رشد کودک

دوران كودكی، زمانی است كه رشد و نمو جسمی، ذهنی و اجتماعی قابل توجهی روی می دهد و در طی آن شخص از یك شیرخوار وابسته، به انسان بالغ و خودكفا تبدیل می شود. علاوه بر آن كودك مهارت هایی را می آموزد كه به او امكان می دهد به افراد دیگر و با محیط كنش متقابل ایجاد نماید. سرعت رشد در سال اول زندگی بیش از سایر زمان هاست و دوره دیگری از رشد سریع هم در دوران بلوغ رخ می دهد كه دوران گذرا از كودكی به بزرگسالی است. كودكان بسیاری از مهارت های ضروری جسمی، ذهنی و اجتماعی را در ۵ ‌سال اول زندگی كسب می كنند، اما فرآیند آموختن تا پایان عمر ادامه می یابد.
● چگونگی رشد و نمو استخوان ها
در هنگام تولد، بیشتر اسكلت از بافت غضروفی تشكیل شده است و استخوان صرفاً در تنه استخوان های دراز وجود دارد. در طی كودكی، به تدریج استخوان جایگزین غضروف می شود كه به این روند استخوان سازی می گویند. در استخوان های بلند اندام ها، نواحی موسوم به صفحه رشد وجود دارند كه برای دراز شدن استخوان مرتب غضروف تولید می كنند و سپس این غضروف به استخوان تبدیل می شود. با شروع دوران بزرگسالی، استخوان سازی خاتمه می یابد و اسكلت هم به بزرگترین اندازه ممكن خود رسیده است.
● استخوان های بلند دركودكان
رشد و استخوان سازی (تشكیل استخوان) در انتهای استخوان های بلند انجام می شود.
● استخوان های بلند در بزرگسالان
همه غضروف موجود در استخوان، استخوانی شده است. یك لایه غضروفی از انتهای استخوان محافظت می كند.
رشد و استخوان سازی (تشكیل استخوان) در انتهای استخوان های بلند انجام می شود.
● چگونگی تكامل مغز و جمجمه
مجموعه نورون های نوزاد (سلول های عصبی) كامل است، اما شبكه مسیرهای بیـن سـلولـی در نـوزاد هنوز تكامـل نیافتـه اند. در ۶ سـال اول زنـدگی مغز رشـد مـی كند و شبكه عصبی (اعصاب) به سرعت پیچیده تر شده و در نتیجه یادگیری انواع رفتارها و مهارت ها برای كودك ممكن می شود. برای آن كه بزرگ شدن مغز ممكن شود، كرانیوم (بخشی از جمجمه كه مغز را می پوشاند) هم در فضاهای نرم موسوم به ملاج و در فواصـل بیـن استخوان های جمجه موسوم به درز رشد می كند. این نواحی به تدریج تبدیل به استخوان می شوند. در طی بقیه دوران كودكی، مغز، شبكه عصبی و جمجمه با سرعت آهسته تری رشد می كنند.
● مغز و جمجمه در هنگام تولد
شبكه عصبی كاملاً تكامل نیافته است. استخوان‌های جمجه‌ را درزها و ملاج‌ها از هم جدا نگه می‌دارند.
● مغز و جمجه در ۶ ‌سالگی
مغز تقریباً اندازه نهایی خود را یافته است و شبكه عصبی متراكم تر شده است. ملاج ها بسته شده اند و استخوان های جمجمه در محل درزها ثابت شده اند.
● مغز و استخوان بزرگسلان
مغز و جمجه به حداكثر اندازه نهایی خود دست یافته اند. شبكه عصبی كمال یافته است؛ هرچند كه با ادامه دادن یادگیری فرد، آن هم ممكن است به نمو خود ادامه دهد.
● رشد بدن
رشد دوران كودكی را هورمون ها كنترل می كنند و علاوه بر آن، عواملی همچون رژیم غذایی و سلامت كلـی فرد هـم بر آن تأثیر می گذارند، بدن كودك مدام در حال رشد است. اما میزان این رشد بسته به مرحله زندگی متفاوت است. روی هم رفته رشد در دوران شیرخوارگی و دوران بلوغ سریع تر از همه دوران های دیگر است. علاوه بر آن بعضی از اعضای بدن هم سریع تر از قسمت های دیگر رشد می كنند كه این امر منجر به تغییر نسبت های بدنی كودك در حین رشد میشود. در هنگام تولد، اندازه سر، یك چهارم طول كل بدن است و تا ۶ ‌سالگی نیز به سرعت به رشد خود ادامه مــی دهد. خصیصه هـای صورت نیـز در طـی كودكی تغییـر مـی یابند؛ بدین ترتیب كه صورت بزرگتر از باقی جمجمه می شود. اندام ها دردوران شیرخوارگی نسبت به سایر اجزای بدن كوچك تر هستند و با رشد كودك طویل تر می شوند كه به ویژه این طویل شدن در دوران بلوغ سریع تر است. نهایتاً بدن در حدود‌ ۱۸ سالگی به اندازه نهایی خود می رسد. در این زمان، اندازه سر تقریباً یك هشتم طول كل بدن است در حالی كه اندازه پاها نصف اندازه بدن است.
● كسب مهارت‌ها در ۵ ‌سال اول زندگی
نوزادان قادرند ببینند، بشنوند، اعمال بازتاب گونه داشته باشند (مثل مكیدن) و برای جلب توجه مادرخود گریه می كنند. از هنگام تولد تا حدود ۵ سالگی، خردسالان انواعی ازدیگر مهارت های ضروری را فرا می گیرند. مهارت های جسمی، چیره دستی، زبان و رفتار اجتماعی چهار جنبه مهم تكامل كودك هستند. كسب این مهارت ها طی مراحل مشخص موسوم به »شاخص های نمو« روی می دهد. این مراحل به ترتیب خاصی روی می دهند و زمان آن را به صورتی نه چندان دقیق می توان پیش بینی كرد. هر چند كه سن دقیق دستیابی به این مهارت ها در هر كودكی متفاوت است. توانایی یادگیری مهارت های خاص مثل كنترل ادرار و مدفوع به بلوغ دستگاه عصبی كودك بستگی دارد. علاوه بر آن قبل از یادگیری مهارت های پیچیده مشخص، ابتدا لازم است كه كودكان توانایی های ساده تری را كسب كنند؛ برای مثال كودك باید قبل از آن كه بتواند راه برود، باید بتواند بایستد. مهارت‌های جسمی مهمترین مهارت ها، كنترل یافتن بر وضعیت بدن،‌تعادل و حركت است. شیرخوار ابتدا یاد می گیرد چگونه سرش را بلند كند و بچرخاند. سپس می نشیند. پس از آن یاد می گیرد كه چگونه روی زمین بخزد، بایستند، راه برود و بدود. چیره دستی و بینایی كودكان یاد می گیرند كه چگونه حركات دست و بینایی خود را هماهنگ كنند. تا بتوانند اعمالی همچون برداشتن اشیا و نقاشی كردن را انجام دهند. شنوایی و زبان در ابتدا كودكان فقط به سمت صدا برمی گردند و با بغ بغو كردن به آن پاسخ می دهند. در یك سالگی كودك اولین كلمه خود را به زبان می آورد و به تدریج معنی كلمات را می فهمد و پـس از آن یـاد مـی گیرد جمـله سازی كند. رفتار اجتماعی و بازی و لبخند زدن اولین مهارت اجتماعی است كه كودك فرا می گیرد. بعدها یاد می گیرد كه با دیگر كودكان بازی كند و جدایی از والدین را تحمل كند. كودكان مهارت های عملی از قبیل تغذیه و لباس پوشیدن (به تنهایی) را نیز یاد می گیرند.

منبع : موسسه اطلاع‌رسانی طعام اسرار