نیکلا سارکوزی؛ راستگرایی در الیزه

سال ۱۹۷۷ منطقه نویی حومه پاریس؛ کاندیدایی کم اقبال نامش در ردیف عضو سی و هفتم شورای شهر نوشته شد؛ این شورا ۳۷ نفره بود. ۲۸ نوامبر ۲۰۰۴ پاریس. نخستین کنگره بزرگ و سراسری حزب حاکم فرانسه (یو. ام. پ). شعار هواداران ژاک شیراک رئیس جمهور و رهبر معنوی حزب؛« همه به جز سارکوزی»دبیر کل جدید با ۱/۸۵ درصد آرا انتخاب می شود؛ وی همان نیکلا سارکوزی است. امروز این راست میانه رو ۵۲ ساله، رئیس جمهور فرانسه و مستاجر جدید کاخ الیزه است؛ ششمین رئیس جمهور جمهوری پنجم فرانسه.
● محافظه کار اصلاح طلب
فاکتور بسیار ساده یی در پیروزی نیکلا سارکوزی نقش داشته است و آن هم این است که نخبگان و چهره های مطرح سیاسی ارتباط خود را با کوچه و خیابان های فرانسه از دست داده اند. خودش معتقد است؛«این نخبگان سیاسی یا نظرسنجی ها یا رسانه های فرانسه نیستند که مرا انتخاب کردند، بلکه من گزینه نهایی مردم فرانسه خواهم بود.» به زبانی ساده نیازهای معمولی و حقوق اولیه مردم را مطالبه می کند.
فرانسوی ها همگی بر این باورند که سارکوزی به همان زبانی صحبت می کند که آنها صحبت می کنند. در کشوری که به فلاسفه اش نازیده و به جریان روشنفکری اش بالیده است نیاز نیست ثقیل و سنگین حرف زد؛ کافی است وعده رنگینی بدهید؛ «امروز خطاب به تمامی فرانسوی ها اعلام می کنم در صورتی که سارکوزی را به عنوان رئیس جمهور خود انتخاب کنند، هزینه حمل و نقل عمومی تا پایان سال ۲۰۰۷ میلادی به حداقل می رسد.»
فرانسوی ها سارکوزی را مردی می دانند که از اقتدار کافی برای انجام آنچه که بقیه از محقق کردن آن وحشت داشتند، برخوردار است. به نظر آنها سارکوزی همان سیاستمدار توانمندی است که می تواند اقتصاد رو به سقوط فرانسه را احیا کرده و وجهه مقبول فرانسه در سطح بین المللی را به این کشور بازگرداند. ساخت روانشناسی مردم فرانسه و بافت تاریخی- اجتماعی آن انتخاب سارکوزی را در زمره انتخاب های طبیعی و قابل پیش بینی قرار داده بود.
مردم فرانسه همیشه منتقدند ولی در مقام مقایسه، ملتی محافظه کار به شمار می روند، با وجود میل شدید به تغییرات همیشه جانب احتیاط را نگاه داشته و اغلب با تردید به پدیده نو نگاه می کنند. فرانسویان بر سر تغییر آرام بحث ندارند بلکه بحث آنها بر سر این است که باید سیاسیون با شجاعت مشکلات و بدبختی امروز فرانسه را با زبان رسا و بلند بیان کنند. با این حال کسی که تغییر آرام را رهبری می کند خود باید از لحاظ پایگاه اجتماعی و طبقه اجتماعی اش جانب احتیاط را نگه دارد.
به دیگر سخن فرانسه فردا نیازمند رهبری از طیف میانه محافظه کاران است که نه همچون راست افراطی در التهاب سیاسی تغییرات را مهندسی کند و نه همچون سوسیالیست ها در سرگشتگی چپ ها بنای فرانسه نوین را معماری نماید. فرانسه راست میانه رویی می خواست که به کلیشه شکنی و حرکت در خلاف مسیر آب شهرت داشته و علاوه بر تبحر کلام، جسارت عمل را داشته باشد؛ البته با سرعت مجاز در بزرگراه اصلاحات.
سارکوزی با توجه به پیشینه خانوادگی خود و تبار اشرافی خاندان پدری، به طور طبیعی از اوان جوانی به گرایش راست سیاسی فرانسه تمایل داشت و به طور طبیعی اگر از اصلاح سخن می گوید حساسیت های جامعه فرانسه را لحاظ می کند. با این حال عطش جامعه فرانسه به اصلاحات اقتصادی را پاسخ می دهد وقتی می گوید؛ «در اندیشه برپایی انقلاب و تحول در فرانسه هستم و کشور را به جایگاه واقعی اش باز می گردانم.» هر دو جناح راست و چپ بر این نکته تاکید دارند که کشور فرانسه گریزی از اصلاحات ندارد ولی چگونگی انجام این اصلاحات و محتوای آن مورد تشکیک و نقد همه گروه هاست. اکثریت فرانسویان به نفع یک مشی اقتصادی لیبرال، درآمیخته با گرایش های ملی گرایانه، لاغرسازی دستگاه عظیم بوروکراسی و محدودسازی شدید امکان ورود و اقامت مهاجران رای دادند.
● گسست راست از محافظه کاری
تفاوت شعار نیکلا سارکوزی و ژاک شیراک خود حکایت از صحنه گردانی سیاست فرانسه توسط راست گرایان جوانی دارد که از یک سو بر شانه های محافظه کاران بزرگ ایستاده اند و از سوی دیگر از فراز به انتقاد از فرودهای آنان پرداخته اند و با خلیدن در پوست جوانگرایی، خود را از اشتباهات اخلافشان مبرا و از راست نو تعاریفی جدید را عرضه می کنند.
سارکوزی دائماً از فرانسه فردا و فردای فرانسه حرف می زند و تغییر سیستم سیاسی و روی کارآمدن نسل جدید در سیاست این کشور را یادآوری می کند اما شیراک از فرانسه امروز سخن می گفت. دبیرکل حزب راستگرای UMP سودای گسست از زمانه یی را در سر می پروراند که جمهوری پنجم با سنت های ژنرال دوگل و پیروان وی بر آن حاکم بوده و ورود به دوره یی که فرانسه تجربه یی نوین از دموکراسی و نظام راست لیبرال خواهد داشت. گسست همان شعار مقابل شعار ژیسکاردستن با عنوان تغییر در تداوم در انتخابات سال ۱۹۷۴ است. از سوی دیگر شعار سارکوزی در مقابل شعار میتران در سال ۱۹۸۱ با عنوان نیروی آرام و شعار شیراک با عنوان فرانسه برای همه در سال ۱۹۹۵ است.
در سال های گذشته بارها و بارها نظام کنونی فرانسه و گرایش های سیاسی حاکم بر آن از سوی نویسندگان و صاحب نظران زیر سوال رفته است ولی هر کسی منظور خود را در این میانه دنبال کرده، جز آنکه می توان گفت رادیکال ترین این تفاسیر اشکال بنیادین به جمهوری پنجم بوده و اینکه زمان این جمهوری گذشته است. گسست تعریف تازه یی از اصلاحات است که در مقابل تعریف سگولن رویال کاندیدای سوسیالیست ها و رقیب سارکوزی در دور دوم انتخابات مطرح شد؛ چپ ها اصلاحات را در تفاوت تعریف می کردند.
سارکوزی با گفتمان گسست درصدد است خود را به حوض غسل تعمیدی بیفکند که پس از خروج از آن از گناهان محافظه کاران جمهوری پنجم پاک شود. وجه مشترک سارکوزی و رویال این بود که هر دو نخستین داوطلب های راهیابی به کاخ الیزه بودند که دوران جنگ جهانی دوم را تجربه نکرده اند. آنها به نسلی جدید از فرانسوی ها تعلق دارند؛ هر دو خواهان شکستن تابوهای گذشته هستند. با وجود آنکه رویال به گفت وگو و مشورت بسیار علاقه مند است سارکوزی با اتخاذ رویکردی مقتدرانه بر این باور است که فرانسوی ها از گفتمان خسته شده و در حقیقت به دنبال مرد عمل می گردند. سارکوزی توانست بخشی از هواداران کاندیدای راست افراطی ژان ماری لوپن را به سمت خود بکشاند.
او دوباره به راست گرایی اعتبار داد، آن هم در کشوری که بیشترین تعداد بیکاران در قلمرو یورو را دارد، بدهی دولتی می رود رکورددار شود و صادراتی که آمار و ارقام آن رو به نزول است. اکثریت فرانسویان برای برطرف کردن این مشکلات به راه حل های چپ اعتماد نکردند. مناظره تلویزیونی میان سگولن رویال و نیکلا سارکوزی آشکارا نشان داد که در یک طرف مردی نشسته است که سیاستمداری حرفه یی است، با خونسردی حساب و کتاب می کند و به ارقام و واقعیت ها توجه خاصی دارد و در طرف دیگر زنی تازه وارد نشسته است، پرجنب و جوش و احساساتی که هرچند تجربه وزارت دارد، اما ثابت نکرده که می تواند برای مشکل های واقعی راه حل های مشخصی بیابد.
● غیرفرانسوی اما ضدمهاجر
سارکوزی یک خارجی تبار است؛ از پدری مجاری و مادری یهودی. شورش حومه نشینان مهاجر پاریس در زمان تصدی وی بر وزارت کشور، سارکوزی را نژادپرستی سرسخت علیه خارجی تبارها نشان داد؛ عاملی که ریشه اعتراضات خیابانی پس از اعلام پیروزی وی در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه بود.
با این حال تحلیلی از آرای فرانسویان نشان می دهد عامل اصلی پیروزی کاندیدای حزب راست گرای فرانسه در دور دوم این انتخابات آرای طیف جوان فرانسه با نژادهای متعدد یهودی، مجارستانی و یونانی بود. سارکوزی در طول مدتی که در حزب حاکم به ایفای مسوولیت های متفاوت پرداخت سعی کرد تعداد اعضای حزب حاکم در پست های مختلف دولت را از نسل های جوان انتخاب کند؛ از طرفی به رغم آن که سارکوزی بارها بر سیاست خود در مبارزه با مهاجرت و پدیده مهاجران فرانسوی تاکید کرده است اما خود وی به عنوان نماینده نسل جوان مهاجر فرانسوی از نسل های یهودی، لهستانی و یونانی محسوب می شود و این خود بر ریخته شدن آرای بیشتر جوانان فرانسوی به سبد نماینده راست گرای فرانسوی تاثیر گذاشت.
● قلبی برای امریکا
در انتخابات کشورهای اروپایی فاکتور فراآتلانتیکی بودن یا نبودن ضریب مهمی در انتخاب دارد. به واقع میزان همسویی با امریکا خود عامل تعیین کننده یی در نگاه اروپا و ایالات متحده به دولت های منتخب و گزینش اروپاییان است.
پس از تجربه دوره یی از جدال قلب اروپا با غرب آن (انگلیس و امریکا)، دوره دیگری آزموده می شود که با حفظ ائتلاف برلین-پاریس دولت ها به تقویت نگاه به غرب خواهند پرداخت؛ نگاهی که در میان دولت های نیکلا سارکوزی و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نمود یافته و پرونده هسته یی ایران بهترین عرصه آزمایش آن شده است که غرب تعهد خود را به حرکت در مسیر چندجانبه گرایی و اجماع بین المللی نشان دهد.
وعده بازسازی روابط پاریس با واشنگتن در جریان سفر سارکوزی به امریکا و مواضع وی در خصوص ایران، اسرائیل و مبارزه با تروریسم برای کاخ سفید دالان امیدی است به سوی عرصه فراخ همکاری دوسوی آتلانتیک و فروکش کردن نگاه های ضدامریکایی در خطه یی که پیشتر اروپای پیر می خواندندش.
سارکوزی در دوستی با امریکا چندان گشاده دست نمی تواند بود؛ چرا که استقلال سیاسی فرانسه به بافت تاریخی این کشور رسوخ کرده و چنان که حمایت فرانسویان از مخالفت با حمله به عراق و حمایت از مواضع شیراک نشان داد در قلب قاره سبز هنوز سنت اعتراض به آنگلوساکسون ها هوادار دارد. از این منظر است که سارکوزی بر دوستی با امریکا قید و بند قائل می شود؛ «من دوست بی چون و چرای امریکا نیستم.» و حتی مخالفتش را با هر گونه حمله نظامی احتمالی به ایران اعلام می کند؛ با این استدلال که تحریم کارساز است چون مورد حمایت بین المللی است.
● نجات اروپا
سارکوزی بر سلیقه مردمی تکیه کرده است که در چند سال گذشته دو نه بزرگ به نظام موجود گفته اند، اولین نه رسیدن ژان ماری لوپن نامزد راست افراطی به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۰۲ بود که همه را شگفت زده کرد و دومین نه به رئیس جمهوری پیشین و انبوهی از سیاستمداران فرانسه در رد قانون اساسی پیشنهادی اتحادیه اروپا.
سارکوزی سیاستمداری است که رهبران کلیدی کشورهای عضو اتحادیه اروپا رویای تکیه دادن وی بر کرسی فرانسه در نشست های این اتحادیه را در سر می پروراندند. وی رئیس جمهور مورد انتظار اروپایی هاست. مردی که با تصمیم های ضربتی خود به پیشرفت اقتصادی و سیاسی اتحادیه اروپا کمک خواهد کرد. دیپلمات های حاضر در بروکسل متفق القول بر این باورند که وی به سرعت با سایر رهبران اروپایی وارد مذاکره خواهد شد و بدین ترتیب پیش نویس جدید قانون اساسی واحد اروپا روی میز رهبران کشورهای اروپایی قرار خواهد گرفت.
سیاستمداران فرانسوی به خوبی از اهداف وی در صورت پیروزی در انتخابات آگاهی دارند. در صورت مقبولیت این پیش نویس، از این پس اتحادیه اروپا رئیس جمهور و وزیر امور خارجه خاص خود را خواهد داشت. سارکوزی به سرعت راهی برلین و بروکسل خواهد شد تا در خصوص این قانون اساسی با رهبران اتحادیه اروپا مذاکره کند. دو سال پیش نیز بحث قانون اساسی مطرح شد و این در حالی بود که هلندی ها و فرانسوی ها به این قانون رای منفی دادند.

سرگه بارسقیان

منبع : روزنامه اعتماد