همه چیز در مورد چاقی

چاقی بیماری مزمنی است كه به علت نامتعادل بودن میزان دریافت انرژی از راه غذا و میزان مصرف یا سوخت انرژی در نتیجه فعالیت بدنی به وجود می آید. در واقع چاقی یك اختلال پیچیده تنظیم اشتها و سوخت و ساز مواد غذایی در تبدیل به انرژی است كه توسط عوامل زیست محیطی خاصی كنترل می شود.
● معیار تشخیص چاقی بر چه مبنایی است
برای تشخیص چاقی از اندازه گیری بی ام آی (BMI=body mass index) استفاده می شود كه از تقسیم وزن (كیلوگرم) بر قد (متر) به دست می آید. البته عوامل دیگری هم در تقسیم بندی چاقی از نظر شدت موثر است كه از جمله می توان به توزیع چربی در قسمت های مختلف بدن، دور كمر، دور مچ دست و میزان جثه افراد اشاره كرد. معیار BMI برای سنجش چاقی در بزرگسالان است و در كودكان بسته به سنین مختلف فرمولاسیون های متفاوت ارائه شده است.
● علل چاقی چیست؟
همانطور كه در ابتدای بحث اشاره شد عوامل بسیار زیادی در بروز چاقی موثر هستند اما به طور عمده علت های شناخته شده به قرار زیر است.
الف ) علل ژنتیكی:
بین ۷۰ - ۲۵ درصد از تغییرات غیرطبیعی در وزن بدن ناشی از مسائل مربوط به ژن است. علت بالا بودن طیف حداقل و حداكثر ذكر شده تفاوت منابع علمی و كتب مرجع چاقی است ولی در كل بایستی اذعان داشت كه نقش عوامل ژنتیكی در چاقی ثابت شده است و با توجه به مطالعات خانوادگی كه هم خوانی BMI را در منسوبین درجه اول نشان داده است، این موضوع به اثبات رسیده است كه نقش اختلالات ژنتیكی چیزی غیرقابل انكار است. طبق تحقیقات انجام گرفته مشخص شده است كه عواملی چون سوخت وساز پایین در حال استراحت، اثر حرارتی كم مواد غذایی و یا عدم سوخت وساز كامل چربی به همراه تمایل زیاد بدن بر اثر استفاده از كربوهیدرات ها (مواد قندی) به عنوان سوخت می توانند زمینه ژنتیكی چاقی را نشان دهند.
ب) عوامل محیطی:
اختراعات و ابداعات مختلف در جهت راحتی انسان به طور غیرمستقیم سبب افزایش چشمگیر چاقی در دنیا شده است. اتومبیل، آسانسور، پله برقی، ماشین های لباسشویی و ظرفشویی، دستگاه های كنترل از راه دور، مایكروویو و هزاران مورد دیگر همگی انسان را از تحرك بازداشته و از طرف دیگر غذاهای آماده، رستوران ها و تولید مواد غذایی در بسته بندی های بزرگ مثل سس مایونز خانواده، چیپس خانواده و... عوامل مساعدی برای حركت كمتر و مصرف بیشتر را فراهم آورده است به طور كلی داده های فوق بیانگر این مطلب است كه افزایش شیوع چاقی در دو یا سه دهه اخیر ممكن است ناشی از كاهش در مصرف انرژی باشد كه با كاهش مساوی در دریافت انرژی نبوده است.
ج) بیماری ها:
بسیاری از بیماری ها با توجه به مكانیسم آنها باعث چاقی می شود. كم كاری غده تیروئید سبب كاهش هورمون های تیروئیدی می شود كه این هورمون ها نقش بسیار مهمی در سوخت وساز مواد غذایی در بدن دارند و كم شدن آنها باعث ذخیره سازی چربی و در نتیجه چاقی می شوند.
بیماری های دیگری چون اختلالات عصبی _ عضلانی، بیماری های استخوان و مفاصل به صورت غیرمستقیم و از طریق كاهش فعالیت باعث چاقی می شوند. اختلال در هورمون های جنسی چه در زنان و چه در مردان ممكن است تعادل متابولیكی بدن را به هم زده و یكی از عوارض خود را با چاقی نشان دهد.
د) داروها:
بسیاری از داروها در افزایش وزن نقش دارند. این اثرات ممكن است مستقیم باشد مثل داروهای ضدبارداری یا كورتون ها و یا در اثر پیامدهای ناشی از دارو باشد مثل داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب كه با ایجاد خواب آلودگی و بی تحركی سبب كاهش در مصرف انرژی می شوند.
هـ اختلالات عصبی و مشكلات روانی:
كه با توجه به غیرفعال كردن افراد سبب چاقی شده و مصرف داروهای مختلف این اثرات را دوچندان می نماید.
● روش های درمان چاقی چیست؟
امروزه روش های بسیار زیادی برای درمان این بیماری خطرناك ارائه شده است كه موثرترین، مقبول ترین، علمی ترین و سالم ترین آنها در ذیل توضیح داده می شود:
الف ) رژیم درمانی:
شایع ترین روش برای كم كردن وزن رژیم درمانی است. رژیم های مختلفی ارائه شده است كه در نوع خود دارای مزایا و معایب خاص خودشان هستند. مشهورترین آنها رژیم های گیاهخواری، رژیم اتكینز، رژیم اورنیش و رژیم اندروویل است كه خلاصه ای از آنها توضیح داده می شود.
در رژیم گیاهخواری كه خود به چند زیرگروه تقسیم می شود افراد از مصرف محصولات حیوانی خودداری می كنند. در این نوع رژیم بعضی از افراد حتی از محصولات غیرزنده حیوانات چون تخم مرغ استفاده نمی كنند.
با توجه به اینكه بسیاری از مواد غذایی مورد نیاز بدن در محصولات حیوانی است و عدم دریافت آنها ممكن است عوارض مهلكی ایجاد كنند امروزه این نوع رژیم ها بایستی همراه با مكمل های مختلف غذایی باشد به طور مثال آهن موجود در گیاهان از جمله اسفناج از نوع غیرقابل جذب برای بدن بوده در صورتی كه آهن قابل جذب برای بدن از نوع آهن موجود در پروتئین های حیوانی از جمله گوشت قرمز است. بنابراین در صورت عدم دریافت مكمل های آهن ممكن است عوارضی چون ریزش مو و كم خونی ها ایجاد شود.

دکتر رضا آمری نیا

منبع : ایران مانیا