پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


حلقه فیلم هایی که کوچک می شوند


حلقه فیلم هایی که کوچک می شوند
دوران تسخیر بتاماكس و VHS در حالی به پایان رسیده كه در برخی آرشیوهای تلویزیونی و خانگی هنوز مردم به این نوارهای مغناطیسی بیش از لوح های فشرده الكترونیكی اعتماد دارند.
روزگاری در خانه های مردم دستگاه های ویدیویی تنها راه ارتباط آنها با فیلم بود و اگر در سینما حضور پیدا نمی كردند تنها شانس دیدن فیلم دل بستن به حلقه هایی بودكه شاید به دست آنها می رسید، حلقه هایی كه به نوار كوچك و نوار بزرگ شهرت داشت.
در ایران سال ها، فیلم های موسوم به فیلمفارسی همین گونه در میان مردم پخش شده و دیده می شد تا این كه پدیده نوظهوری به عالم ارتباطات و الكترونیك آمد. این پدیده نه تنها سهل تر و با قابلیت تر از نوارهای مغناطیسی بود بلكه قابلیت كپی برداری از آن راحت تر بود و همین امر و مسائل دیگری از جمله كوچكی، وضوح، سرعت در گرفتن اطلاعات و انتقال آن ، قیمت و ویژگی های دیگر موجب شد خیلی زود جای بتاماكس و VHS را در میان مردم بگیرد و بتواند بازار را تسخیر كند.
اگرچه زمان تولید لوح فشرده (CD) برنامه ریزی شده بود كه بیشتر در حوزه صدا از آن كاربری گرفته شود اما پس از مدتی تصویر توانست خودش را در فرایند مغناطیسی لوح فشرده بگمارد و این چنین شد كه بیشتر در حوزه صدا از آن كاربری گرفته شود اما پس از مدتی تصویر توانست خودش را در فرایند مغناطیسی لوح فشرده بگمارد و این چنین شد كه فیلم دیگر از نوارهای مغناطیسی كم كم به لوح های فشرده منتقل شد.
آرشیودارها دیگر به جای این كه حجمی بزرگ و گران (به نسبت CD) را در خانه نگه دارند به سمت CD روی آوردند كه هم ارزان تر از مورد قبلی بود و هم آرشیو آن جای كمتری می گرفت. افزون بر این كه قابلیت های دیگری هم داشت.
پس دوران فرمانروایی لوح های فشرده از اواخر دهه ۷۰ میلادی شروع و اوایل دهه ۸۰ به رشد قابل توجهی در عرصه تولید و فروش رسید.در اینجا دلایل اجتماعی ای كه مردم ایران به لوح های فشرده برای فیلم دیدن روی آوردند و این كه چه دلایلی موجب شد این لوح های فشرده بیشتر در بازار خرید و فروش شود، می پردازیم:
● مردم و سینما
همان طور كه می دانیم سینما جدای از هنر، تفریحی برای مردم به شمار می رود. به این معنا كه وقتی كسی تصمیم می گیرد به سینما برود از زمانی كه تصمیم گرفته تا زمان پخش فیلم و پس از فیلم در این لذت غوطه ور است و در واقع جذابیت سینما رفتن، به عنوان یك فعالیت تفریحی این است كه با قصد قبلی به سمت سینما بروی برای فیلم دیدن و این لذت بردن از زمان تصمیم گیری همراه تو خواهد بود.
مردم ایران علاقه فراوانی به سینما داشته و دارند و با توجه به این كه هنرهای بصری در سراسر جهان توانسته بر نوع رابطه با مخاطب از هنرهای كلامی، انتزاعی و محیطی پیشی بگیرد در ایران هم درست همین اتفاق افتاد.
اما پس از مدتی به دلایل مختلف از جمله ازدیاد فرایندهای تولیدی ابزارهای الكترونیكی و قابلیت های فراوان آنها و تولید انبوه دستگاه های ویدیویی، ویدیوسی دی و كامپیوتر سینما رفتن برای مردم به حاشیه رانده شد، اگرچه در این محاسبه نمی توان نقش اقتصادی و اتلاف وقت مردم را نادیده گرفت.
مردم كه باید ساعت دیدن فیلم را با سینما هماهنگ می كردند حالا دیگر می توانستند هر زمانی كه می خواهند فیلم ببینند، اگرچه نمی توان این نكته را نادیده گرفت كه تمام فیلم ها در شبكه های خانگی وجود نداشت و لذت دیدن فیلم در سینما از دست می رفت و تازگی فیلم ها هم به حاشیه رانده می شد و مخاطب فیلم را در زمان اكران همگانی مشاهده نمی كرد، اما در عوض می توانست یك فیلم را با قیمت پائین به صورت جمعی نمایش دهد و مثلاً در یك خانواده ۵ نفری بدون هزینه كردن بلیت برای همه با مبلغ اندكی فیلم در خانه نمایش داده می شد.
این اتفاق برای سینمای ایران در حدود سال های ۱۳۷۱ افتاد، زمانی كه در دویست و نود و هشتمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوم دی ماه سال ۷۱ تصمیم گرفته شد برای مقابله با تهاجم فرهنگی و افزایش سطح فرهنگ عمومی ضمن رفع محدودیت های فعالیت های ویدیویی، نظام اجرایی فعالیت سمعی و بصری از جمله تولید، تكثیر برنامه های ویدیویی و فروش و اجاره نوارهای تصویری و ویدیویی را طراحی نماید و این مأموریت به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داده شد. از این زمان به بعد مخاطبان بجز حضور در سینما مخاطب شعبه های كوچك «ویدیوكلوپ » ها شدند و نوارهای VHS كه حاوی فیلم های سینمای ایران و جهان بود در دسترس آنها قرار گرفت و جایگزینی لوح فشرده (CD) به جای نوارهای ویدیویی.
سال های میانی دهه ۷۰ شمسی لوح های فشرده پس از حدود ۲۰ سال كه از عمرشان در اروپا می گذشت وارد عرصه رقابتی در بازار ایران شدند. این رقابت زیاد به طول نینجامید و این پدیده نوظهور به شكل انكارنكردنی توانست كل بازار فروش ایران را در دست بگیرد و موازی آن فروش دستگاه های ویدیوCD در ایران رونق گرفت.
دیگر هم به لحاظ اقتصادی قابل صرفه بود كه دستگاه ویدیوسی دی داشته باشی و هم به لحاظ حجمی، جدای از این كه همان طور كه گفتم ویژگی های دیگر نیز موجب برتری و رجحان لوح فشرده بر نوارهای ویدیویی شد. این فرایند تبدیل به شبكه های تكثیر و توزیع فیلم ها هم رسید و آنها هم بیش از نوار ویدیویی از لوح فشرده CD برای فیلم هایشان استفاده می كردند.البته اتفاقی شبیه اتفاقی كه برای «بتاماكس» افتاد.
در سال های پایانی دهه ۷۰ كه البته لوح فشرده درحال آزمایش بود VHS توانست به طور كلی «بتاماكس» را از چرخه رقابت خارج كند و پس از كمتر از یك دهه چنین اتفاقی برای این تولید الكترونیكی افتاد.
● ظهور DVD در محصولات الكترونیكی
در نشریه «تحولات نمایش خانگی» به نقل از «اسكرین دایجست» آمده است: «تازه ترین اطلاعات ارائه شده از سوی اتحادیه ویدیویی بریتانیا درباره عرضه فروشگاهی محصولات ویدیویی در انگلستان نشان می دهد كه ۹۰ درصد از كل فیلم ها و ۹۵ درصد از كل فروش محصولات ویدیویی به صورت DVD بوده است.
در سال ۲۰۰۵ ، ۸۶۷۹ فیلم به صورت DVD و تنها ۷۱۰ فیلم برروی VHS روانه بازار شده است.
در حال حاضر اصلی ترین فرمت حاكم در عرصه سرگرمی DVD است. محصولات غیرفیلم نیز البته دراین فرمت از اهمیت زیادی برخوردار هستند، هم اكنون یك سوم از كل فروش DVD ۷۰ میلیون واحد را تشكیل می دهد. این هم در سال ۲۰۰۳ ، ۲۵ درصد بوده است.
اما در سال ۲۰۰۵ از نظر ژانر بیشترین DVD مربوط به فیلم بوده است و از آن به ترتیب مجموعه برنامه های غیرفیلمی، برنامه های كودكان، سلیقه های خاص، موسیقی، تلویزیونی و ورزشی در رتبه های دیگر قرار دارند. به نقل از اسكرین دایجست در پنج كشور اروپایی انگلستان، اسپانیا، ایتالیا، آلمان و فرانسه نفوذ DVD رشدی بین ۵۶ تا ۷۳ درصد داشته است.
آمارها در این ۵ كشور حكایت از این دارند كه فروش DVD شكل جدیدی از صنعت الكترونیك را پیش روی این فرآیند قرار داده است.بر همین اساس انگلیس به نسبت چهاركشور دیگر از فروش بالاتری برخوردار بوده است. در فرانسه نیز بازار فروش این محصول تا ۱۸ درصد افزایش داشته است.
● تسخیر خانه های بزرگ
امروزه اما دیگر خبری از فناوری قدیم نیست، فیلم ها هر روز در شكل و قالب جدیدی از نقطه نظر الكترونیكی وارد عرصه می شوند و شبكه های خانگی تولید، تكثیر و كرایه فیلم به تبع آن ها دستگاه های خود را تغییر می دهند. اگرچه مدت زمان زیادی نیست كه این لوح كوچك فشرده وارد زندگی دیجیتالی مردم ایران شده اما توانسته جای خودش را باز كند.
DVD یك توان و ظرفیت خوب الكترونیكی است كه به وسیله آن، كاربر می تواند هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ حجمی و از همه مهم تر شفافیت و وضوح از فیلم خریداری كرده لذت ببرد. امروزه دیگر برنامه ریزی برای طرح های پژوهشی فرهنگی در زمینه رسانه های دیداری و شنیداری، بیشتر خدمات اعم از تهیه و تولید برنامه های ویدیویی و خرید و فروش این برنامه ها با CD و DVD انجام می شود. شركت های مختلفی به شكل دولتی و خصوصی در ایران تلاش می كنند محصولات مختلف سینمای ایران را پس از اكران عمومی به شكل های مختلف تهیه و در قالب CD یا DVD به مخاطبان انتقال داده و وارد بازار فروش كنند.
نكته قابل توجه در این زمینه این است كه زمانی سینمای هالیوود از فروش فیلم ها به شركت های موازی تولید فیلم برای وارد كردن فیلم به شبكه های خانگی هراس داشت و فكر می كرد این كار روی فروش فیلم های تولیدشده در هالیوود اثر منفی بگذارد. اما پس از مدتی نتیجه عكس شد و این كار حتی فعالیت فروش گیشه ای هالیوود را افزایش داد.
در سینمای ایران البته به شكل قطع و یقین نمی توان چنین نظری داد كه آیا فروش یا كرایه محصولات سینمایی به شكل های جدید تأثیر مثبت بر گیشه گذاشته یا نه، اما این نكته مشخص است كه سینمای ایران به مردم نزدیك تر شده است و این حاصل همین فرایندهاست. حتی این جریان ها تا جایی پیشرفت كرده كه حتی در اتوبوس های بین شهری نیز سال هاست شاهدیم همین فیلم های محصولات شبكه های خانگی خرید فیلم به نمایش در می آید.
این عمل می تواند مردم را به سینما و فیلم نزدیك كند و سود آن در نهایت به سینما بازمی گردد و مسأله اینجاست كه فناوری و آسانی نهفته در آن موجب ایجاد چنین جریان هایی شده است.
برخی از شركت های ارائه دهنده خدمات سینمایی به شكل شبكه های خانگی عبارتند از: مؤسسه پرده نقره ای، مؤسسه قرن،۲۱ مؤسسه هنر هشتم و تصویر دنیای هنر كه این مؤسسه ها توانسته اند آثار بسیارزیادی درعرصه سینما را به مردم برسانند.
نكته پایانی این كه فناوری جدید در هنرهای تصویری توانسته فاصله های موجود در برخی واحدها را كم كند به این معنا كه فناوری این امكان را به وجود آورده كه مخاطب سینما بتواند در صورت تمایل فیلم دلخواهش را كه مدتی قبل برروی پرده سینما بوده به شكلی دلخواه در منزل شخصی اش مشاهده كند و امروزه این دستگاه های فناوری به شكل CD و DVD هستند.
روزگار آینده اما، معلوم نیست كدام فرایند این دو شكل جدید و نافذ در تكثیر و توزیع فیلم را كنار می زند و یكه تاز این عرصه می شود.
مهدی طاهری
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید