جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

سارکوسپوریدیوسیس


سارکوسپوریدیوسیس
● مقدمه :
به تمامی اعضاء یا هر كیست تشكیل شده توسط گونه های جنس سارکوسیستیس را ساركوسیست( Sarcocyst ) گویند .
● ساركوسیستیس :
به یك جنس از تك یاخته های انگلی در خانواده Sarcocystidae اطلاق میشود .
● ساركوسیستوز :
‌به بیماری و اثرات حاصل از ساركوسیست، ساركوسیستوز گویند.
● ساركوسیستین :
به سم حاصل از ساركوسیست گفته می شود .
ساركوسیستوز یك بیماری تك یاخته ایی اغلب پستانداران (بخصوص علفخواران) ، پرندگان ، سگ ، انسان ، گوشتخواران وحشی ، جوندگان و خزندگان می باشد كه توأم با یك تهاجم كیستی به اغلب بافتهای بدن بخصوص تهاجم به عضلات مخطط و بافتهای عصبی می باشد و در حالاتی نیز باعث علائم بالینی شدید و مرگ می شود .
● تاریخچه :
در گذشته فکر می کردند که سارکوسیستوز از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشد ولی با گذشت و مرور زمان به این نتیجه رسیده اند که می تواند منجر به انسفالیت ،بیماری عمومی و حتی سقط بشود. در سال ۱۸۴۳ میلادی اولین بار شخصی بنام Miescher سارکوسیست را در موش شناسایی کرد وبه همین خاطر آنها را کیسه،توبول و یا اجسامMiescher نامیدند .تا سال ۱۹۷۲ میلادی راز منشا ئ آلودگی و اهمیت سارکوسیست باقی ماند و در این سال Heydorn و Rommel و در سال ۱۹۷۴ نیز Fayer و Johnson و در سال ۱۹۷۶ میلادی Ruzi و Frenkel کیستهای انگلی در عضلات میزبانهای واسط و همچنین مراحل آنها را در داخل بدن میزبان نهایی نشان دادند و اعلام کردند که چرخه زندگی آنها شبیه چرخه زندگی توکسوپلاسما می باشد و از نظر طبقه بندی آنها را در کلاس sporozoasida و خانواده Sarcosystidae قرار داده اند و امروزه از نظر بازرسی گوشت جزو تک یاخته های آسیب رسان(پاتوژن) می باشد .
● وقوع بیماری :
این بیماری دارای گسترش جهانی می باشد . بیشتر گزارشات از كانادا ، ایالات متحده آمریكا ، انگلستان ، ایسلند ، نروژ و استرالیا گزارش می شود . در یك زمان بیماری ساركوسیستوز در خوكهایی كه بطور آزاد تغذیه میشوند با میزان بروز ۷۵ درصد گزارش شده و در همان زمان در خوكهایی كه با غله تغذیه شده بودند ۵ درصد گزاش شده است و با كنترل غذا آلودگی به این انگل بطور معنی داری كاهش پیدا كرد بنحویكه با این روش در كشوری مانند دانمارك بندرت این بیماری گزارش می شود و بحد صفر رسیده بود .در یک بررسی ۰.۰۱% ( یكصدم درصد ) گاوهای كشتاری و ۰.۰۴% خوكهای كشتاری در آفریقای جنوبی بعلت آلودگی ساكوسیست معدوم شده بود .
جمعیت گاوی آفریقای جنوبی ۵/۱۳ میلیون راس و جمعیت خوك ۵/۱ میلیون راس می باشد . ركورهای حاصل از اداره بهداشت دام كشور استرالیا در سال ۱۹۷۳ نشان میدهد كه از ۴/۱۷ میلیون رأس گوسفند كشتاری ۲۷ صدم درصد(۴۶۹۸۰ راس ) آنها آلوده به انگل ساركوسیست بودند که تا ۱۰۰ ‌درصد آنها به علت آلودگی حذف شده بودند .عده ای از کارشناسان اعزامی از طرف سازمان دامپزشکی ایران به کشور هندوستان اعلام نمودند که از تعداد یک هزار راس گاو میش که قبل از بازرسی انتخاب شده بودند در نهایت ۹۶۰ راس آنها در بازرسی حین کشتار تا مرحله بسته بندی ماکروسکوپی آلوده به این انگل تشخیص داده شده بودند و از چرخه تولید برای ایران حذف شده بودند.
● عامل بیماری :
انگلهای تك یاخته ای ساركوسیست در بیش از ۵۰ گونه از پستانداران گوشتخواران و پرندگان و .. ثبت شده است و همگی آنها میزبان خاص دارند . گونه های ساركوسیست در یك چرخه دو میزبانه تکامل پیدا می كنند ، میزبان های نهائی كه شامل انسان ، سگ ، گوشتخواران وحشی ، روباه و … و میزبان واسطه كه شامل گاو ، انسان و سایر دامهای مزرعه ای می توانند باشند .
بعضی از گونه های ساركوسیستیس كه در دامهای مزرعه ای و انسان وجود دارند عبارتند از
۱) S. cruzi ( گاو میزبان واسط ، سگ و روباه میزبان نهائی )
۲) S. hominis ( گاو میزبان واسط ، انسان میزبان نهائی )
۳) S. hirsuta ( گاو میزبان واسط گربه میزبان نهائی ) .
۴) S. tenella ( گوسفند واسط ، سگ و روباه میزبان نهائی )
۵) S. capracanis ( بز میزبان واسط ، سگ میزبان نهایی ) .
۶) S. porcihominis ( خوك میزبان واسط ، انسان نهائی )
۷) S. lindemanni ( انسان میزبان واسط ، میزبان نهائی مشخص نیست ) .
۸) S. bertrami ( اسب میزبان واسط ، سگ میزبان نهائی ) .
۹) S.bovifelis ) گاو میزبان واسط گربه میزبان نهائی )
۱۰) S..neurona (اسب میزبان واسط مطزبان نهای معلوم نیست)
۱۱) S.fusiformis(بوفالو میزبان واسط سگ میزبا نهائی است)
۱۲) S.levinei( بوفالو میزبان واسط سگ میزبا نهائی است)
● چرخه زندگی :
میزبان نهائی یك هفته پس از خوردن بافتهای آلوده به سارکوسیست ااسیتهای اسپوروسیت شده یا اسپوروسیست را دفع می كند . میزبان واسط با خوردن ااوسیتهای اسپوروسیت شده یا اسپوروسیت دفع شده از میزبان نهائی همراه با غذا و یا آب آلوده آنها را وارد دستگاه گوارش خود می كند در داخل روده باریك میزبان واسط تحت تأثیر ترشحات دستگاه گوارش ( آنزیمهای گوارشی و صفرا ) اسپوروزوئیت ها ( Sporozoites ) آزاد می شوند این ها مخاط روده ایی را پاره و وارد آرتریولها ( شریانهای باریك ) و غدد لنفاوی دیواره روده باریك می شوند ، هر كدام از این اسپوروزوئیت ها با تقسیم چندتائی ( Multiple fission ) اولین شیزونت ( Shizonts ) را بوجود می آورند پس از اینكه شیزونت اولیه بوجود آمد نهایتاً این شیزونتها پاره و تعداد زیادی مروزوئیت ( Merozoites ) از هر كدام از شیزونت آزاد می شوند و وارد گردش خون می شوند و در سرتاسر بافت پوششی ( اندوتلیوم ) مویرگها دومین سری شیزونت ( شیزونت ثانویه ) را بوجود می آورند . مروزوئیت های آزاد شده از دومین شیزونت ها در داخل سلولهای تك یافته ای در خون گردش می كنند .
مروزوئیت های حاصل از دومین و سومین شیزونت ها بداخل سلولهای عضلانی ، سلولهای مغزی و سلولهای glial در مغز نفوذ می كنند و در آنجا تشكیل كیست میدهند .
این كیستهای بافتی شامل یك یا دو فرم انگل می باشند كه به آنها متروسیت ( Metrocyte ) گفته می شود و هركدام از این متروسیتها برای تولید كیست عفونی شروع به تقسیم شدن می كنند و تعداد زیادی بردی زویت(bradyzoite) را بوجود می آورد و در این حالت سارکوسیست بوجود می این كیستهای عفونی ۲ تا ۳ ماه بعد از خوردن اووسیتها اسپورولوت شده یا اسپوروسیت ها توسط میزبان واسط بوجود می آیند مرحله جنسی انگل در داخل بدن میزبان نهائی است كه در آن گامت نر و گامت ماده بوجود می آیند و باعث تخریب سلولهای پوششی دستگاه گوارش می شوند كه هضم و جذب سلولی را در بدن میزبان مختل میكنند و در این مرحله سم ساركوسیستین را نیز تولید می كنند در این مرحله بسته به شدت بیماری و حساسیت فردی علائم فرق می كند.
● روش انتقال :
میزبانهای واسط از طریق خوردن خوراك آلوده و یا در مرتع آلوده به اسپوروسیتهای دفع شده از میزبانهای نهائی آلوده می شوند و میزبانهای نهائی با خوردن بافتهای آلوده به كیست میزبانهای واسط آلوده می شوند
● یافته های بالینی :
هر چند در گذشته ساركوسیست را بیماریزا اطلاق نمی كردند اما دانش امروز نشان داده است ساركوسیست ایجاد بیماری میكند و اهمیت بیماریزائی آن روز بروز در حال افزایش می باشد بعنوان مثال شرایط مزمن ، بیماری توأم با حالاتی میشود كه منجر به لاغری مفرط می شود ، ادم و آماس زیرفكی و بیرون زدگی چشم حاصل از آن در گاواعتقاد بر این است كه در اثر بیماری ساركوسیستوز بوجود می آیند . گاوهایی كه دارای آلودگی شدید به ساركوسیستوزمی باشند دچار تب ، كاهش اشتها ، ضعف عمومی ، كاهش تولید شیر ، اسپاسم عضلانی ، اسهال ، تحریك بیش از حد معمول ( حساسیت ) ، ضعف ، كم خونی و بعضی اوقات نیز منجر به مرگ می شود . سقط و زنده زائی در اثر ساركوسیستوز بوجود می آید. سایر میزبانهای آلوده علائمی مشابه نشان میدهند . ساركوسیستوز در گوسفند غالباً توأم با انسفالومیلیت ( آماس مغز و طناب نخاعی ) ضعف ، عدم تعادل ، حساسیت بیش از حد معمول ، سقط و فلجی می باشد .
● اسب :
در اسب گونه ای از ساركوسیستیس تمایلی به سیستم عصبی دارد و وارد مغز و طناب نخاعی می شود كه ایجاد كیست در مغز و طناب نخاعی می كند .
● انسان :
انسان هم میتواند میزبان واسط واقع شود وهم میتواند میزبان نهائی واقع بشود گونه های زیر در انسان ایجاد بیماری می كند
S. hominis ( انسان میزبان نهائی ، گاو میزبان واسط )
S.porcihominis ( suihomoni S. ( انسان میزبان نهائی خوك میزبان واسط )
S. Lindemanni ( انسان میزبان واسط – میزبان نهائی مشخص نیست ) .
با دژنره شدن کیست در بدن انسان ، آسم برونشیتی بوجود می آید. با توجه به چرخه زندگی انگلی بسته به شدت و وضعیت بیماری از علائم خفیفی چون سرگیجه ، عدم اشتهاء ، درد شكمی ، اختلالات گوارشی و درد شكم و اسهال كه ممكن است تا ۴۸ بطول بیانجامد گرفته تا تورم عضلانی آلرژیك و دردهای عضلانی گسترده ممکن است بوجود بیاوردکه بسته به شدت بیماری علائم متفاوت است بنابراین توجه به چرخه زندگی انگلی عوارض و تظاهرات بیماری متفاوت می تواند باشد. و این عوارض بستگی به پاتولوژی و پاتوژنز انگل در بدن میزبانهای واسط و نهایی دارد
گونه hominis میزبان نهائی اش انسان است بنابراین جزو بیماریهای مشترک بین انسان ودام محسوب می شود . S.hirsuta در دامهای دیگر هم ممکن است دیده شوددر میزبانهای آلوده شیزونتها در سلولهای بافت پوششی عروق در كل بدن پخش می شوند بخصوص در قسمتهائی همانند عضلات مخطط ، قلب ، مغز ، كبد ، ریه و كلیه ها قرار میگیرند . در عضلات ، كیستها در داخل یا بین فیبرهای عضلانی قرار میگیرند وشكل آنها بصورت سیگارمی باشد كه در این حالت به آنها كیسه ها ، توبولها و یا اجسام Miescher گفته می شود .
كیستهای بزرگتر ممكن است در بافتهای پیوندی اطراف بافت عضله قرار بگیرند و بشكل كروی ، تخم مرغی یا لوبیایی در بیایند هر چند اندازه كیست بستگی به سن كیست و میزبان آن دارد ولی شكل پایه آن ثابت باقی می ماند و این كیست شامل ساركولما ( غشاء ) ، یك محفظه كه ممكن است با دیواره ایی تقسیم بندی شده باشد و شامل مایع غلیظ ، ژلاتینی ، سفید شیری رنگ یا زرد رنگ می باشد .
كیست شامل اسپوروبلاستها ( Sporoblasts ) كه دارای تعدادی اسپوروزوئیت هسته دار داسی شكل ( Sickle – shape ) كه به آنها Rainey’s Corpuscles گفته می شود می باشد . در گاو ساركوسیستها بیشتر در عضلات فعال مثل زبان عضلات جوشی ، قلب و دیافراگم دیده می شوند . در بعضی از حالات ضایعات عضلانی ممكن است در كانونهایی كه از ۳ تا ۴ لكه گرفته تا نواحی بزرگ كه حدود ۱۰ سانتی متر قطر دارند متمركز شوند .
در بیماری ساركوسیستوز یافته های پاتولوژیكی متفاوتی ممكن است وجود داشته باشد بنحویكه ممكن است خونریزیهای گسترده بصورت اكی موتیك و پتشی ، هپاتیت ( آماس بافت كبد ) آماس گلومرولهای كلیویی ، آماس پرده شبكه چشم ، ضایعات عضلانی ، ضایعات و زخمهای دهان ومری بوجود بیاید این موارد در گاو گزارش شده است . در خوك عضلات دیواره شكم ، دیافراگم و عضلات جوشی و عضلات اسكلتی بطور معمول درگیر می شوند .در بازرسی کشتارگاهی کیستهایی که در عضلات جوشی دیده می شوند بعد از یک شبانه روز در Chilling room ناپدید می شوند و این نشان می دهد که نسبت به برودت دارای مقاومت می باشند
در بز ساركوسیستوز باعث سقط می شود . آلودگی جنین توأم با سقط و مرگ و میر نوزادی در گاوها و گوسفندان حاصله كه بصورت طبیعی یا تجربی آلوده شده اند تأئید شده است . چنانچه آلودگی شدید باشد تکثیر مروزویتها و پخش آنها در سلولهای پارانشیمی (فیبرهای عضلات قلب و سلولهای عصبی ) منجر به تب،کم خونی، ترومبوز، خونریزی و حتی مرگ میزبان می شود
● یافته های آزمایشگاهی:
كم خونی از نوع Responsive ، افزایش زمان پروترومبین ، افزایش تیتر آنتی بادی به ساركوسیست ، كراتین فسفاكیاناز خون ، لاكتیك دی هیدورژناز و آسپارتات آمینوترانسفراز بطور معنی داری افزایش می یابند .
● تشخیص ساركوسیستوز :
تشخیص وابسته به ارزیابی دقیق گله و ارتباط آن با سگ و سایر میزبانهای نهائی توأم با علائم بالینی می باشد كه در قسمتهای فوق قید گردیده اند و تشخیص پادتن های هومورال و معاینات هیستوپاتولوژیكی كه دامنه وسیعی از ارگانها از جمله كلیه ، كبد ، طحال ،‌عضله ، غدد لنفاوی و طناب نخاعی را در بر می گیرد می باشد. (تشخیص آزمایشگاهی و کشتارگاهی )
● قضاوت لاشه :
بسته به درجهٔ آلودگی و وضعیت لاشه دارد ، در اغلب كشورها پس از حذف بافتهای آلوده و معدوم نمودن آنها اجازه مصرف به بقیه لاشه که فاقد آلودگی باشد را میدهند و چنانچه آلودگی بصورت شدید و عمومی ( Generalized ) باشد كل لاشه را معدوم می كنند .در راهنمای بازرسی گوشت سازمان خواربار جهانی( فائو) برای کشورهای در حال توسعه نیز قضاوت لاشه برمعدوم نمودن کل لاشه در آلودگی شدید و در آلودگی خفیف حذف بافتهای آلوده( ضبط موضعی) و اجازه مصرف به بقیه بافتهای غیر آلوده توصیه شده است و استفاده از حرارات و برودت برای از بین بردن انگل سارکوسیست توصیه نشده است.
● کنترل بیماری :
مهمترین عامل گسترش عامل بیماری دفع اسپوروسیستها از مدفوع میزبانهای نهائی می باشد بنابراین لاشه دامهای میزبان واسط نبایستی در دسترس میزبانهای نهائی آنها باشد .غذا بایستی کاملا در کنترل بوده و غیرقابل دسترس برای میزبانهای نهائی باشد .تجویز روزانه آمپریلیوم به میزان ۱۰۰mg/kgB.Wبمدت ۳۰روز بیماری در گاو را کاهش می دهد.
منبع : اردلان آنلاین


همچنین مشاهده کنید