه كافر، از ماده كفر و به معنای پوشاندن است و در اصطلاح دینی عبارت است از كسی كه حقایقی از قبیل خدا، قیامت، نبوت و... را انكار می‏كند و چون این حقایق را از خود می‏پوشاند، به او كافر یا بیگانه گفته می‏شود.
چهار گروه در فقه شیعه، كافر شمرده می‏شوند كه عبارتند از:
۱) منكران خدا (مادیون).
۲) كسانی كه برای خدا شریكی قرار می‏دهند (مشركان).
۳) پیروان دیگر ادیان آسمانی كه نبوت پیامبر اسلام صلی‏اللَّه علیه و آله را قبول ندارند؛ مانند یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان.
۴) منكران ضروریات دین با آگاهی از ضروری بودن آن.
۵) برخی فرقه‏های اسلامی، مانند خوارج و كسانی كه یكی از امامان علیهم السلام را خدا می‏دانند و معتقدند كه خدا در او حلول كرده (غُلات) و كسانی كه با امامان علیهم السلام دشمنی می‏نمایند (نواصب).
● كافر ذِمّی‏
ذمه به معنای امان است و كافر ذمی كافری است كه در كشور اسلامی زندگی می‏كند و با مسلمانان، پیمان بسته كه مقررات اجتماعی آنان را مراعات كند و مالیات معینی هم بپردازد و در مقابل، جان و مال وی در امان باشد. این عده را اهل ذمه یا ذمی هم می‏نامند.
● كافر حَربی‏
حرب به معنای جنگ و حربی به معنای كسی است كه در حال جنگ می‏باشد. بنابراین، كافر حربی، كسی است كه با مسلمانان در حال جنگ است و یا اعلان جنگ نموده است؛ مانند بت‏پرستان، آفتاب‏پرستان، ستاره‏پرستان و كمونیست‏ها. اهل كتاب نیز چنانچه با مسلمانان پیمان نبندند و تحت شرایط ذمه قرار نگیرند، هر چند كافر حربی به آنها گفته نمی‏شود، ولی احكام كافر حربی را دارند. نام‏گذاری حربی به خاطر آن است كه حرمت جانی و مالی ندارند؛ زیرا حرمت و عصمت در اسلام، به وسیله ایمان و امان است.
● اهل كتاب
هركس كه به یكی از ادیان آسمانی اعتقاد داشته، خود را از پیروان پیامبران الهی بداند و پیغمبری حضرت خاتم الانبیا، محمد بن عبدالله صلی‏اللَّه علیه و آله را نپذیرد، اهل كتاب نامیده می‏شود؛ مانند یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان. به نظر برخی مراجع تقلید، این گروه، پاك هستند و برخی نیز به نجاست آنان فتوا داده‏اند.
● مرتد
مرتد از واژه رد و به معنای بازگشت می‏باشد و در اصطلاح، به مسلمانی گفته می‏شود كه از اسلام برگردد و كافر شود. مرتد دو قسم است؛ فطری و ملی. مرتد فطری، كسی است كه از پدر و مادری به دنیا آمده كه هر دو یا یكی از آن دو مسلمان باشند. مرتد ملی، كسی است كه از پدر و مادر كافر به دنیا آمده باشد و بعد از مسلمان شدن، از اسلام برگردد. هر كدام از این دو قسم، احكام خاصی دارند كه در كتاب‏های فقهی، به طور مفصل به آنها پرداخته شده است.
● جَزیه‏
جزیه از ماده جزا و به معنای مزد و پاداش نیكی و بدی است و در اصطلاح، به مال معینی گفته می‏شود كه از غیرمسلمانان (كافر ذمی) در مقابل اعطای مصونیت به آنان و همزیستی مسالمت‏آمیز در پناه حكومت اسلامی، گرفته می‏شود. این نام‏گذاری، به خاطر آن است كه آن را به عنوان جزا در برابر حفظ جان و مالشان به حكومت اسلامی می‏پردازند. جزیه، در حقیقت، یك نوع مالیات سرانه اسلامی است كه به افراد تعلق می‏گیرد و نه به اموال و اراضی. آیه ۲۹ سوره توبه بر این امر دلالت می‏كند.
● دارالاسلام‏
دارالاسلام به سرزمینی گفته می‏شود كه بیشتر مردم آن، مسلمانانی هستند كه در انجام امور دینی خود و برپا داشتن شعائر اسلامی، از آزادی عمل و امنیت جانی و مالی برخوردارند و احكام اسلام در آن جاری می‏شود.
● دارالكفر
دارالكفر به سرزمینی گفته می‏شود كه در حال جنگ و درگیری با مسلمانان است و یا مسلمانان بر آن سیطره‏ای ندارند و احكام اسلام نیز در آن جاری نمی‏شود.
● دارالعهد
دارالعهد به سرزمین و كشوری گفته می‏شود كه با اسلام، سر جنگ ندارد و با مسلمانان، پیمان بسته كه به موجب آن، دولت اسلامی، امنیت خارجی آنان را در برابر گرفتن مالیات تضمین می‏كند.

منبع : نشریه الکترونیکی پرسمان