درباره پیدایش دی‌جی‌ها

● از صفحه‌های چهل‌و‌پنج دور تا دور دنیا‏
امروزه در بسیاری از مهمانی‌ها، كلوپ‌ها و حتی در میان اعضای گروه‌های موسیقی نشانی از پدیده‌ای به نام «دی‌جی‌» (‏DJ‏) ‏یافت می‌شود. كارهای تركیبی، ساخت قطعات موزیكال بدون وقفه (‏Non Stop‏)، فضاسازی و ایجاد اصوات گوناگون ‏گوشه‌ای از فعالیت هنری و تخصصی آنها است.‏‎ ‎دی‌جی مخفف «دیسك جاكی» (‏Disc Jockey‏) است. منظور از دیسك ‏همان صفحه‌ی موسیقی است و جاكی نیز به معنی چابك‌سوار است. این تركیب، اصطلاحی است كه اوایل دهه‌ی ۳۰ و توسط ‏اهالی منطقه‌ی «برانكس» در نیویورك باب شد. سیر تحول و تاریخچه‌ی حدوداً ۷۰ ساله‌ی فعالیت دی‌جی‌ها رانمی‌توان منفك ‏از تحول «تِرن تِیبل» (‏Turntable‏) و سازهای الكترونیك نظیر سینتی‌سایزر و پیانوالكتریك بررسی كرد. در ادامه به چند ‏تكنیك معمول دی‌جی‌ها و به تاریخچه‌ی مختصری از این روند اشاره می‌شود:‏
‏«کول هرک» (‏kool Herc‏) را می‌توان اولین دی‌جی «هیپ هاپ» (‏Hip Hop‏) دانست که بانی تحولی در این زمینه بود. او ‏با استفاده از یک میكسِر صدا (‏Audio Mixer‏) و دو دستگاه پخش یکسان اصوات را با تکنیک «تغییر» (‏Switching‏) از ‏یک «دِک» به دِک دیگر منتقل می‌کرد و به وسیله‌ی میکسِر، اصوات «کوبه‌ای» (‏percussive‏) را به صورت پس‌زمینه یا غالب ‏بر موسیقی اضافه می‌کرد. تکنیک دیگری که به نام او ثبت شده «شكستن بیت‌ها» (‏Break Beats‏) است. در این تکنیک ‏تکه‌هایی از موسیقی‌های مختلف در کنار هم قرار می‌گیرند و درقالب ریتمیک یا ملودیک جدیدی ظاهر می‌شوند. این تکنیک ‏میکسی از ترانه‌ها و آواهایی است که می‌توانند کنار هم قرارگیرند.‏
ایجاد غش در ریتم (‏Syncopation‏) در اوایل دهه‌ی ۶۰ توسط «كلمنت داد»، «دوك راید» و همكارانشان پدید آمد. این ‏تكنیك همان‌طور كه از نامش پیداست مجموعه‌ای از تغییر سرعت‌های آنی در ریتم است.‏
درسال ۱۹۷۷ «تئودور» (‏Theodore‏) ۱۴ ساله، تکنیک «اِسكرچ» (‏Scratch‏) را به نام خود به ثبت رساند. هنگامی که او با ‏دستگاه پخش خود در اتاقش مشغول بالا و پایین پریدن بود با صدای خشمگین مادرش به خود آمد و هنگامی که صدای پای ‏مادرش را نزدیک‌تر شنید به سمت دستگاه رفت و به طور اتفاقی صفحه را در خلاف جهت حرکت داد و صدایی که از ‏صفحه بیرون آمد میخکوبش کرد. بارها این کار را تکرار کرد و پی‌برد که براساس سرعت تغییر جهت، اصوات مختلفی از ‏دستگاه شنیده می‌شود. در حال حاضر این تکنیک یکی از معمول‌ترین تکنیک‌ها درمیان دی‌جی‌ها است.‏
پیشینه‌ی استفاده از تِرن تِیبل (به عنوان یك آلت موسیقایی و جزیی از موسیقی) به اواسط دهه‌ی۳۰ بازمی‌گردد، زمانی كه ‏‏«جان‌كیج» (‏John Cage‏) موزیسین آوانگارد آمریكایی ایده‌هایی درباره‌ی استفاده از این دستگاه‌ در موسیقی‌اش ارایه داد. ‏ایده‌هایی كه توسط «پیر شافر» (‏Pierre Schaeffer‏) فرانسوی در دهه‌ی ۴۰ تكامل یافت. در خلال جنگ جهانی دوم به ‏مراتب از تِرن‌تِیبل استفاده شد، بخصوص در هنگام استراحت و در سالن‌های غذاخوری سربازان و این پدیده باعث شد تا ‏گروه‌ها و خوانندگانی چون «گلن میلر» (‏Glen Miller‏)، «اندروزسیسترز» (‏Andrews Sisters‏) و «بنی‌گودمن» (‏Benny‏ ‏Goodman‏) ناچار نباشند مسافت‌های طولانی را به ‌خاطر تقویت روحیه‌ی سربازان طی كنند! با ورود صفحه‌های ۴۵ دور در ‏سال ۱۹۵۰ گوش‌سپردن به موسیقی جنبه‌ی عمومی‌تری یافت. هر جوانی به راحتی قادر بود كه در سفرها و مهمانی‌ها دستگاه ‏‏۴۵ دورش را با خود حمل كند و جدیدترین موسیقی‌ها را در اختیار داشته باشد.
به موازات این روند استفاده از سازهای ‏الكترونیك رواج بیشتری یافت. در سیر تحول موسیقی الكترونیك و همچنین تِرن‌تِیبل و ایجاد موجی جدید در این موسیقی ‏‏(دهه‌های ۳۰ و۴۰) مخترعین، كاربرها و متخصصین دیگری نیز نقش داشتند، نیاز به شنیدن اصوات جدید‌ بخصوص در ‏صنعت سینما و حضور مخترعینی چون «اسكار سالا‌» و «لئون ترمین» و موزیسین‌هایی چون «اشتوكهاوزن‌»آلمانی و «پیر بولز» ‏فرانسوی در روند این جریان بسیار موثربود.از «تراوتونیم»(‏Trautonium‏) دستگاه ساخته‌شده توسط سالا در بسیاری از ‏فیلم‌های هیچكاك استفاده‌شد همچنین در موسیقی متن چند اثر سینمایی«جك آرنولد» نشانه‌هایی از ساز الكترونیك ابدایی ‏لئون ترمین روس(به نام ترمین) وجود دارد. اما در دهه‌ی ۵۰ در جاماییكا داد و راید، نخستین تكنیسین‌هایی بودند كه به طور ‏متمركز بر روی اصوات الكترونیك و افزایش‎ ‎‏ قابلیت تِرن تِیبل کار کردند. از سال ۱۹۵۸ و با اختراع پیانو‌الکتریک موج ‏جدیدی شکل گرفت که با ساخت سینتی‌سایزر «موگ» توسط «رابرت موگ» (‏Robert Moog‏) و پس از آن ‏سینتی‌سایزرهای‌ «اِی.آر.پی»‌ و «رولند»‌، تکامل یافت.
در طراحی نخستین سینتی‌سایزر موگ دو موزیسین به نام‌های ‏‏«هربرت.ای.دوچ» و «والتر كارلوس» همكاری داشتند و پس از موفقیت آلبومی از كارلوس (‏Switched On Bach‏) كه در ‏آن از موگ استفاده‌شده بود، «میك‌جگر» و «بیتلز» نیز به استفاده از این سینتی‌سایزر روی آوردند. در این دهه«اریک ستی» ‏‏(‏Eric Satie‏) و «آرنولد شونبرگ» (‏Arnold Schonberg‏) قطعاتی بر پایه‌ی قواعد ریاضی تنظیم کردند و «لوییجی ‏روسولو» (‏Luigi‏ ‏Russolo‏ ) گستره‌ی وسیعی از ماشین‌ها و دستگاه‌های گوناگون- از ماشین چمن زنی گرفته تا ‏دستگاه‌های پِرِس- را در موسیقی‌اش به کار گرفت.‏
پیشینه‌ی استفاده از تِرن تِیبل به اواسط دهه‌ی۳۰ بازمی‌گردد، زمانی كه «جان‌كیج» موزیسین آوانگارد آمریكایی ایده‌هایی ‏درباره‌ی استفاده از این دستگاه‌ در موسیقی‌اش ارائه داد. ایده‌هایی كه توسط «پیر شافر» فرانسوی در دهه‌ی ۴۰ تكامل یافت‏ گردهمایی و مهمانی‌ها در محله‌ی برانکس نیویورک پاتوق افراد مستعدی چون کول‌هرک، «گرندمسترفلش (‏Grandmaster ‎Flash‏) و «آفریکا بامباتا» (‏Africa Bambaata‏) بود که در دهه‌ی ۷۰ به بزرگ‌ترین دی‌جی‌های دنیا بدل شدند.
اواخر ‏دهه‌ی۶۰با ورود تِرن‌تِیبل‌های «های-‌ فای» (‏Hi-Fi‏)، سینتی‌سایزرهای جدید و با رواج موسیقی «دیسکو» (‏Disco‏ ‏Music‏) توسط دی‌جی‌هایی چون «جیورجیو مورودر» (‏Giorgio Moroder‏) ایتالیایی،یكی‌از نخستین‌گروه‌های ‏الکترونیك_ با همکاری «رالف‌هاتر» (‏Ralf Hutter‏)، «فلورین‌اشنایدر» (‏Florian Schneider‏)، «کلاوس‌دینگر» (‏Klaus ‎Dinger‏) و «توماس هومان» (‏‎(Thomas Homann‏ _ با نام «کرفت ورک» (‏Kraftwerk‏)‏‎ ‎در «دوسلدورف» آلمان شکل ‏گرفت. در اولین آلبوم گروه با نام «کرفت ورک» از نسل دوم سینتی‌سایزرهای موگ و رولند برای ایجاد اصوات و قطعات ‏الکترونیک بدیع استفاده شد.‏
از سال ۱۹۷۹ تا اوایل دهه‌ی ۸۰ با توجه به سوق یافتن هیپ‌هاپ تجاری به سمت استفاده از گروه‌های «فانک» (‏Funk‏) به ‏جای دی‌جی‌ها، شاهد سیری نزولی در فعالیت دی‌جی‌ها هستیم. ‏
در سال ۱۹۸۳ «هربی‌هنكُك» (‏Herbie Hancock‏) موسیقی‌دان مشهور جاز پس از شنیدن آلبوم «مگامیكس‌» (‏Mega‏ ‏Mix‏) از دی‌جی «دی‌اس‌تی» (‏D.S.T‏) ترغیب شد تا در ترانه‌ی «راك‌ایت» (‏Rock it‏) از این دی‌جی استفاده كند. علاوه ‌بر ‏استقبال خوبی كه از این آلبوم در سراسر جهان شد، دی‌جی دی‌اس‌تی در تور بین‌المللی هنكك هم او را همراهی كرد.‏
دو سال بعد كمپانی «آكایی» با تولید سمپلر مدل «۹۰۰ ‏S‏» تحول دیگری ایجاد كرد. این سمپلر توانایی بسیار بالایی در «كپچر» ‏‏(‏Capture‏) كردن صداهای زنده‌ی موجود داشت. اواسط دهه‌ی ۸۰ نخستین مسابقه‌ی معتبر و رسمی دی‌جی‌ها «دی.ام.سی» (‏D.M.C‏) با حمایت كمپانی«تكنیكس»برگزارشد،شرط حضور در این رقابت استفاده از ترن‌تیبل‌های مدل «‏SL‏۱۲۰۰» و «‏‎ ‎SL‏۱۲۱۰» و میكسرهای مدل «‏SH_EX‏۱۲۰۰» این كمپانی بود و به هر دی‌جی ۶ دقیقه فرصت داده می‌شد.‏
از ابتدای این رقابت‌ها در سال ۱۹۸۵ تا به‌حال دی‌جی «كریز» (‏Craze‏) اهل «میامی» آمریكا با سه دوره قهرمانی و «كیوبرت» ‏‏(‏Q bert‏) آمریكایی با دو دوره قهرمانی ركورددار دریافت «ترن‌تیبل‌طلایی» هستند و جوان‌ترین قهرمان این مسابقات نیز ‏دی‌جی «ای‌ـ ترك» (‏A_Track‏) كانادایی است كه با ۱۵ سال سن در سال ۱۹۹۷ موفق به دریافت این عنوان شد.با نگاهی به ‏تاریخچه‌ی این مسابقات پی می‌بریم كه اكثر عناوین در اختیار آمریكایی‌ها و اروپایی‌ها است.تنها درسال ۲۰۰۲ «كنتارو» ‏‏(‏Kentaro‏)‏‎ ‎دی‌جی ژاپنی ترن‌تیبل‌طلایی را به خانه برد. در آخرین دوره‌ی مسابقات(۲۰۰۴)مقام اول به «آی.ایمرج» ‏‏(‏I.Emerge‏) از آمریكا رسید.‏
اواخر دهه‌ی ۸۰ استفاده از تِرن تِیبل‌ها‎ ‎با افول مواجه شد، كه این مساله بیشتر به تغییر ذایقه‌ی عامه باز ‌می‌گشت. دی‌جی‌ها به ‏صورت محدود فعالیت می‌كردند و دی.ام.سی رونق سابق را نداشت. ‏
دی‌جی‌ «مایك» (‏Mike‏) و دی‌جی «آپولو» (‏Apollo‏) در سال ۱۹۹۰ نخستین گروه مستقل اسكرچ را (‏Shadow Of The ‎Prophet‏) تشكیل دادند. این دو دی‌جی مشهور پیش‌ از این با گروهی «رَپ» (‏F.M.‎‏۲.۰) در تورهای متعدد دور آمریكا و ‏اروپا شركت كرده بودند. ‏
دی.ام.سی در سال ۱۹۹۱ با رونق بیشتری برگزار شد. پوشش خبری این رقابت در شبكه‌های مختلف و معتبر تلویزیونی و ‏پخش مستقیم آن در پانزده كشور توجه بسیاری از جهانیان را به این مسابقه معطوف كرد. دی‌جی كیوبِرت با برتری مطلق در ‏پنج رشته به مقام اول رسید. كیوبرت به همراه دی‌جی «شُرت‌كات» (‏Short cut‏) (برنده‌ی سه دروه‌ی مسابقات در كرانه‌ی ‏باختری) و دی‌جی «دیسك» (‏Disc‏) گروهی به نام «تِرن‌تِیبل دراگونز» (‏Turntable Dragons‏) را تشكیل دادند كه آوازه‌ی ‏آن به تمامی جهان رسید. ‏
درسال ۱۹۹۶ مسابقه‌ی بین‌المللی دیگری در آمریكا با نام «آی.تی.اف» (‏International Turntablist Federation‏) ‏برگزار شد. این مسابقه با افتتاحیه‌ی باشكوه و با اجرای گروه مشهور «ران دی.ام.سی» (‏Run D.M.C‏) برگزار شد. ‏دی‌جی‌هایی از ۳۹ كشور جهان در این رقابت شركت كردند و ۶ شبكه‌ی تلویزیونی بین‌المللی به طور مستقیم این رقابت را ‏پوشش دادند. ظهور پدیده‌هایی از كشورهایی نظیر اكراین، كاستاریكا، كنیا، بلغارستان و چك در این مسابقه قابل‌ توجه بود. ‏
در ۲۳ مارچ ۱۹۹۷ هم‌زمان با اولین ماه‌گرفتگی كامل سال، نخستین كانال تِرن‌تِیبل در ‌آمریكا به همین نام راه‌اندازی شد. در ‏سال اول، فعالیت این كانال منطقه‌ای بود اما از ژوئن سال ۱۹۹۸ پخش برنامه‌های این كانال سراسری شد. برنامه‌هایی شامل ‏آموزش تكنیك‌ها، مصاحبه، آشنایی با استعداد‌های جوان و پوشش خبری اتفاقات منطقه‌ای و بین‌المللی در این زمینه. ‏
ظهور شبكه‌ی تِرن تِیبل و مسابقه‌ی آی.اف.تی زمینه را برای انتشار آلبوم‌های اختصاصی دی‌جی‌هایی چون «اسپوكی» ‏‏(‏Spooky‏)، «كم» (‏Cam‏)، « كراش» (‏Crush‏) و «راب‌سوایفت» (‏Rob Swift‏) ایجاد كرد و تورهای اختصاصی دی‌جی‌ها ‏افزایش چشم‌گیری یافت، به طوری كه امروزه بسیاری از دی‌جی‌ها بیش‌ از نیمی از سال را صرف برگزاری تور و ضبط ‏آلبوم‌های اختصاصی‌شان می‌كنند. ‏

صمد طالقانی

منبع : دو هفته نامه فروغ