رسانه‌ها و نظام رسانه‌ای ژاپن

● اشاره:
"روزنامه نگاران ایرانی در سال گذشته برای بازدید از جراید و مراكز خبری كشورهای لبنان، انگلستان، فرانسه ، آلمان و ژاپن به صورت گروه های در حدود ده نفره به این كشورها سفر كردند . شصت و پنجمین شماره فصلنامه رسانه با چاپ مطالب مرتبط با این سفرها ، ویژه نامه ی سفرهای مطبوعاتی را منتشر كرد. این یاداشت ،گزارشی است از سفر به ژاپن و دیدار از مراكز خبری و مطبوعاتی این كشور. لازم به ذكر است كه متن این گزارش بدون گالری عكس ، در شماره یاد شده رسانه چاپ شده است ."
این مقاله اطلاعاتی توصیفی از نظام رسانه‌ای كشور ژاپن با پرداختن به رسانه‌های مختلف دیداری، مطبوعاتی و خبری ارائه می‌دهد. نظام رسانه‌ای این كشور را باید در ارتباط با ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی مورد توجه قرار داد.
رسانه‌های گروهی ژاپن بر مبنای یك سیستم و برنامه‌ریزی دقیق استوارند كه هدف این مقاله ارائهٔ تصویری از این سیستم به خواننده است. در پایان مقاله تحلیل كوتاهی از نظام رسانه‌ای ژاپن ارائه می‌شود.
● موقعیت جغرافیایی ، جمعیتی و زبانی ژاپن
مجمع‌الجزایری است كه در امتداد شمال شرقی ساحل قاره آسیا واقع شده و چهار جزیره اصلی به نام‌های هكایدو، هنشو، شیكوكو و كیوشو و ۶۸۴۸ جزیره كوچك را شامل می‌شود.. این كشور ۳۷۸۰۰۰ كیلومتر مربع وسعت دارد. مجمع‌الجزایر ژاپن كه بیش از صدهزار سال پیش مسكونی شده، بی‌آن‌كه هیچ هجوی از بیگانگان را به سرزمین خود به ثبت رسانده باشد، بارها شاهد تعرض به كشورهای مختلف اطراف و كشورگشایی حاكمانش بوده است، كه آخرین آن در زمان جنگ جهانی دوم اتفاق افتاده است.
ژاپن ۴۳/۱۲۷ میلیون نفر جمعیت دارد كه ۲۵/۶۲ میلیون نفر آن را افراد مذكر و ۱۸/۶۵میلیون نفر را افراد مؤنث تشكیل می‌دهند. تراكم جمعیت در این كشور ۳۳۹ نفر در هر كیلومتر مربع است. ژاپن هفتمین كشور پرجمعیت دنیاست و ۳/۲درصد كل جمعیت فعلی جهان را تشكیل می‌دهد. رشد جمعیت در ژاپن از سال ۱۹۷۵ به بعد روند نزولی به‌خود گرفته و در سالهای اخیر به ۱۸/۰ درصد رسیده است. پیش‌بینی می‌شود از سال ۲۰۲۰ ژاپن با رشد منفی جمعیت مواجه شود. زبان مردم ژاپن، ژاپنی است. گفته می‌شود این زبان به زبانهای چینی، كره‌ای و مغولی شباهت دارد. در اواخر قرن ششم، با رخنه فرهنگ چینی به این كشور، حروف چینی كه به آن «كانجی» می‌گویند، به عنوان الفبای نوشتن مورد استفاده قرار گرفت و به‌تدریج حروف ساده‌تری از بطن كانجیهای چینی اختراع شد كه به حروف «هیراگانا» و« كاتاكانا» نامیده می‌شوند. در حال حاضر ژاپنیها از هر سه حروف كانجی، هیراگانا و كاتاكانا استفاده می‌كنند.
● ویژگی خاص فرهنگی
موقعیت اقلیمی و جغرافیایی، شرایط تاریخی، سابقه تمدنی، جغرافیای سیاسی، سابقه جنگهای ویرانگر و... همگی سبب شده تا ژاپنیها، روحیه انحصارگرایی یا فردگرایی نداشته باشند. گفته می‌شود یكی از فاكتورهای مهم كه موجب ترویج روحیه جمع‌گرایی یا گروه‌گرایی در ژاپن شده است، موقعیت بسیار دشوار اقلیمی و جغرافیایی است. شرایط اقلیمی دشوار سبب شده تا آنها با جدیت و پشتكار زیاد برای امرار معاش و ساختن زندگی خودشان تلاش كنند.
شرایط مذكور سبب شده تا یك ژاپنی، تنها منافع ملی خود را در نظر بگیرد و به عرصهٔ جهانی توجهی نداشته باشد. جامعه ژاپن عموماً درونگر‌است و با تكیه بر نظریه یگانه و همگن بودن ملت ژاپن، بر محور قومیت استوار است. از این رو گفته می‌شود ژاپنیها بیشتر از یهودیان عقیده دارند كه تافته جدا بافته‌اند. تو گویی رسالت دارند كه بر جهان مسلط شوند و اگر هم سلطه عملی بر جهان ندارند، می‌خواهند حداقل بالاتر از هر ملت و قوم دیگری باشند. در عین حال آنها غرب و به‌ویژه آمریكا را در سلسله مراتب كشورهای جهان، در رأس می‌دانند و كشورهای در حال توسعه را در مراتب بسیار پایین. اگر چه شكست آنها در جنگ جهانی برای آنها بسیار گران تمام شد و روحیه آنها را در هم شكست، اما توفیق آنها در پیشرفت اقتصادی، روحیه‌شان را تقویت كرد و تمایل آنها را برای «اول شدن» دوباره زنده ساخت. با این همه، واقعیت این است كه ژاپنی‌ها مردم كشورهای دیگر را بیگانه و دیگری می‌دانند و مهاجرپذیر نیستند. آنها نسبت به نژاد و قوم خود حساسیتهای ویژه‌ای دارند و این احساس سبب شده تا مرزبندی قومی و جدی بین ژاپنی و خارجی قائل باشند. كوتاه سخن این كه این روحیهٔ قوم‌مداری ژاپنی سبب سخت‌كوشی، جدیت، انضباط و پركاری آنها شده است.
ژاپنیها معتقدند می‌توانند بر جهان مسلط شوند. برخی از محققان، انضباط، پركاری، تلاش مضاعف و قوم‌مداری ژاپنیها را در كنار صفت ساده‌زیستی آنها قرار می‌دهند.
سطحی‌نگری، غیرمستقیم پاسخ دادن، تبسم به‌جای درگیرشدن در مباحث منطقی، ابراز احساسات به‌جای منطق و عینیت‌گرایی در مواجه با خارجیها، جواب مؤدبانه به ظاهر مثبت به جای پاسخ صریح و رك، نمادگرایی و طبیعت دوستی از دیگر ویژگیهای ژاپنیهاست؛ ویژگیهایی كه گاه ممكن است با یكدیگر متضاد به‌نظر برسند. نكته با اهمیت در همه موارد مذكور این است كه ویژگیهای مذكور در راستای اعتلای ژاپن و اول شدن آن در جهان است.
● روزنامه‌ها، مجلات و خبرگزاریها
سابقه انتشار روزنامه (یاشیمبون به زبان ژاپنی) به سال ۱۸۶۲ برمی‌گردد. در این سال اولین روزنامه ژاپنی به نام Kan ban Batabiya Shimbun تحت‌ نظارت حكومت فئودالها منتشر شد. اما، انتشار نشریات در ژاپن به‌طور جدی در سال ۱۸۶۸ شروع شد. در این سال در شهرهای توكیو، اوزاكا، كیوتو و ناكازاكی چاپ نشریات آغاز شد. با شروع امپراطوری میجی، انتشار روزنامه نیز بطور گسترده آغاز شد. اولین نشریه خبری روزانه در این دوره در ۲۸ ژانویه سال ۱۸۷۱ به اسم یوكوهاما ماینیچی شیمبون منتشر شد. یك سال بعد، قدیمی‌ترین روزنامه‌های ژاپنی كه هنوز هم منتشر می‌شوند، یعنی ماینیچی شیمبون و كوشو شیمبون و یاما ناشی شیمبون شروع به كار كردند. عمده مطالب این روزنامه‌ها در آن دوره اعلامیه‌ها و بیانیه‌های صادره از طرف دولت مركزی و استانداریها بود. بیشتر روزنامه‌های كنونی ژاپن، تاریخچه‌شان به دهه ۱۸۷۰ باز می‌رسد.
پس از مدت كوتاهی، روزنامه‌های جدید پدید آمده و انتشار اخبار و مطالبی برای عموم مردم را آغاز كردند. مهمترین این روزنامه‌ها، دو روزنامه معروفند كه اولی یومیوری شیمبون در سال ۱۸۷۴ در توكیو و دومی آساهی شیمبون در سال ۱۸۷۹ در اوزاكا شروع به كار كردند. در سال ۱۹۷۵ اولین قانون مطبوعات در ژاپن با رویكرد سهل‌گیرانه انتشار تصویب شد.
اندكی بعد، در سال ۱۸۸۱ با فرمان امپراطور مبنی بر تأسیس مجلس، احزاب سیاسی تشكیلات خود را منسجم نموده و روزنامه‌ها نیز هر كدام به یكی از احزاب سیاسی پیوستند و جبهه‌ای با گروههای مخالف دولت تشكیل دادند. در سال ۱۸۸۳ دولت یك روزنامه رسمی منتشر ساخت و در سال ۱۹۰۹ قانون مطبوعات مصوب ۱۸۷۵ را ملغی و قانون جدید مطبوعات را به تصویب رساند كه طی آن ناشران را موظف كرد كه وثیقه‌ای برای نشریه در نزد دولت بگذارند. بدین‌ترتیب دولت اختیارات بیشتری برای تعطیل كردن روزنامه‌ها به‌دست آورد. این قوانین، كار روزنامه‌هایی كه عمدتاً مخالف دولت بودند را دشوار ساخت.
در سال ۱۸۹۰ اولین دستگاه چاپ دورانی توسط آساهی شیمبون از فرانسه خریداری شد. این دستگاههای چاپ موجب شد كه روزنامه‌ها با سرعت و تیراژ بیشتر چاپ شوند.
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم با جا افتادن معیارهای سرمایه‌داری، اتكای مطبوعات به حمایت مالی احزاب سیاسی و شخصیتهای مهم سیاسی و اقتصادی به‌تدریج كاسته شد و توسعه صنعتی روزنامه‌ها سبب افزایش تیراژ آنها شد.
درعین حال بلاهای طبیعی نیز گاهی جلوی رشد نشریات را می‌گرفت كه زلزله‌ یكی از مهمترین آنهاست.
زلزله بزرگ كانتو در اول سپتامبر ۱۹۲۳ صدمه شدیدی به روزنامه‌های توكیو وارد آورد، اما روزنامه‌های شهر اوزاكا، یعنی آساهی شیمبون و ماینیچی شیمبون از فرصت استفاده كرده و نفوذ خود را در سطح كشور گسترش دادند و همراه با وسیله جدید ارتباطی یعنی رادیو، نقش مهمی را در شكل دادن به جامعه مدرن ژاپن ایفا كردند.
بعد از جنگ جهانی اول، میلیتاریزه شدن كشور و ركود اقتصادی جهانی، تأثیر زیادی بر جمعیت شهری و روستایی ژاپن گذاشت و بنیان آسیب‌پذیر سرمایه‌داری ژاپن را در معرض خطر جدی قرار داد. نیروهای فاشیست در ارتش، قدرت را به‌دست گرفتند. دولت برای كنترل افكارعمومی تمام خبرگزاریها را در هم ادغام كرد و یك خبرگزاری دولتی با نامDomei Tsushin sha درسال ۱۹۳۶ تشكیل داد تا نظارت كامل بر اخبار داشته باشد، به‌گونه‌ای كه تمام اخبار باید از فیلتر نظامیان می‌گذشت. بعد از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ ژنرال آمریكایی مك آرتور فرمانده قوای اشغالگر متفقین تمام كوشش خود را صرف غیرنظامی كردن دستگاههای دولتی ساخت. روزنامه‌ها به شیوه آسانتر اجازه انتشار یافتند و با شروع شرایط جدید در ژاپن تعداد زیادی روزنامه ظاهر شدند. خبرگزاری كه در انحصار نظامیان بود منحل گردید و به جای آن خبرگزاریهای جدید تأسیس شد.
به دنبال آن روزنامه‌ها و خبرگزاریهای عمده كشور، شبكه‌های جمع‌آوری خبر در خارج از كشور را گسترش دادند و رشد اقتصادی سریع ژاپن در دهه ۱۹۶۰ موجب افزایش درآمدهای ناشی از آگهیهای تبلیغاتی شد.
از دهه ۱۹۷۰ به بعد با ظهور وسایل جدید ارتباطی مانند ایستگاههای تلویزیون و رادیو و همچنین انواع جدید نشریات هفتگی و ماهانه، ماهواره و سایر وسایل ارتباطی و منابع اطلاعاتی در دسترس مردم بسیار متنوع‌تر شدند. با وجود این، بسیاری از مردم همچنان برای دریافت اطلاعات به روزنامه‌ها متكی هستند.
روزنامه‌ها نیز در پاسخ به تنوع گسترده در منابع اطلاعاتی، تلاش خود را برای غنی كردن منابع اطلاعاتی چند برابر كرده و وارد كار پردازش اطلاعاتی و فروش آن برای كسب درآمدهای بیشتر شده‌اند.
روزنامه‌ها در ژاپن با شمارگانی حدود ۷۳میلیون نسخه در روز، یكی از پرتیراژترین روزنامه‌های دنیا هستند. در سرتاسر ژاپن علاوه بر روزنامه‌های محلی و منطقه‌ای ۱۱۵ روزنامه سراسری چاپ می‌شود كه معروفترین آنها روزنامه‌های یومیوری شیمبون، آساهی شیمبون، ماینیچی شیمبون، نیهون كیزایی شیمبون و سانكی شیمبون هستند. این پنج روزنامه به تنهایی ۵۰درصد شمارگان كل روزنامه‌های ژاپن را دارا هستند. شمارگان بالای روزنامه‌های ژاپنی، سبب شد این كشور بعد از نروژ كه شمارگان روزنامه در آن به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۵۹۸ نسخه است، با ۵۸۰ نسخه روزنامه به ازای هر هزار نفر، رتبه دوم را در جهان داشته باشد.
در مجموع در ژاپن ۷۶۷ عنوان مجله اعم از هفته‌نامه، ماهنامه و فصلنامه به‌طور سراسری منتشر می‌شود. مهمترین این هفته‌نامه‌ها شونن ماگزین و شونن جامپ هستند كه شمارگان آنها بین ۵/۳ تا ۴ میلیون نسخه در نوسان است. به‌طور كلی مجلات ژاپن به دلیل توجه به چاپ داستانهای سریالی دارای شمارگان بالایی هستند. در واقع در ژاپن برای هر موضوعی چندین مجله چاپ می‌شود كه مهمترین مجلات مربوط به روزنامه‌های مشهور ژاپنی هستند. یومیوری ویكلی، هفته‌نامه آساهی، ساندی ماینیچی و مجله ایرا (متعلق به روزنامه آساهی) از مجلات معروف ژاپن هستند.
▪ برای آگاهی از بنگاههای بزرگ رسانه‌ای و چگونگی فعالیت آنها، در ادامه به تعدادی از آنها پرداخته می‌شود.
۱) روزنامه یومیوری شیمبون
روزنامه یومیوری توسط شركت روزنامه یومیوری به زبان ژاپنی منتشر می‌شود. این روزنامه از سال ۱۸۷۴ انتشار خود را آغاز كرد و علاوه بر توكیو، اوزاكا، فوكوكا و دیگر شهرهای عمده و مهم ژاپن در چند شهر بزرگ دنیا مانند لندن، هنگ‌كنگ، بانكوك و نیویورك برای ژاپنیها منتشر می‌شود. این روزنامه اخیراً انتشار خود را در نیویورك به دلیل فقدان صرفه اقتصادی متوقف كرده است. روزنامه یومیوری پرتیراژترین روزنامه در ژاپن و جهان است. این روزنامه تیراژ خود را از ۱۰میلیون نسخه در روز در سال ۱۹۹۴ به چهارده میلیون و پانصدهزار نسخه در سال ۲۰۰۴ رسانده كه ده میلیون آن طی چند چاپ در صبح و بقیه در عصر منتشر می‌شود. این روزنامه در نوبت صبح چاپهای متعددی دارد و در استانهای مختلف گاهی با ویرایشهای محلی به چاپ می‌رسد. این تعداد توسط شش هزار كارمند و ۲۷۰۰ نفر اعضای تحریریه تولید و منتشر می‌شود. روزنامه‌ در ۲۹ چاپخانه مدرن این شركت و در شهرهای مختلف به چاپ می‌رسد و توسط ۲۴۵۰ كامیون روزانه توزیع می‌شود. روزنامه یومیوری، روزنامه اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، ورزشی و اقتصادی است كه با سه شعار «حقیقت را بخوانید»، «امروز را بخوانید» و «آینده را بخوانید» فعالیت می‌كند. این روزنامه، میانه‌رو و راستگرای محافظه‌كار است و از سیاستهای دولت وقت حمایت می‌كند. به مسائل جهانی به‌طور گسترده نیز می‌پردازد و به مسائل و رویدادهای خاورمیانه و ایران توجه ویژه نشان می‌دهد. این روزنامه با توجه به این‌كه ۳۵ دفتر خارجی و خبرنگاران زیادی در سراسر جهان دارد، در مقابل تحولات جهانی، عكس‌العمل سریع نشان می‌دهد.
روزنامه یومیوری از نظر مالی در ظاهر مستقل است و به دولت یا حزب خاصی وابستگی ندارد. درآمد اصلی آن از طریق اخذ حق اشتراك و چاپ آگهی حاصل می‌شود. به علت درآمد قابل توجه از تبلیغات، قیمت نشریه بسیار ارزان است. نكته جالب توجه در فروش روزنامه این است كه ۹۵درصد از شمارگان بالای ۱۴میلیون و پانصدهزار نسخه‌ای این نشریه از طریق اشتراك به فروش می‌رسد. روزنامه یومیوری ۳۴۶ دفتر در داخل ژاپن دارد كه تحت نظارت دفاتر اصلی فعالیت می‌كنند. دفاتر اصلی روزنامه در شهرهای توكیو،اوزاكا، ناگویا، فوكوكا، كیتاكیوشو و تاكایوكا قرار دارند. مصرف كاغذ روزانه یومیوری ۲۴۵۰ رول بوده كه هر رول دارای ۶۲/۱ متر عرض و ۷/۱۳ كیلومتر طول و ۹۵۰ كیلوگرم وزن است.روزنامه دارای بخشها و زیرمجموعه گسترده‌ای است. شركت یومیوری دارای روزنامه دیلی‌یومیوری است كه به زبان انگلیسی با تیراژ ۶۰هزار نسخه در سه شهر توكیو، اوزاكا و شیبو چاپ و منتشر می‌شود. برخلاف روزنامه یومیوری كه در آن هیچ كارمند خارجی كار نمی‌كند، در روزنامه انگلیسی زبان دیلی یومیوری حدود ۵۰ نفر خارجی كار می‌كنند. روزنامه دیلی‌یومیوری از لحاظ شمارگان، بعد از روزنامه انگلیسی زبان ژاپن تایمز قرار دارد.
یومیوری هفتگی از دیگر زیرمجموعه‌های شركت روزنامه یومیوری است كه به زبان انگلیسی منتشر می‌شود. روزنامه ورزشی هوشی شیمبون، یكی از پرتیراژترین نشریه‌های ورزشی است كه با تیراژی حدود ۲میلیون نسخه و با حمایت روزنامه یومیوری به چاپ می‌رسد. روزنامه در حال حاضر، فعالیت گسترده‌ای را در زمینه‌های فرهنگی و ورزشی انجام می‌دهد و با راه‌اندازی اركسترسمفونیك یومیوری، نمایشها و اپراها و اختصاص جوایز برای این منظور شهرتی به دست آورده است. یكی دیگر از زیرمجموعه‌های روزنامه یومیوری، تیم حرفه‌ای بیسبال «یومیوری جایانت» اولین تیم حرفه‌ای بیسبال در ژاپن است. این مجموعه علاوه بر درآمدزایی، در نهایت به جذب مخاطب و افزایش اشتراك روزنامه كمك می‌كند.
یكی از مهمترین ویژگیهای این روزنامه، راه‌اندازی سازمان افكارسنجی است كه به‌طور مرتب تغییر و تحولات جامعه را رصد می‌كند. مدیران یومیوری از طریق افكارسنجی دریافته‌اند كه اینترنت سبب خواهد شد تیراژ آنها طی سالهای آینده افزایش چشمگیری نداشته باشد. از این‌رو سرمایه‌گذاری زیادی در این بخش انجام داده و خود را روزآمد نگه می‌دارند. صاحبان این شركت اینترنت و روزنامه آساهی را مهمترین رقیب خود می‌دانند. روزنامه یومیوری كه حدود ۱۵سال قبل حداقل یك میلیون نسخه كمتر از آساهی تیراژ داشته، با سرمایه‌گذاری در بخش توزیع و ارتقای استراتژی فروش رقیب خود را پشت سرگذاشته است. صاحبان این شركت معتقدند سازمان افكارسنجی، نبض تغییر و تحولات جامعه را به آنها نشان می‌دهد و آنها با توجه به داده‌های افكارسنجی، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری می‌كنند.
۲) روزنامه آساهی شیمبون
شركت روزنامه آساهی دیگر غول رسانه‌ای ژاپن است كه روزنامه معتبر آساهی و چندین نشریه وابسته را منتشر می‌كند.
روزنامه آساهی همان‌طور كه پیشتر گفته شده در سال ۱۸۷۹ میلادی در شهر اوزاكا تأسیس شد. در طول نزدیك به ۱۲۷ سال انتشار، این روزنامه از همه جهات رشد قابل توجهی داشته است. روزنامه آساهی دفتر اصلی خود را از شهر اوزاكا به شهرهای توكیو، شیبو، ناگویا، فوكوكا و هكایدو گسترش داد. این روزنامه در حال حاضر علاوه بر شهرهای مذكور و دیگر شهرهای مهم ژاپن در هنگ‌كنگ، سنگاپور، نیویورك، لس‌آنجلس، لندن و هیرلن هلند برای ژاپنیهای مستقر در آن كشورها همزمان منتشر می‌شود.
این روزنامه براساس باورها و شعارهای زیر منتشر می‌شود:
▪ منصف و بی‌تعصب بودن؛ در حمایت از آزادی بیان، مساعدت در ایجاد یك ملت دموكرات و تلاش برای تأمین صلح جهانی
▪ وقف خود در امور رفاهی ملت، عدالت و انسانیت؛ طرد هرگونه خشونت، فساد و رشوه‌خواری
▪ گزارش كردن منصفانه و بدون تعلل واقعیت؛ حفظ دیدگاه لیبرال و بدون تعصب هیأت‌تحریریه
▪ تقویت بردباری و تساهل در همه اوقات؛ حفظ احساس مسئولیت و رعایت حیثیت افراد بدون قربانی كردن دیگران.
روزنامه آساهی دومین روزنامه پرتیراژ در ژاپن و جهان است. این روزنامه در صبح و عصر با چند چاپ روی هم در ۱۲ میلیون نسخه منتشر می‌شود كه بیش از هشت‌‌میلیون آن در صبح و بقیه در بعدازظهر انتشار می‌یابد. نكته جالب این است كه بیش از شش‌میلیون وپانصدهزار نسخه از كل شمارگان این روزنامه كه بیش از ۵۰درصد را شامل می‌شود در توكیو پایتخت ژاپن و بقیه در شهرهای دیگر منتشر می‌شود.
مطابق آمار این روزنامه، ۹۹درصد از تیراژ روزنامه از طریق اشتراك به خانه‌های افراد تحویل می‌گردد. این روزنامه ۶۲۷۵نفر كارمند (۵۵۷۵ نفر مرد و ۷۰۰ نفر زن) دارد كه از این تعداد ۲۶۷۷ نفر تحریریه (شامل ۲۲۹۲ نفر مرد و ۳۸۵ نفر زن) و ۴۳ نفر نویسنده ارشد هستند. این روزنامه دارای ۸۰۰ خبرنگار در داخل ژاپن است. روی هم ۳۲۰۰ ایستگاه توزیع برای این روزنامه فعالیت می‌كنند كه دارای ۸۲۰۰ كارمند تمام وقت و پاره‌وقت هستند. روزنامه آساهی برای انتشار روزانه خود، از ۱۹۰۰ تن كاغذ، ۲۹ تن جوهر و ۱۶۰۰ كامیون برای توزیع استفاده می‌كند. روزنامه آساهی علاوه بر دفاتر اصلی ۴۳ دفتر عمومی و منطقه‌ای، ۲۴۶ دفتر در شهرهای ژاپن، ۲۶ دفتر در خارج از كشور (كه از این تعداد ۱۵ دفتر در آسیا قرار دارند) و ۵۱ خبرنگار در كشورهای خارجی دارد. این روزنامه از لحاظ ساختاری، دارای اداره طرحهای استراتژیك است كه در ارتباط با مدیریت تجاری سازمان، توسعه منابع انسانی، توزیع روزنامه و نظرخواهی از خوانندگان روزنامه اقدام و برنامه‌های استراتژیك روزنامه را تدوین می‌كند. روزنامه آساهی خصوصی و مستقل است كه درآمد اصلی آن از طریق حق اشتراك، چاپ آگهی، انتشار مجلات، كتاب و سایر فعالیتهای اقتصادی جانبی تأمین می‌‌شود. روزنامه آساهی یكی از بزرگترین ناشران مجلات و كتاب در ژاپن است.
این روزنامه در طول سال ۵۰۰ عنوان مجله و ۷۰۰ عنوان كتاب به چاپ می‌رساند. مطابق آمار روزنامه در سال ۲۰۰۴ مبلغ ۵۸۴۷ تریلیون ین در ژاپن خرج تبلیغات شده كه از این رقم ۱۰۵۶ تریلیون ین مربوط به روزنامه‌ها و بقیه مربوط به رادیو و تلویزیون و سایر رسانه‌هاست. روزنامه آساهی توانست یك هفتم آگهیهای روزنامه‌ها را در این سال جذب كند. همچنین روزنامه آساهی در این سال ۹/۴۰۶ میلیارد ین برابر با ۸/۳ میلیارد دلار درآمد ناشی از فروش روزنامه داشته است. روزنامه در حال حاضر دارای دو فروند جت و پنج فروند هلی‌كوپتر است كه برای رفع نیازهای روزانه از آنها استفاده می‌كند. روزنامه آساهی علاوه بر انتشار چندهفته‌نامه، دو هفته‌نامه، مجلات و كتاب به زبان ژاپنی، یك مجله هفتگی به نام ایرا به زبان انگلیسی منتشر می‌كند كه تیراژ و شهرت بالایی دارد. روزنامه آساهی طی قراردادی با روزنامه هرالدتریبیون، شش تا هشت صفحه را به این روزنامه می‌افزاید و همراه با ۲۴ یا ۲۸ صفحه این روزنامه هر روز در ۴۰ هزارنسخه منتشر می‌كند. علاوه بر این روزنامه آساهی سالانه ۹۰ نمایشگاه مختلف را حمایت و برگزار می‌كند كه این نمایشگاهها حدود ۵۰میلیون نفر بازدید كننده دارد. این روزنامه مسابقات مختلف ملی و منطقه‌ای نیز برگزار می‌كند. آساهی شیمبون هم‌اكنون در زمینه بهبود امور اجتماعی و فرهنگی، تحصیلات كودكان، ارائه سریع و دقیق روزنامه به خوانندگان از طریق شبكه توزیع مطبوعات و ایجاد مراكز روزنامه فروشی در منطقه فعال می‌كند و از شركتهای مختلف در زمینه ایجاد شبكه روزنامه‌نگاری نیز حمایت و پشتیبانی به عمل می‌آورد. روزنامه آساهی، روزنامه‌ای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، ورزشی، فرهنگی، هنری، شهری و پزشكی است. این روزنامه دارای دیدگاه روشنفكرانه و لیبرال است و در مقایسه با روزنامه یومیوری مخاطبان بیشتری نزد دانشگاهیان، دانشجویان، هنرمندان، نویسندگان و روشنفكران دارد.
۳) دیگر روزنامه‌های ژاپن
بعد از دو غول رسانه‌ای معروف كه بالاترین میزان تیراژ انتشار روزانه روزنامه در ژاپن و جهان را دارا هستند، روزنامه‌هایی قرار دارند كه هر چند از لحاظ تیراژ بسیار كمتر از آنها هستند، اما به نوبه خود تیراژ بسیار بالایی دارند. روزنامه ماینیچی یكی از پرتیراژترین نشریه‌های ژاپن است كه سابقه انتشار آن به سال ۱۸۷۲ می‌رسد. این روزنامه طی چند چاپ در صبح و عصر و طبق آمار رسمی روی هم دارای تیراژ پنج میلیون و هفتصدهزار نسخه در روز است.
روزنامه ماینیچی در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فعالیت دارد و با هدف جذب روشنفكران و تحصیل‌كردگان منتشر می‌شود. در عین حال این روزنامه مطالب بسیار زیادی را روزانه برای عموم مردم به چاپ می‌رساند. روزنامه ماینیچی با توجه به زمینه و هدف‌گیری‌اش، در افكارعمومی مردم ژاپن نفوذ بسیار چشمگیری دارد. روزنامه ماینیچی در شهرهای بزرگ ژاپن مانند توكیو، اوزاكا، ناگویا، دارای دفتر مركزی است و در چندین شهر دیگر نیز دفتر دارد. علاوه بر این، بیست‌ویك نمایندگی در كشورهای آسیایی، اروپایی و آمریكا دارد كه مهمترین آنها در واشنگتن، نیویورك، مكزیك، لندن، بن،پاریس، هنگ‌كنگ، قاهره و كوالالامپور واقع شده‌اند. این روزنامه حدود پنج‌هزار نفر كارمند دارد كه بیش از دوهزار آن تحریریه و خبرنگار هستند.
ماینیچی از روزنامه‌های دست راستی ژاپن است كه درشكل‌دهی جریانهای اجتماعی در این كشور نقش عمده دارد.
روزنامه رابطه نزدیكی با محافل آمریكایی دارد و از سیاستهای دولت وقت حمایت می‌كند. این روزنامه ظاهراً مستقل است و به هیچ حزب و جناحی در ژاپن و خارج وابسته نیست و درآمد آن از راه فروش اشتراك و جذب آگهی و انتشار نشریات و كتاب تأمین می‌شود.گفته می‌شود افكارعمومی جهان این روزنامه را یك نشریه معتبر می‌شناسد. دیگر روزنامه نسبتاً پرتیراژ و البته بسیار اثرگذار در افكارعمومی ژاپن، سانكی است. این روزنامه در سال ۱۹۳۳ تأسیس شد.
روزنامه سانكی در چند ویرایش طی صبح و عصر با تیراژی بیش از سه میلیون نسخه در روز منتشر می‌شود. این روزنامه از لحاظ شمارگان مقام ششم را در ژاپن داراست و بیشترین تیراژ و فروش (اشتراك) آن در اوزاكا است. دفاتر اصلی روزنامه در توكیو، اوزاكا و كیتاكیوشو واقع شده و دارای دفاتر متعدد درشهرهای دیگر ژاپن و همچنین چندین نمایندگی در خارج از كشور است. روزنامه دارای چندین چاپخانه عظیم و مدرن است كه مهمترین آنها در شهرهای اوزاكا، توكیو، كیتاكیوشو قرار دارند.
روزنامه سانكی در مقایسه با دیگر روزنامه‌های مطرح و مهم ژاپن بیشتر مطالب محلی به چاپ می‌رساند. سانكی دارای خط‌مشی محافظه‌كارانه و دستی راستی است. از این‌رو دولت ژاپن همراه با دیگر روزنامه‌های اصلی ژاپن، جهت زمینه‌سازی و اعمال پاره‌ای از سیاستهای خویش از آن استفاده می‌كند. درعین حال روزنامه به دولت و احزاب وابسته نیست و از راه درآمد آگهیها و اشتراك فروش و انتشار مجلات هزینه خویش را تأمین می‌كند.
از میان روزنامه‌های مهم انگلیسی زبان در ژاپن می‌توان به روزنامه ژاپن‌تایمز اشاره كرد كه امسال یكصدودهمین سال انتشار خود را جشن می‌گیرد..
همچنان‌كه پیشتر گفته شد، روزنامه دیلی‌یومیوری (از خانواده روزنامه یومیوری) و روزنامه آساهی انگلیسی زبان كه به همراه روزنامه هرالدتریبیون چاپ می‌شود، دیگر روزنامه‌های انگلیسی زبانی هستند كه از لحاظ تیراژ بعد از ژاپن تایمز قرار دارند. ژاپن تایمز در حال حاضر ۷۰هزار، دیلی یومیوری ۶۰هزار و آساهی انگلیسی زبان به همراه هرالدتریبیون ۴۰هزار نسخه تیراژ دارند. روزنامه ژاپن تایمز روزانه در چهار مرحله چاپ می‌شود. چاپ اول و دوم روزنامه برای شهرهای دور ارسال و چاپهای بعدی برای توكیو و شهرهای اطراف توزیع می‌شود. توزیع این روزنامه در توكیو به عهده خودش است اما برای توزیع در شهرهای دیگر با روزنامه‌های آساهی و یومیوری قرارداد دارد. این روزنامه یكی از اعضاء سهام‌دار خبرگزاری كیودو است.
روزنامه ژاپن‌تایمز تا جنگ جهانی دوم دولتی بود و مدیران آن توسط وزارت امورخارجه تعیین می‌شدند. بعد از جنگ جهانی دوم با اتخاذ سیاست جدید انتشار نشریات از سوی فرمانده آمریكایی، روزنامه خصوصی شد و اكنون به عنوان بخش خصوصی فعالیت می‌كند. روزنامه دارای چند هفته‌نامه، ماهنامه و نشریه دیگر نیز هست. این روزنامه با شعار «همه خبرها بدون ترس و جانبداری» در بالای صفحه اول منتشر می‌شود.
● خبرگزایها
تا جنگ جهانی دوم یك خبرگزاری دولتی به نام «دومی» (Domei) در ژاپن فعالیت می‌كرد كه در سال ۱۹۳۶ تأسیس شده بود. قبل از آن چندین خبرگزاری در ژاپن فعالیت می‌كردند كه دولت برای كنترل افكارعمومی همه آنها را در هم ادغام كرد و این خبرگزاری را تشكیل داد. بعد از جنگ جهانی دوم، آمریكاییها خبرگزاری دومی را متهم كردند كه انحصار خبر در كشور را در دست دارد و از نظامیگری و جنگ پشتیبانی می‌كند. بنابراین، این خبرگزاری را منحل كرده و دو خبرگزاری جدید به نامهای «كیودو» (KYODO) و «جی جی پرس» (J.j.Press) تشكیل دادند.
صاحبان و سهامداران خبرگزاری كیودو، پانزده روزنامه عمده و كثیرالانتشار ژاپن و رادیو و تلویزیون ملی‌ (N.H.K) هستند، اما سهامداران خبرگزاری جی‌جی‌پرس روزنامه‌نگاران فعال در رسانه‌های مختلف می‌باشند. جی‌ جی‌پرس دارای ۸۲ دفتر در ژاپن و ۲۹ دفتر در خارج از كشور است و خبرهای خود را به زبانهای ژاپنی و اسپانیولی عرضه می‌كند. دو خبرگزاری كیودو و جی‌جی‌پرس از بدو تأسیس تاكنون فعال هستند و اخبار و گزارشهای خبری رسانه‌های داخلی و بسیاری از رسانه‌های خارجی را تأمین می‌كنند. نظر به اهمیت، گستره فعالیت، شهرت و نفوذ خبرگزاری كیودو، در ادامه به این خبرگزاری پرداخته می‌شود.
خبرگزاری كیودو شركتی غیردولتی و غیرانتفاعی است كه در نوامبر ۱۹۴۵ در توكیو تأسیس شد. اعضاء سهامدار این خبرگزاری، همچنان‌كه گفته شد، پانزده روزنامه عمده و معتبر ژاپنی، از جمله یومیوری، آساهی، ماینیچی و سانكی و رادیو و تلویزیون N.H.K هستند. علاوه بر N.H.K و پانزده روزنامه عمده، ۵۹ روزنامه دیگر نیز با این خبرگزاری قرارداد اشتراك دارند و به عضویت خبرگزاری درآمدند. بخشی از هزینه خبرگزاری از راه اجازهٔ ۱۲ طبقه از ساختمان ۳۰ طبقه‌ای این خبرگزاری به یك هتل پنج ستاره تأمین می‌شود. كیودو دارای ۱۸۵۰ كارمند است كه بیش از هزارنفر آن را اعضای تحریریه تشكیل می‌دهند.این خبرگزاری ۵۳ دفتر در داخل ژاپن و ۴۱ دفتر در خارج از كشور دارد كه مهمترین دفاتر خارجی آن در پكن، جاكارتا، سئول، قاهره، تهران، سنگاپور، هنگ‌كنگ، پاریس، وین، لندن، نیویورك، فرانكفورت، رم، آتن و مسكو واقع شده‌اند. خبرگزاری كیودو روزانه حدود هزار خبر و گزارش خبری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ورزشی، علمی و غیره در داخل و خارج ژاپن تهیه و به زبان ژاپنی منتشر می‌كند. همچنین روزانه ۸۰ هزار كلمه به زبان انگلیسی در قالب اخبار و گزارشهای خبری توسط این خبرگزاری منتشر می‌شود.
یكی دیگر از خدمات كیودو تهیه و انتشار عكسهای خبری در ژاپن و سراسر دنیاست. متوسط تولید عكس روزانه این خبرگزاری ۲۵۰ قطعه است كه توسط ۹۰ خبرنگار عكاس تمام وقت در داخل و خارج (۵۷ نفر در داخل و بقیه در خارج از كشور) و عكاسان بومی كشورهای مختلف از جمله تایلند، هنگ‌كنگ، فیلیپین، آمریكا، فرانسه، انگلیس و... تهیه می‌شود. همچنین روزانه ۱۶۰۰ خبر فكسی به این خبرگزاری ارسال می‌شود. خبرگزاری كیودو دارای كتابخانه غنی حاوی عكس در زمینه‌های وقایع طبیعی، جرم و جنایت، توسعه، امورورزشی، امور سیاسی، امور تجاری و اقتصادی، تفریح و سرگرمی است. این كتابخانه دارای بیش از ۱۲میلیون قطعه عكس و ۳میلیون عكس موضوعی است كه سیصدهزار قطعه عكس آن از طریق اینترنت قابل دریافت است.
این خبرگزاری بخشی از اخبار خود را رایگان از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی در اختیار علاقمندان می‌گذارد. خبرگزاری كیودو تلاش وافر دارد تا از خبرگزاریهای مطرح دنیا عقب نماند، از این رو گزارشهای چند رسانه‌ای تهیه می‌كند ولی چون خود امكانات لازم را ندارد، از طریق ایستگاههای تلویزیونی گزارشها را برای مخاطبان خود ارسال می‌كند.
این خبرگزاری در حال حاضر، خبرگزاری جی‌جی‌پرس، روزنامه آساهی و روزنامه یومیوری را مهمترین رقیب خود می‌داند. مدیران خبرگزاری می‌گویند با این‌كه فشار روی خبرگزاری زیاد است تا سرعت انتشار اخبار را افزایش دهد، اما خبرگزاری بر اصل صحت خبر توجه و تأكید دارد و نمی‌خواهد صحت خبر فدای سرعت آن شود. هر خبرنگار در خبرگزاری كیودو موظف است حداكثر روزانه تا دو خبر تهیه كند كه این خبر از سه تا شش فیلتر می‌گذرد تا به انتشار برسد. خبرهای خبرگزاری كیودو به زبان ژاپنی و انگلیسی منتشر می‌شود و خبرهای انگلیسی عموماً ترجمه از خبرهای ژاپنی است.
خبرگزاری كیودو با نشریات معتبر خبرگزاریها و رادیو و تلویزیون بسیاری از كشورها قرارداد همكاری دارد. رادیو و تلویزیون
شبكه‌های رادیو و تلویزیونی در ژاپن ذیل دو بخش ملی و خصوصی كار می‌كنند. شركت رادیو و تلویزیون ژاپن با نام (Nippon Hoso Kyoky) N.H.K است كه به عنوان اولین شبكه پخش عمومی و ملی رادیو و تلویزیونی در ژاپن فعالیت می‌كند و اكنون مهمترین مقام را در زمینه رسانه‌ها در این كشور داراست. شبكه‌های خصوصی شامل تلویزیونهای نیپون، TBS، فوجی، توكیو (كه علاوه بر شبكه توكیو، شبكهMxTv نیز متعلق به آن است) و آساهی (ارتباطی با روزنامه آساهی ندارد) است كه همگی سراسری بوده و ایستگاههای مختلفی علاوه بر توكیو در استانهای دیگر دارند.
تلویزیونهای خصوصی هر یك با تفاوتهای اندكی از یكدیگر، هر كدام با تكیه بر یك حوزه مانند ورزش، اخبار، سریالهای داستانی، نمایشها و اپرا و برنامه‌های كارتونی برنامه پخش می‌كنند. علاوه بر شبكه‌های مذكور دو شبكه خبری B.B.C و C.N.Nهمزمان با ترجمه ژاپنی در ژاپن پخش می‌شود. شركت رادیو و تلویزیون ملی ژاپن، N.H.K به عنوان مهمترین شركت رادیو و تلویزیونی در ژاپن، دارای دو كانال سراسری و دو كانال ماهواره‌ای BS۲ و BS۱ تلویزیونی و دو كانال رادیوییAm وFm است. این شركت غیرانتفاعی و در عین حال به گفته خودشان غیردولتی است، اما چون رادیو و تلویزیون ملی ژاپن است مورد توجه مقامات حكومتی نیز هست. بالاترین ارگان تصمیم‌گیرنده در N.H.Kهیأت‌مدیره ۱۲ نفره است كه با توجه به دانش و تجربیات‌شان از طرف نخست‌وزیر و با تأیید مجلس انتخاب می‌شوند.
این هیأت موظف است كه بی‌طرفانه عمل كند. رئیس‌ هیأت‌مدیره از میان اعضا انتخاب می‌شود و رئیس N.H.Kرا منصوب می‌نماید. رادیو و تلویزیون به دلیل برنامه‌های برون‌مرزی مبلغ كمی از دولت با تصویب مجلس دریافت می‌كند اما، اكثر درآمد آن از طریق حق اشتراك از بینندگان تأمین می‌شود. نكته جالب توجه در ارتباط با N.H.K این است كه آگهی بازرگانی ندارد و یا به عبارت دقیق، حق پخش آگهیهای بازرگانی ندارد. N.H.K با توجه به این‌كه درآمد اصلی خود را از طریق حق اشتراك بینندگان تأمین می‌كند، به دولت وابسته نیست. حق اشتراك ماهانه برای هر خانواده ۱۳۹۵ ین، شش ماهه ۷۹۵۰ ین و سالانه ۱۵۴۹۰ ین (حدود ۱۵۰ دلار) می‌باشد. حق اشتراك ماهواره‌ای N.H.K تقریباً دو برابر است. درآمد N.H.K در سال ۲۰۰۳ معادل ۷/۵ میلیارد دلار آمریكا بوده كه ۹۷درصد آن حق اشتراك بوده است. N.H.K پخش تلویزیونی خود را در سال ۱۹۵۳ در توكیو آغاز كرد و شش سال بعد بخشی از توجه خود را معطوف به برنامه‌های آموزشی ساخت. در سال ۱۹۸۹ پخش ماهواره‌ای N.H.K به‌طور كامل آغاز به كار كرد و در سال ۲۰۰۰ به پخش دیجیتالی ماهواره‌ای مجهز شد.
N.H.K دارای پنجاه‌وچهار ایستگاه پخش داخلی و سی‌وچهار دفتر برون مرزی از جمله در تهران است. این شركت دارای ۱۳۰۰۰ هزار كارمند تمام وقت و پاره‌وقت است كه بیشتر آنها در دفتر مركزی در توكیو مشغول به‌كارند. تعداد ۱۱۸ نفر متخصص نیز در كمیته مشورتی پخش این شبكه كار می‌كنند. نكته مهم در مورد N.H.K پخش برنامه‌های آموزشی آن است. یكی از كانالهایN.H.K كه عمدتاً به پخش برنامه‌های آموزشی می‌پردازد، مورد استفاده ۸۵ درصد دانش‌آموزان مدارس به ویژه مدارس ابتدایی است. این تلویزیون با وزارت آموزش ژاپن همكاری می‌كند تا بتواند مواد مورد نیاز برنامه‌های آموزشی را در حد توان فراهم آورد. برنامه‌های آموزشی N.H.K در بسته‌های ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای در كلاسهای درس مدارس نمایش داده می‌شود. با این كه N.H.Kدر ژاپن بسیار با نفوذ و معتبر است، طبق آخرین آمار منتشر شده در این زمینه، شبكه تلویزیونی نیپون با دو كانال در ابتدای سال ۲۰۰۳ بیشترین آمار بینندگان را در چهار بخش زمانی ۶ صبح تا دوازده ظهر، وقت بامدادی ۷ صبح تا یازده صبح، زمان طلایی ۷ شب تا ۱۰ شب و وقت معمولی به خود اختصاص داد. ضمن آن‌كه برخی از شبكه‌های دیگر خصوصی نیز دارای برنامه‌های خبری و ورزشی و اجتماعی هستند كه به دلیل پربیننده بودن‌شان رقیب جدی N.H.K هستند.
انیمیشن یكی از تولیدات بیشتر شبكه‌های تلویزیونی ژاپن است كه در ژاپن نیز مثل سایر كشورهای جهان نزد بچه‌ها طرفداران زیادی دارد.
● قانون مطبوعات
تا قبل از جنگ جهانی دوم، تأسیس و انتشار نشریه به دلیل كنترل شدید دولت و اخذ وثیقه‌های گران، بسیار دشوار بود. اما بعد از جنگ جهانی دوم، تمام قوانین كه به نحوی تأسیس، انتشار یا محتوای نشریات را محدود می‌كرد لغو شده و افراد قادر شدند تا با ثبت مشخصات خود در اداره ذیربط به انتشار نشریه بپردازند. در حال حاضر در ژاپن قانون مطبوعات وجود ندارد و ماده ۲۱ قانون اساسی ژاپن كه شامل چند بند است، ملاك آزادی و انتشار مطبوعات است. تنها مورد محدودكننده مطبوعات در ژاپن، اتهامات نادرست و درج اخبار كذب است كه طبق قانون، رسیدگی و مجازات می‌شود. مطابق ماده ۲۱ قانون اساسی ژاپن، هیچ‌گونه قوانین ویژه‌ای برای انتشار روزنامه و نشریه توسط فرد یا گروه یا شخصیت حقوقی وجود ندارد و هركس می‌تواند آزادانه روزنامه چاپ كند.
مطابق این قانون همه‌گونه آزادی بیان شامل اجتماع كردن، تأسیس انجمن و انتشار مطبوعات و غیره آزاد است و دولت آن را تضمین می‌كند. مطابق بند دوم این قانون، سانسور ممنوع است و همچنین نباید به حریم گفت‌وگوهای تلفنی مردم تجاوز كرد. نظارت و كنترل بر نشریات و رسانه‌ها به عهده اصناف مربوطه است.
انجمن مطبوعات یا روزنامه‌نگاران ژاپن، نهاد مدنی است كه در ژاپن بر تولید، توزیع، محتوا و انتشار نشریات نظارت می‌كند. مطابق قانون، دست‌اندركاران همهٔ سازمانهای خبری و شركتهای مربوط به امور سمعی و بصری برای عضویت در آن آزادند.
▪ این انجمن حول شش محور فعالیت می‌كند كه عبارتند از:
(الف) حفظ و ارتقاء موازین اخلاقی
(ب) هماهنگی، حمایت و ارتقاء منافع مشترك مردم
(ج) تحقیق
(د) سمینار
(هـ ) روابط‌عمومی
(و) فعالیتهایی در سطح بین‌المللی.
▪ انجمن مطبوعات ژاپن دارای ۱۱ كمیسیون ثابت است كه مهمترین آنها عبارتند از:
(الف) كمیسیون امور نشر
(ب) كمیسیون امور توزیع
(ج) كمیسیون منابع انسانی
(د) كمیسیون تكنولوژی
(هـ) كمیسیون امور بین‌الملل
(و) كمیسیون تقویت و ارتقا سطوح روزنامه‌ها.
همچنین ۱۳ كمیسیون فرعی شامل ۱۰ گروه مطالعه و بررسی در این انجمن مشغول فعالیت‌اند. انجمن مطبوعات ژاپن ذیل مقررات مربوط به حفظ و ارتقاء موازین اخلاقی دارای دبیرخانه‌ای با كارمندان كارآزموده و مجرب در امور خبری است. وظایف كارمندان این دبیرخانه این است كه روزانه هر یك از صفحات روزنامه‌ها را بررسی، متون آن را با قوانین روزنامه‌نگاری (كه مصوب انجمن هستند) تطبیق داده و براساس آیین‌نامه معیارهای اخلاقی، در اعلانات جراید مورد سنجش قرار دهند. به دنبال آن، چنانچه آگهی یا مقاله‌ای را مغایر با شئونات اخلاقی بیابند یا نشر آن مطالب را به عنوان انگیزه‌ای در ایجاد بحران و ناهنجاریهای اجتماعی تشخیص دهند، ابتدا برای نشریه اخطاریه‌ای صادر می‌كنند و در صورت عدم اعتنا به اخطاریه از سوی روزنامه مذكور، نهایت امر مطابق تصمیم هیأت مدیران، حق عضویت آن روزنامه معلق یا باطل می‌گردد كه این امر به حیثیت نشریه ضربه جدی وارد می‌سازد. در مواردی كه اتهامات نادرست به اشخاص حقیقی یا حقوقی وارد شده یا مطلب كذب منتشر شده باشد طبق قانون، دادگاه به شكایت شاكی خصوصی رسیدگی و حكم صادر می‌كند.● سخن پایانی
۱) شمارگان بسیار بالای روزنامه‌ها در ژاپن و به‌ویژه فروش اشتراك ۹۵ و ۹۹درصدی حاكی از آن است كه روزنامه‌نگاران و روزنامه‌ها مورد اعتماد مردم هستند. در ژاپن آزادی بیان و مطبوعات وجود دارد و نشریات، روزنامه‌نگاران و به‌ویژه نهادهای مدنی از آن حراست می‌كنند. جامعه به این حرفه، نگاهی تخصصی دارد و روزنامه‌نگاران نیز معتقدند كه آزادی بیان و مسئولیت اجتماعی و حفظ موازین اخلاقی و قانونی توسط روزنامه‌نگاران، دو روی یك سكه‌اند. آنها معتقدند مردم به روزنامه اعتماد دارند، چون روزنامه‌‌ها اطلاع‌رسانی می‌كنند، كذب نمی‌نویسند، اخبار نادرست منتشر نمی‌كنند. در انتشار مطالب آزاد هستند، اخبار و مطالب مطابق با موازین اخلاقی جامعه است و روزنامه‌نگار از مسئولیت اجتماعی خود آگاهی دارد.
۲) آموزش روزنامه‌نگاری در ژاپن عموماً مبتنی بر تجربه است. بنا به گفته مدیران نشریات و روزنامه‌نگاران ژاپنی، دانشكده و آموزشگاههای آموزش روزنامه‌نگاری در ژاپن وجود ندارد. افراد علاقه‌مند كه از رشته‌های مختلف به این حرفه روی می‌آورند، در تحریریه آموزش می‌بینند. روزنامه‌نگاران ژاپنی در تحریریه در كنار روزنامه‌نگاران قدیمی و مجرب، روزنامه‌نگار می‌شوند. آنها بعد از آن‌كه دو یا سه سال را در تحریریه كار كرده‌اند، آن وقت به عنوان خبرنگار به جاهای مختلف اعزام می‌شوند. این امر باعث شده «سنت روزنامه‌نگاری» در تحریریه نشریات و رسانه‌های ژاپن شكل بگیرد و افراد كم سابقه و تازه‌وارد در كنار با سابقه‌ها و پیران تحریریه فعالیت كنند و تجربه بیاموزند.
۳) بسیاری از رسانه‌های ژاپن، با وجود پیشرفتهای خیره‌كننده‌شان، كه به هر دلیلی نخواسته‌اند یانتوانسته‌اند بر سرعت انتشار اخبار بیفزایند، معتقدند به صحت خبر توجه بیشتری دارند و نمی‌خواهند صحت خبر را فدای سرعت كنند. از این‌رو معتقدند، صحت اخبار، اعتماد مردم را به رسانه افزایش می‌دهد و در درازمدت رسانه‌ای كه اعتماد مردم را داشته باشد اثرگذارتر است.
۴) رشد رسانه‌های ژاپن، محصول خصوصی‌سازی است. خصوصی‌سازی سبب رقابت جدی و سالم بین رسانه‌های دیداری و مطبوعاتی و خبری شده و در درازمدت سطح كیفی آنها را ارتقا داده است. خصوصی‌سازی سبب شده نشریات استراتژی فروش داشته باشند، بطور دائم نظرسنجی از مخاطبان به عمل آورند و تغییر و تحولات جامعه را رصد كنند تا از رقیب جا نمانند. از این‌رو سرمایه‌گذاری در بخش توزیع در كنار سرمایه‌گذاری در جذب آگهی و سرمایه‌گذاری در تولید محتوا قرار داد. خصوصی‌سازی سبب شده تا هر واحد توزیع، نیمی از نیروی خود را صرف شناسایی مشتركان جدید بكند. فعالیت روزنامه‌های پرتیراژ ژاپنی در شناسایی مشتركان جدید به‌گونه‌ای است كه انگار نشریه مذكور تازه شروع به كار كرده است.
۵) مدیریت رسانه‌ها در ژاپن مبتنی بر تجربه و تخصص است. از آنجا كه رسانه‌های ژاپنی همگی متعلق به بخش خصوصی‌اند، نظام اقتصادی مبتنی بر بازار، ایجاب می‌كند افراد كم‌تجربه و فاقد تخصص در مسندكار نباشند. از این‌رو می‌توان گفت مدیریت و مالكیت رسانه‌ها در ژاپن بنا بر ضرورت اقتصاد بازار، مبتنی بر تجربه و تخصص است و هر مدیری دنبال راهكارهایی است تا ترازمالی سالانه شركت خود را مثبت نگه‌دارد و سود آن را افزایش دهد. به همین جهت مشاهده می‌شود تمامی رسانه‌های بزرگ ژاپن در كنار مدیران اصلی نشریه دارای شورای مشاوران رسانه‌ای و اداره طرحهای استراتژیك هستند تا تصمیم‌گیری‌شان بر مشاوره مشاوران كارآزموده و متخصص و تحقیق و بررسیهای استراتژیك مبتنی باشد.
۶) رسانه‌های ژاپن نشان داده‌اند كه خصوصی‌سازی و تبدیل به بنگاه اقتصادی شدن رسانه‌ها فی‌نفسه بد نیست و خصوصی سازی می‌تواند بر كیفیت و سطح نشریات بیفزاید. مسئولیت اجتماعی روزنامه‌نگاران را افزایش، نهادهای مدنی و حرفه‌ای را گسترش دهد و در نهایت مؤسسه را سود ده سازد. خصوصی‌سازی اعتماد مردم را نیز به ارمغان می‌آورد. دولتها با حمایت از نهادهای مدنی می‌توانند از منافع مردم دفاع كنند، چون‌كه این نهادهای مدنی هستند كه (در صورت ریشه دارشدن و كارابودن) بهتر از هر سازمان و دستگاهی می‌توانند از حقوق اعضاء صنف و حرفه حمایت كنند. رسانه‌های ژاپن نشان داده‌اند، خصوصی‌سازی می‌تواند محتوا را به ابتذال نكشاند و در عین‌حال توسعه فرهنگی را به دنبال داشته باشد.
۷) یكی دیگر از نكات برجسته نظام رسانه‌ای ژاپن این است كه مرز میان اقتصاد و فرهنگ حذف شده است. به عبارت دیگر اقتصاد همان فرهنگ است و فرهنگ نیز همان اقتصاد. در دنیای امروز مسائل اقتصادی به‌شدت از مسائل فرهنگی متأثرند و همچنین مسائل فرهنگی به شدت، مسائل اقتصادی شده‌اند. در این رابطه می‌توان گفت، فرهنگ و اقتصاد در ژاپن در كنش متقابل هستند و مرز بین آن دو عمل از بین رفته است. در ژاپن، رسانه‌ها تبدیل به كالاها و خدمات فرهنگی شده‌اند، به همین جهت، رقابت‌پذیری در رسانه‌های این كشور به اعتلای آن انجامید.
۸) نظام رسانه‌ای ژاپن بشدت آینده‌نگر است. اگر آینده‌نگری را مجموعه‌ای از استعدادها، فرآیندها، روندها، قابلیت‌های ذهنی، نگرشها، تجربه‌های مبتنی بر سرمایه اجتماعی و مدیریت عقلانی در نظر بگیریم، رسانه‌های ژاپن دوراندیش و آینده‌نگر هستند. در نظام رسانه‌ای ژاپن برنامه‌ریزیها، سیاستگذاریها و هدف‌گیریها، همگی مبتنی بر تحقیق، نظرسنجی، تجربه و مشاورهٔ متخصصان است. در رسانه‌های مطرح ژاپن، برای فهم موقعیت‌ها، روند تحولات و چالشهای عمده جامعه و همچنین شناسایی را‌ه‌حل‌ها، دفاتر استراتژیك و نظرسنجی به‌طور مداوم نبض جامعه را گرفته و همراه با تحلیل به سیاستگذاران ارائه می‌دهند.

نوشته : شعبانعلی بهرامپور
منابع:
۱. N.H.K, Annual Report, ۲۰۰۶ ۲. This is N.H.K World, ۲۰۰۶ ۳. The japan Times, Media Data, No. ۱۱ ۴. Kyodo News, ۲۰۰۵ ۵.
The Asahi Shimbun , ۲۰۰۵-۲۰۰۶ ۶. The Yomiuri Shimbun, ۲۰۰۵ ۷. TV Asahi Corporation, ۲۰۰۶ ۸.
ژاپن،مجموعه مباحث كشورها و سازمانهای بین‌المللی، وزارت امورخارجه، ۱۳۸۴ ۹.
پل فیروزه، ویژه ژاپن، سال اول، شماره چهارم، تابستان ۱۳۸۱

منبع : دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها