زیدان؛ افتخار الجزایر

زین الدین زیدان ستاره فوتبال جهان در رقابت های جام جهانی ۲۰۰۶ بود. در معرفی وی از تعبیر «فوتبالیست فرانسوی و الجزایری الاصل» استفاده می شود، الجزایری ها وی را زیدان و فرانسویان وی را «زیزو» خطاب می كنند.اما مسأله این است كه گذشته از مسایل حقوقی مربوط به تابعیت این فوتبالیست، وی از نظر هویتی، الجزایری است یا فرانسوی؟
به قول معروف آیا قلب او برای فرانسه می تپد یا الجزایر؟ این سؤالی است كه برای یك ناظر خارجی علاقه مند به مسایل الجزایر مطرح می شود.اما تفاوت نگاه الجزایری ها به زیدان با دیگر فوتبالدوستان جهان در چیست؟
یك نكته مهم این است كه علاقه مندی اقشار مختلف مردم الجزایر به فوتبال تا حدی است كه از آن به عنوان «جنون» یاد می شود، هرچند فوتبال الجزایر طی سال های اخیر در میادین منطقه ای و بین المللی تقریباً ناكام بوده است با این حال این امر چیزی از قدرت ریشه های قوی مردمی این ورزش كم نمی كند.فوتبال از یك بعد، پدیده ای اجتماعی تلقی می شود و از این منظر با سایر مسایل اجتماعی پیوندهایی برقرار می كند.
خوشبینان می گویند فوتبال نماد «جهان وطنی» بشر امروز است. در اكثر تیم های باشگاهی مطرح جهان و حتی در تیم های ملی، تركیبی از نژادها، قومیت ها و مذاهب را می توان یافت اما آیا فوتبال با بحث هویت ملی نیز ارتباط دارد؟بحث هویت ملی در الجزایر یك مبحث بسیار مهم و كلیدی است، كشمكش هویت در این كشور همواره یكی از مباحث مهم سیاسی و اجتماعی از اواسط قرن ۱۹ و اشغال این كشور توسط دولت استعماری فرانسه (۱۸۳۰ تا ۱۹۶۲) و حتی سال های پس از بازپس گیری استقلال بوده است اما امروز در قرن ۲۱ مسأله مربوط به زین الدین زیدان فوتبالیست چه دخلی به مسأله قدیمی هویت ملی در الجزایر دارد؟
الجزایری ها در طول ۱۳۲ سال استعمار فرانسه و مبارزات خود با آن ۱/۵ میلیون قربانی در طول انقلاب آزادیبخش خود (اول نوامبر ۱۹۴۵ تا پنجم ژوئیه ۱۹۶۲) و نزدیك به ۵ میلیون قربانی نیز در مبارزات سال های قبل از آن دادند.
كشتارهای دسته جمعی، آزمایش های هسته ای، شكنجه، سوزاندن و غارت و... حاصل استعمار فرانسه برای الجزایری ها بود و طبیعی بود كه منطق مقاومت بر حفظ هویت اسلامی و عربی و تقویت آن تأكید داشت و این به شعار انقلابیون و نیز بعدها به «اصول ثابت» قوانین اساسی و شعار حكومت های پس از انقلاب تبدیل شد.
اما امروز و با گذشت ۴۵ سال از پیروزی انقلاب الجزایر، این مسأله به اعتراف بسیاری از انقلابیون نسل اول و نویسندگان الجزایری، هنوز یكی از مهمترین مسایل اجتماعی و سیاسی این كشور به شمار می رود.در این حال حمایت و تشویق «غیرتمندانه» یا با تعصب تیم فوتبال فرانسه در جریان مسابقات جام جهانی آلمان از سوی هزاران الجزایری می تواند محملی برای ورود مجدد به این بحث قدیمی باشد.اینكه فرانسه تا سال ۲۰۰۴ بزرگترین شریك تجاری الجزایر بوده و همچنان بزرگترین واردكننده به این كشور است و اینكه طولانی ترین صف درخواست ویزا در شهر الجزیره در مقابل درهای سفارت فرانسه كشیده می شود، ابعاد دیگر این امر است.
در شهرهای بزرگ الجزایر به ویژه الجزیره پایتخت، در منزل باشی یا در محل كار، اهل فوتبال باشی یا نباشی، می توانی فریاد حسرت آمیز یا خشم آلود برخی جوانان و بزرگسالان الجزایری را به دلیل از دست رفتن فرصت گلزنی تیم فرانسه و یا فریاد شادمانی آنان را برای یك گل و یا بردن یك مسابقه به خوبی و به تعدد بشنوی.بسیار گفته می شود این تعلق خاطر به دلیل حضور زین الدین زیدان در تیم ملی فرانسه بود، گفته می شود جوانان الجزایری به خاطر الجزایری بودن زیدان به وی افتخار می كنند و به همین دلیل نیز از تیم فرانسه حمایت می كنند اما آیا این مسأله ابعاد دیگری نیز دارد؟
طیفی از گروه های سیاسی و اجتماعی الجزایر از آن به عنوان «استعمار جدید» فرانسه یاد می كنند و آنها به شدت نسبت به این رفتارها معترض هستند و مانور بر روی الجزایری الاصل بودن زیدان را تنها یك توجیه می دانند. آنها معتقد هستند كسی كه تنها پدر و مادرش الجزایری بوده و خود هنوز پا به این كشور ننهاده و در هوای الجزایر تنفس نكرده و عملاً كمترین پیوندی با الجزایر ندارد، چگونه می توان روی الجزایری بودن وی این قدر مانور داد.
كشمكش زیرپوستی اما كاملاً جدی درباره این مسأله زمانی قوی تر شد كه «نجمه» (ستاره) یك شركت خارجی فعال در بخش تلفن همراه الجزایر از آغاز مسابقات جام جهانی فوتبال آلمان از تصاویر زین الدین زیدان برای تبلیغ خدمات خود استفاده كرد.در این تبلیغات كه به نام الجزایر و با چهره «زین الدین» الجزایری انجام شد، و سراسر رسانه های دولتی و خصوصی در سطح شهر را پوشاند از جیب محبوبیت زین الدین زیدان برای آرزوی موفقیت تیم فرانسه استفاده شد.فرانسوی بودن مدیر شركت نجمه در الجزایر برای تبیین علت این امر شاید مفید باشد اما زمانی تكمیل می شود كه به آنچه این تبلیغات به صورت غیرمستقیم به مخاطب القا می كنند، توجه كنیم؛ «افتخار الجزایر و پیروزی فرانسه».
در جای جای شهر، تصاویر بزرگ تبلیغاتی در حالی دیده می شود كه زیدان توپی را با امضای خود در دست دارد و در كنار آن نوشته شده بود: «تو افتخار میلیون ها الجزایری هستی.» رسانه های فرانسوی و عربی در الجزایر و خارج از آن، از زیدان به عنوان «ناپلئون جدید» نام می برند. استفاده از نام ناپلئون كه به جهان گشایی معروف است، بسیار پرمعنا است اما ناپلئون قرن ۲۱ فرانسه الجزایری الاصل است.
بر این اساس اهمیت یافتن نام و نقش زیدان در مباحث جاری مربوط به هویت ملی امری است كه لابد متخصصان امر از مطالعه ابعادجامعه شناختی آن غافل نخواهند بود.به اعتقاد برخی ناظران، اگر كاربرد واژه حساس افتخار به زیدان در نزد میلیون ها الجزایری صحیح باشد و از سوی دیگر تعلق هویتی، فرهنگی و قانونی وی به جامعه فرانسه (استعمارگر قدیم) نیز در نظر گرفته شود، می توان چنین برداشت كرد كه افتخار این دسته از الجزایری ها به زیدان این معنی را در ذهن القا می كند كه «توانایی های الجزایر تحت نام فرانسه» موجب افتخارآفرینی برای هر دو است.
این امر می تواند ابعاد سیاسی و اقتصادی نیز داشته باشد در این صورت این اشاره كافی است تا ما را بار دیگر به حوادث قرن ۱۹ و ۲۰ الجزایر ببرد، آنجا كه دولتمردان استعماری اصرار داشتند تركیب «توانایی شما تحت نام فرانسه» را به الجزایری ها و البته سایر ملل تحت استعمار بقبولانند اما حداقل در بعد سیاسی موفق نشدند و روزهای نخستین ژوئیه ۱۹۶۲ مجبور به ترك خاك الجزایر شدند.

منبع : روزنامه ابرار ورزشی