حصیر بافی

حصیر بافی یا بافت بوریا یكی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید كهن ترین آنها است. نمونه های بدست آمده در بین النهرین و آفریقا گواه آنست كه حصیر بافی و سبد بافی منشا نه فقط نساجی، بلكه سفالگری یا كوزه گری نیز بوده و اسناد و مداركی در دست است كه نشان می دهد نخستین زیر اندازهای بشری از نی وگیاهانی كه در باتلاقهای سفلای بین النهرین میروئیده، تهیه شده و اولین سر پناه ها پس از زندگی در غار ها بكمك حصیر ونی پدید آمده است.
حصیر بافی در بسیاری از كشورهای جهان بویژه آن دسته از ممالكی كه به مواد اولیه مورد نیاز این رشته دسترسی دارند، مرسوم و متداول بوده و از مهمترین كشورهای تولید كننده محصولات حصیری میتوان : برمه- هنگ كنگ، هند، اندونزی، ژاپن، جمهوری كره، مالزی، پاكستان، سریلانكا، تایلند، مكزیك، كامرون، چاد، اتیوپی و سنگال را نام برد.
حصیر بافی در ایران نیز دارای سابقه ای طولانی است. صنعت پر رونق بافت حصیر ونی در سیستان بحدی گشترده بود كه فرآورده ها یش همه نقاط ایران فرستاده میشد.
امروز در مناطق مختلف كشورمان بویژه مناطق شمال و جنوب آن، هر كجا كه دسترسی به برگ درخت خرما، ساقه گندم، نی و تركه امكان پذیر باشد میتوان نشانه هایی از حصیر و سبد بافی را یافت.
● مراكز تولید
در استانهای سیستان و بلوچستان، خوزستان، كردستان، هرمزگان، بوشهر، كرمان، یزد، فارس، مازندران، گیلان و تهران حصیر بافی – در خوزستان، خراسان و آذربایجانشرقی سبد بافی – در گیلان مروار بافی – در آذربایجانشرقی تركیه بافی و چم بافی و در باختران، ایلام و لرستان چیغ بافی رایج است.
حصیرهای ساخت شمال طرحهائی هندسی دارند كه از خود بافت نی طبیعی یك رنگ پدید میآیند و در میناب نوارهای رنگین از نی قرمز، در داخل حصیر بافته میشود.
حصیر نه فقط بعنوان كف پوش و زیر انداز، بلكه همراه با تیرهای چوبی بعنوان پوشش سقف خانه ها نیز به كار میرود. در چادرهای عشایری، دیواره چادر را از بافتن نی به ریسمان و موی بز میسازند. قشقائیها در این زمینه طرحهایی مشبك با ریسمان مشكی بوجود میآورند. عشایر كرد نی های عمودی را تماما از ریسمان های رنگین پشمی میپوشانند و طرحهای هندسی جانداری از آنها میسازند و گاه تصاویر آدمها و حیوانات را هم بر آنها می افزایند، چیغها در درون چادر در آستانه در قرار دارندو تابستانها كه حصیر بیرونی را بالا میزنند تا هوا به درون بیاید، چیغ هم مانع دیده شدن درون چادر از بیرون میشود، هم موای خنك را از لابلای خود میگذراند و هم جلوی گرد و غباری را كه ناشی از باد وعبور حیوانات است میگیرد.
بلوچها خانه های خود را به شكل سبد هایی غول آسا به نام ؛ كپر؛میسازند. حالت دیوار كپر كه از درون به گنبد میماند با نقشهای مار پیچ خود روح آدمی را به سوی نا متناهی اوج می دهد.
● انواع مواد اولیه مصرفی
مواد اولیه مورد مصرف حصیر بافان نقاط مختلف ایران به نسبت تنوع محیط جغرافیایی كشور مختلف و بیشتر عبارت است از :
برگ درخت خرما ( پیش) – برگ درخت خرمای وحشی نر (پرك ) – برگ درخت خرمای وحشی ماده ( داز ) – ساقه های نی باتلاقی مناطق گرمسیری خوزستان – ساقه های نی باتلاقی مناطق سردسیر اطراف دریاچه زریوار نزدیك شهر مریوان – ساقه های نی باتلاقی مرداب های انزلی ( لی یا لیغ ) – ساقه های گندم در استان های زنجان و آذربایجان – ساقه های نی خود روی اطراف رود خانه های استان فارس (مور ) – ساقه های نی باتلاقی اطراف دریاچه ی هامون در نزدیكی زابل – تركه بید در استان های تهران و مازندران و روستا های مراغه و ساقه های نی خودروی اطراف جویهای آب ( نی باغی ) .
● ابزار حصیر بافی
ابزار و وسایل مورد استفاده در حصیر بافی بسیار محدود بوده و از تعدادی ابزار ساده و ابتدائی نظیر داس، انواع كارد، سوهان، درفش، قیچی، سوزن و… تجاوز نمیكند. این ابزار كه عمدتا برای قطع گیاهان و پیراستن آنها بمنظور آماده سازی مواد اولیه مورد استفاده قرار میگیرد و گاهی نیز حین تولد بعنوان وسیله ای كمكی امر ساخت را تسهیل می بخشد دارای ساختمان و خصوصیات بسیار ساده یی است و آنچه بیشتر محصولات حصیری را شكل میبخشد مهارت و ذوق دست اندركاران است.

منبع : خانه اقوام ایرانی