تئوری های مطالعات فرهنگی

کتاب حاضر از معدود کتاب های ترجمه شده مبانی نظری در حوزه مطالعات فرهنگی است. ویراست نخست کتاب مربوط به سال ۱۹۹۱ و در استرالیاست. در هیچ جای ترجمه، اطلاعاتی در مورد نویسندگان در دسترس نیست، فقط اینکه نسخه مورد ترجمه در سال ۲۰۰۲ چاپ شده و سومین ویرایش از کتاب است.
مطالعات فرهنگی رشته نوین و روبه رشد دانشگاهی است که به رغم حضور فراگیر و آشکار همچون نشانه یی به شدت چند معنایی باقی مانده است و از سنت های نظری گوناگونی برخوردار است.
دو حوزه معتبر در مطالعات فرهنگی، مکتب بیرمنگام و مطالعات فرهنگی امریکایی است. اهالی مکتب بیرمنگام همچون استوارت هال از جمله سوسیال دموکرات هایی هستند که سعی در ترویج مطالعه زندگی روزمره مردم دارند. مطالعات فرهنگی امریکایی بسیار به تئوری های پست مدرن نزدیک است و به نظر می رسد مرز روشنی با آنها ندارد. مطالعات فرهنگی هنوز عمیقاً وامدار فعالیت پیشرو مرکز بیرمنگام است. این مرکز در سال ۱۹۶۴ به عنوان واحد پژوهشی فارغ التحصیلی تحت مدیریت «ریچارد هوگارت» تاسیس شد.
چندمعنایی بودن اشاره شده در مطالعات فرهنگی به طور یکسان هم در مورد اصطلاح «مطالعات» و هم در خصوص «فرهنگ» یا «فرهنگی» صدق می کند. در کتاب آمده است؛ «نه فقط بر سر موضوع مورد مطالعه، بلکه بر سر شیوه انجام دادن این مطالعه نیز توافق روشنی وجود ندارد.» میلز و براویت معانی گوناگون مطالعات فرهنگی را ذیل چهار معنای اصلی خلاصه می کنند؛
۱) مطالعاتی بین رشته یی یا فرارشته یی
۲) نوعی مداخله سیاسی در سایر رشته های دانشگاهی
۳) رشته یی کاملاً جدید که بر مبنای موضوعی کاملاً جدید تعریف می شود.
۴) رشته یی جدید که بر مبنای پارادایم نظری جدیدی تعریف می شود.
هوگارت - همانگونه که در کتاب اشاره شده است - در طرح اولیه تاسیس مرکز، مطالعات فرهنگی را دارای کیفیتی اساساً بین رشته یی در نظر گرفت و نیز در عین حال مطالعات ادبی را مهم ترین رکن آن و رکنی بی همتا تلقی کرد.
کتاب از ترجمه خوبی برخوردار است که شاید عمده ترین دلیل آن آشنایی مترجم با موضوع کتاب است. کتاب بی شک می تواند به عنوان کامل ترین متن مبانی، در رشته مطالعات فرهنگی برای دانشجویان ایرانی نقش بازی کند، هرچند که نویسندگان، موضوعات مورد بررسی را در حد آشنایی (و نه عمیقاً) مورد بررسی قرار داده اند.
رشته مطالعات فرهنگی در ایران در سه دانشگاه تهران (با گرایش رسانه) علامه طباطبایی (با گرایش جامعه شناسی) و نیز دانشگاه غیرانتفاعی علم و فرهنگ چندسالی است که ارائه می شود و البته بسیار نوپاست. البته از چند سال قبل از تاسیس این رشته دانشگاهی، دانشجویانی در مقطع دکتری و در گرایش جامعه شناسی نظری - فرهنگی، ابژه های تحقیقی مورد علاقه مطالعات فرهنگی را به عنوان پایان نامه برگزیده بودند.
نکته مورد انتقاد در مورد وضعیت دانشگاهی مطالعات فرهنگی در ایران، خلط دو مفهوم مطالعه فرهنگ و مطالعات فرهنگی با یکدیگر است.
تصور رایج تصمیم گیرندگان این رشته در بدو تاسیس این بوده که مطالعات فرهنگی همان مطالعه فرهنگ است و آن هم مطالعه فرهنگ از ابتدایش؛ نوعی تلقی مردم نگارانه. عدم آشنایی اغلب اساتید در این رشته با مطالعات فرهنگی در مفهوم جهانی نیز بر مشکلات افزوده که شاید مهم ترین معضل این رشته در دانشگاه های ایرانی باشد.
کتاب درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر می تواند امور پروبلماتیک مطالعات فرهنگی را به علاقه مندان ایرانی بشناساند و به بهبود تلقی ها، کمک کند. کتاب در هفت فصل تنظیم شده که شامل مطالعات فرهنگی و نظریه فرهنگی، ادبیات و جامعه؛ از فرهنگ گرایی تا ماتریالیسم فرهنگی، نظریه انتقادی؛ از نقد ایدئولوژی تا جامعه شناسی فرهنگ، نشانه شناسی؛ از ساختارگرایی تا پساساختارگرایی، سیاست فرهنگی تفاوت، پسامدرنیسم و نظریه فرهنگی و نقد فرهنگی و سیاست فرهنگی است. کتاب بخش خوبی تحت عنوان شرح اصطلاحات دارد که به فهم آن کمک می کند و همچنین پیوستی در مورد رشته دانشگاهی مطالعات فرهنگی.کتاب توسط انتشارات ققنوس منتشر شده است.

امین بزرگیان

منبع : روزنامه اعتماد