آرایش می‌کنم ، پس هستم

رنگ‌ها زیبا هستند و زیبایی می‌آورند؛ وقتی كه رنگ‌ها روی صورت می‌‌نشینند، جذابیتشان صورتكی می‌سازد كه زیبا و كاملاً متفاوت با نمونه اصلی است ! بله این واقعیت دنیای امروز است: هر چه خیابان‌ها خاكستریتر می‌شوند، تعداد آدم‌های رنگی بیشتر می‌شود. نگاهی به گذشته نشان می‌دهد كه <آراستن> جزو جداییناپذیر فطرت انسانهاست. حتی اقوام بدوی و آدمهای دور از تمدن آمریكای جنوبی هم خود را با استخوان شكار تزئین میكردند. بشر در مراحل ابتدایی، از صمغ‌ها و خاك‌های رنگین برای آرایش خود استفاده می‌كرده است.
تاریخ كشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست؛ آرایش كردن از خیلی وقت پیش بین زنان ایرانی مرسوم بوده. دكتر ویلز كه در زمان ناصرالدین شاه قاجار به ایران سفر كرده در سفرنامه‌خود می‌نویسد: <زنان اعیان و طبقه بالا، اغلب چهره خود را به كمك وسایل آرایش محلی آرایش می‌كنند و یك خال درشت مشكی هم وسط ابروان خود می‌كشند كه در طبقه كم بضاعت گاه این خال تبدیل به پولك رنگی می شود... >
زنان ایرانی، از سالیان قبل گونه ها را با سرخاب سرخ می‌كردند و صورت و گردن خود را به كمك پودر سفیداب، سفید. مژه و چشم ها هم به وسیله سرمه به كلی سیاه می‌شد. آنها حتی عقیده داشتند كه استعمال سرمه چشم را تقویت می‌كند و موجب افزایش بینایی می شود! برای تیره تر شدن ابروها هم از وسمه ای كه از ساعت ها قبل آن را جوشانده بودند، دم كرده و آماده ساخته بودند، استفاده می‌كردند.
● آرایش كردن یا نكردن؟!
آرایش كردن یا نكردن؟! نه، مسئله این نیست. مشكل امروز، تنها در از بین رفتن مرزهای آرایشی و پائین آمدن سن آرایش است. اگر در گذشته، آرایش از سن وسال خاصی وبه صورت <كم، متوسط و تند> در موقعیت‌های مختلف كاربرد داشت، امروز دیگر مرزی برای آن باقی نمانده. در طول یك قرن گذشته و سرخاب و سفیداب جای خود را به انواع و اقسام لوازم آرایشی داده اند.
لوازمی كه در ابتدای پیدایش خود، جزو اشیای لوكس محسوب نمی‌شدند و فقط نیازی مبرم برای زنان مسن‌تر و یا افرادی كه فیزیك ظاهری زیبایی نداشتند بود، در دنیای امروز به نیازی ضروری در بین اغلب زنان و دختران جوان تبدیل شده است. امروز دیگر استفاده از لوازم آرایشی نه برآورد یك خواسته، بلكه یك احتیاج اجتماعی است كه گاهی نیاز به زیبایی از آنجا ریشه می‌گیرد! اگرچه همیشه واقعیت گفتنی نیست اما در سربستهترین حالت ‌تنها می‌‌توان نوشت: این روزها اگر خانمی برای كار به شركت، موِسسه و... درخواست بدهد و ظاهر و قیافه خود را فراموش كند، در شرایط برابر به لحاظ تخصصی با دیگران، در اكثر مواقع او در آزمون استخدام آخرین نفر خواهد بود؛ مگر اینكه مهارت یا زمینه استثنایی داشته باشد. البته این تنها یكی از انگیزه های قابل نوشتن است!
دكتر حمید نوروزی روان‌شناس معتقد است كه با از بین رفتن مرزهای آرایشی، سن آرایش هم به عنوان یك متغیر وابسته پایین‌تر آمده و دختران جوان، در سنین پایین، دست به آزمودن رژلب، پودر و رژگونه می‌زنند. او می‌گوید:<در بسیاری از موارد، این پدیده از تیره شدن رابطه با پدر‌و‌مادر‌ریشه می‌گیرد. گروهی از دختران می‌خواهند از گروه سنی خود پیشی بگیرند. از رهگذر جادوی لوازم آرایش، آنها به آرزوی دیرینه خود برای كوتاه كردن دوره كودكی و نوجوانی و به دست‌آوردن دلخواه‌ترین خواسته خود‌،‌ <بزرگسالی واستقلال> دست می‌یابند . وقتی دختری در سن جلوه زیبایی‌هاست و نمی تواند از رنگ شادی در لباس خود استفاده كند، وقتی پدرو مادر، به صورت كنترل شده لباس مورد علاقه را در دسترسش قرار نمی‌دهند، او نیز برای پیدا كردن كسانی كه مثلاً مانتوی مورد نظرش را تائید كنند، به پارك كشیده می‌شود و چه بسا ناگهان میان كسانی چشم‌باز می‌كند كه دیگر برای او زیبایی باقی نمی ‌گذارند.>
شاید شما نیز با دختران جوان و نوجوانی كه با آرایش زاویه دار تند كنار خیابان ایستاده‌، لباس‌های كثیفی پوشیده و آرایش شب را برای روز به كار برده‌اند برخورد كرده باشید. در مورد او چه فكری كرده‌اید؟
روانشناسان می‌گویند‌هر چه آرایش تندتر باشد، اعتماد به نفس پایین‌تر است و افراد خجول از آرایشی استفاده می‌كنند كه تصور می‌كنند برایشان شخصیت بیشتری می‌آورد. اغلب آرایش خشن و چشم هایی با زاویه های تند مختص آدم‌های بی اعتماد به نفسی است كه می خواهند دیگران باورشان كنند و مورد پذیرش جامعه قرار گیرند. بیشتر آنها فكر می‌كنند كه در صورت خود نقص عمده ای دارند، این نقص گاهی آنقدر بزرگ جلوه می كند كه برای رفع آن دست به هر كاری می زنند. آرایش در اینجا به كاهش اضطراب و افسردگی ناشی از تصور داشتن نقص كمك می‌كند. این افراد آرایش غلیظ را نه به خاطر مردان بلكه در واكنش به فروپاشی درون خود انجام می‌دهند، یعنی تلاش می‌كنند دیگران چهره غمگین‌، ژولیده و پریشان آنان را نبینند.
● زیبایی در بحران ، بحران در زیبایی
دوران نوجوانی دوران كسب هویت مستقل فردی است. یعنی به دلیل تغییر وتحولات ایجاد شده در نوجوانان برای ایجاد ارتباط با جنس مقابل و دریافت توجه از وی، زیبا بودن و جذاب بودن نه به دلیل ایجاد برانگیختگی جنسی در طرف مقابل، بلكه به دلیل تا‡یید هویت خویش و یافتن جایگاهی در دنیای بیرون است. بنابراین تغییر رفتار دختران نوجوان در این سن، طبیعی است. آنها سعی می كنند از نظر نوع لباس و آرایش با افرادی كه حتی یك سال از آنها كوچكترند، متفاوت باشند. هدف این تفاوت ایجاد فاصله است. آنها دوست دارند كه بزرگ شدن خود را به رخ بكشند. در این‌ سن آنها به‌دنبال‌ ‌یافتن‌ چراهایشان‌‌ ‌هستند و با یافتن جواب آنها به تصویری ذهنی از خود می رسند. یعنی سعی می‌كنند كه برای خود هویت شخصی قائل شوند ودر این راستا سوالات بسیاری را در مورد دین، مذهب‌، اجتماع و باورها می‌پرسند.
چگونگی پاسخ‌های والدین به این سوالات ، همانقدر كه می تواند‌ ‌‌‌به شكل گیری هویت او كمك‌كند، می‌تواند مخرب نیز باشد. به این صورت كه در این دوران دختران نوجوان معمولاً از مادرانشان وپسران نوجوان معمولاً از پدرانشان الگوبرداری می‌كنند و این الگو به تدریج در آنها درونی می‌شود.
با ورود نوجوان به دنیای بزرگتر و جدیدتر، او با ارزش‌های تازه تری از طریق همسالانش آشنا می‌شود وبا هنجارهای جامعه مواجه می‌گردد. حال او باید این دو شیوه ارزشگذاری را بر هم منطبق كند. هر قدر ارزشگذاری خانواده با ارزشگذاری اجتماع و گروه همسالان هماهنگ‌تر باشد، هویت یابی آسان‌تر خواهد بود. در صورتی كه ارزش‌ها متضاد باشند نوجوان به تعارض بر خورده ودچار سردرگمی در نقش می شود.
معمولاً در چنین زمانی نوجوان مجبور می شود كه در خانواده و در میان گروه همسالان نقش‌های متفاوتی را پیش بگیرد ومثال بارز آن دختران راهنمائی و دبیرستانی هستند كه با آرایش‌ غلیظ و تند در جامعه ظاهر شده و تمایل شدیدی به استفاده از لوازم آرایش دارند. گاه رفتارشان آنقدر زنانه می شود كه مشكل می‌توانید آنها را از خانم‌های متا‡هل افتراق دهید. بنابراین‌‌ ‌پدیده آرایش در سنین پایین بستگی زیادی هم به گروه همسالان فرد دارد.
● رسانه ها، متهم ردیف اول
در این میان انگشت اتهام، به سوی <وسایل ارتباط جمعی> است، و <ماهواره و سینما> احتمالاً متهم‌های ردیف اول! آنها دنیای مد هستند: مد لباس، مو و آرایش! كارشناسان علوم اجتماعی معتقدند با ایجاد و گسترش ارتباطات بین طبقات مختلف یك جامعه و در نگاهی وسیع‌تر، بین جوامع مختلف، مخصوصاً از طریق رسانه های دیداری، افراد به عنوان مخاطب با نمونه هایی آشنا می شوند كه خارج از فرهنگ و آداب و رسوم و ارزش های جامعه خودشان است، نمونه‌هایی كه به دلیل متنوع بودن در اكثر مواقع به الگو تبدیل می شوند. ولی آیا شما هم موافقید كه همه تقصیرها را نباید تنها به گردن ماهواره و فرهنگ غرب بیندازیم؟ بهتر نیست به جای این كار، به نقشی كه خودمان درایجاد این مشكلات ایفا كرده‌ایم توجه كنیم؟
● از نو تازه شویم
الگوهای امروزی همراه با آرایش و آراستگی هستند و دختران نوجوان هم در شكل‌گیری هویت خویش به این الگوهای متعارف جامعه نزدیك می شوند.
اما نحوه آرایش به ویژگی های شخصیتی افراد مربوط است. اگر شرایط فرهنگی خانواده، طرز آرایش نوجوان را طبیعی بدانند، مسلماً خود وی نیز این اعمال و آرایش را طبیعی قلمداد می‌كند، چون در واقع ما ملاك خاصی برای ارزیابی آرایش افراد نداریم و از آنجا كه آرایش، ارتباط تنگاتنگی با ارزیابی خود از میزان جذابیت جسمانی دارد، پس كمیت و كیفیت آرایش به میزان رضایت روانی و درونی افراد بستگی دارد.
نكته این است كه محدودسازی بیش از حد نوجوانان باعث می‌شود آنان خواسته های والدین را منطبق با نیازهای روانشناختی و شرایط اجتماعی امروزی ندانند، در این ‌صورت آنها در غیاب والدین و در خارج از خانه از لوازم آرایش استفاده می‌كنند. در كنار همه این‌ها بایدتوجه داشته باشید كه مخالفت و ستیزه‌جویی نه تنها تغییری در رفتار نوجوانان ایجاد نمی‌كند بلكه او را شعله ورتر و گستاخ‌تر می‌كند. نوجوان شما باید بتواند تشخیص دهد كه منظور از زیبا شدن، زدن ماسك دروغین بر چهره و سعی در برتری جویی و جلب توجه دیگران نیست . سعی كنید به جای ایجاد خفقان و محدودیت ، مرزها را به فرزندانتان بیاموزید .‌

دكتر هانیه زائر رضایی

منبع : روزنامه سلامت