جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


سقا خانه گذر هارونیه


سقا خانه گذر هارونیه
درگذرگاه چهارسویی كه در گذشته یك راهش به صحن امامزاده هارون ولایت گشوده می شده و اكنون در آن بسته است. سقاخانه كوچك و رو به ویرانی وجود دارد كه بیشتر از هر چیز انبار كوچكی برای كاسبان محل به حساب می‌آید، چرا كه گونی خرت و پرتهای خود را در آن نگاهداری می كنند.
بر سر در آن طره هایی از آجر و كاشی نصب شده و حفاظ چوبی اش از سوراخهای چهارگوش جعفری هنر گره چینی تشكیل یافته و بر دیوار رو به رو عكسی از حضرت علی (ع) قرار دارد. همچنین بشكه ای بی آب در آن دیده می شود.
گفته می‌شود كه امامزاده هارون ولایت در گذشته دارای سقاخانه اصلی بزرگی، در پشت آرامگاه مشرف بر خیابان هارون ولایت بوده كه با گذشت زمان كم كم از میان رفته و تنها اثر مانده از آن، سنگ نوشته دود زده و شكسته ای است كه در پای دیوار پیداست و به خط نستعلیق برجسته دو مصرع ناخوانا از دوبیت شعر روی آن دیده می شود.
▪ سقا خانه حاج علی
سقاخانه مزبور در بازار غاز، واقع در ضلع شمال شرقی سبزه میدان است. مسجدی كوچك با سقاخانه ای كوچك در كنــارش كه اكنون دیگر كاربردی ندارد و در سالیان پیش در و دیوار آن را سنگ كاری و بازسازی نموده اند. حفاظ چوبی اش دارای شبكه‌های چهار گوش جعفری هنر گره چینی به رنگ آبی فیروزه‌ای است و در ارسی ساده ای دارد. درونش پر از گرد و خاك است و بر دیوارش دو قاب عكس نصب شده یكی شمایل حضرت محمد(ص) در قابی شكسته و گردآلود و دیگری قابی دارای تصویر پنجه دستی با چشم و ابرویی در كف و شعار (یا حافظ) در زیر آن است. اطراف پنجه را دو نام (الله) و (محمّد) با آیاتی از قرآن فرا گرفته كه هر دو نمونه ای از هنر گرافیك سنتی در كار پوسترسازی كشور ماست.
▪ سقا خانه آقا نور
این سقاخانه در دالان مسجد آقانور قرار گرفته است و در سالهای اخیر به شكل سنتی بازسازی شده و مصالحی كه در نمای بیرونی اش به كار رفته عبارت از كاشی و آجر است. این بنا دارای در ورودی در میان و دو پنجره در طرفین است. در بالای خود نورگیری به گونه پنج و هفت كند دارد. پنجره ها و نورگیر، مشبك هستند و در لچكی های در و پنجره ها نقوش هندسی خورشید (شمسه) قرار دارد. این سقاخانه آب لوله كشی شهری دارد، ولی جریان آبش را بسته اند
▪ سقا خانه ترک ها
در محله دربكوشك نزدیك مسجد تركها سقاخانه ای است كه چهره قدیمی و سنتی ندارد ولی نگاه و اندیشه بیننده رهگذر را به خود میكشاند. پیش از هر موضوعی، درخت آن است كه از كف سقاخانه به بیرون و بالا خزیده و از میان پنجره آهنینش گذشته است. آنچه را كه به نام درونه این سقاخانه باید نام برد بدین قرار است: نقاشی دیواری عامیانه مردی سوار بر اسب است با چهره ای پوشیده و شمشیری به دست و نقش دیگری از اسب پرنده با سر آدمی كه بیشتر از رنگهای ماشی، سبز و آبی فیروزه ای به كار رفته و بته هایی بر زمین روییده اند.
قاب شیشه ای شمایلهای حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع) با امام حسن و حسین (ع) و درویشی در پشت آنان و شیری لمیده در پیش و چشم اندازی از درختان نخل دركنار آب و حضرت رضا (ع) در كنار بارگاه خود، قاب دیگری از شمایل حضرت علی (ع) با پرتوی گرد سر، به رنگ سیاه بر كاغذ سفید، قابی پر از تصاویر كوچك از ائمه و در گوشه ای نقش برجسته ای (رولیف) از گنبد و دو منار به رنگ طلایی قرار دارد. این سقاخانه آب و لوله كشی شهری دارد
▪ سقا خانه مسجد سید
بر نمای دیوار سمت راست درب اصلی مسجد سید دریچه چوبینی نهاده اند و شیر آبی زیر آن است و بیشتر نمایشی از یك سقاخانه است، نه خود سقاخانه. این دریچه در پایین اسپر كاشیكاری شده ای قرار گرفته و پیش از همه نقوش و رنگهای اسپر، گیرایی دارد كه در واقع دنباله همه تزیینات نمای مسجد است.
زمینه اسپر كاشیكاری به رنگ سبز فیروزه ای است و از طرفین دریچه سقاخانه دو پیچ اسلیمی به بالا رفته و در میان اسپر، نقش گل مانندی به رنگ زرد قرار گرفته و در بالای آن لوحه‌ای به شعار (یا ابوالفضل العباس) خوانده می شود. ادامه حاشیه اسپر همچون قاب زیبایی به سه پهلوی دریچه سقاخانه كشیده شده است. این سقاخانه از آب لوله كشی شهری سود می برد.
▪ سقا خانه تاج الدین
این سقاخانه كوچك و از كارافتاده در كنار مسجدی به همین نام در خیابان ولیعصر نرسیده به سبزه میدان واقع شده و در و پنجره اش از هنر گره چینی چهارگوش جعفری زینت یافته است. این سقاخانه نمونه ای از سقاخانه های همانندی است كه در پهنه شهر اصفهان دیده می شود و نكته قابل توجه و تازه ای برای گفتن ندارد. تنها برای آگاهی بیشتر خوانندگان گرامی به آن اشاره شده است
▪ سقا خانه مسجد لبنان
در ضلع شرقی مسجد لنبان سقاخانه ای قرار دارد كه چهارگوشه آنرا چهارستون گرد از سنگ پارسی جا گرفته و سقفش روی آنهاست. این سقاخانه دارای چهارسنگاب است. دوتا گرد و دو تای دیگر بزرگ و چهارگوش است. بر سنگابی كه بر جاده مشرف است اشعاری كه به خط نستعلیق برجسته حجاری شده و به شرح زیر خوانده می شود:
تشنه فیض حق محمد خان
كه به كامش شراب جنــت باد
كرد این سنگاب را خیــرات
كه بر او صد هزار رحــمت باد
از دم حضرت امام حســین
روی او سرخ در قیــــامت باد
دارم امید ازهری كه به حشر
كوثر او را نصیب و قسمـت باد
بهر تاریخ چون بنوشــی آب
گو به ریش یزیــد لعـــنت باد
یك فرد شعر نیز جدا از اشعار بالا حجای شده كه در زیر می آید:
یك جرعه هركه نوشد زین حوض آب رحمت
گفت از برای تاریخ بادا به شمر لعنت
توضیح اینكه؛ این سقاخانه در دست بازسازی بود
منبع : سایت معماری


همچنین مشاهده کنید