عجب آشفته بازاری است اینجا

عینك آفتابی كه با هدف مصون نگاه داشتن چشم‌های مردم از خسارت‌های ناشی از تابش تند آفتاب مورد اقبال جهانیان قرا گرفته است، چند سالی است بازاری پرسود و تجارتی پرمنفعت را برای عده‌ای سودجو و فرصت‌طلب در اطراف و اكناف جهان ایجاد كرده كه شوربختانه محصول و نتیجه طبیعی آن، گسترش آسیب‌های وارده به چشم مصرف‌كنندگان و نیز كاهش شاخص سلامت چشم مردم در بسیاری از نقاط جهان و از جمله كشورمان ایران است.
در واقع عینك‌های آفتابی كه عبارت صحیح‌تر آن عینك‌های آفتاب‌گیر یا ضد آفتاب است به دلیل مواجه شدن با گسترش مصرف و تقاضا در سال‌های اخیر با پدیده تولید غیراستاندارد در سطحی وسیع روبه‌رو شدند و همین عدم توازن در میزان عرضه و تقاضای كالای استاندارد، شماری از عینك‌های آفتابی فاقد استانداردهای سلامت را روانه بازارهای مصرف كرده است كه در این میان سهم تعدادی از كشورهای دارای سرانه درآمد اندك كه در آنها اشتیاق خرید كالای ارزان شعله می‌كشد، بیش از سایر كشورهاست و متاسفانه كشور ایران نیز به دلیل دارا بودن چنین وضعیتی، به بازار هدف تولیدكنندگان عینك‌های آفتابی غیراستاندارد تبدیل شده است.
● از عرش تا فرش
هنوز یكی دو ماه از سال نگذشته، فروشندگان دوره‌گرد، آفتابی شدن هوا را فرصتی ایده‌آل برای تجارت خود تشخیص داده و بساط عینك‌فروشی خود را در جای جای كوچه و خیابان‌های شهر پهن كرده‌اند. اسماعیل، دستفروشی كه در حاشیه میدان هفتم‌تیر تهران به عرضه عینك آفتابی مشغول است از كسب و كارش راضی است. قسم می‌خورد كه همه عینك‌هایش استاندارد و بی‌خطر است و دلیل آن را هم تعدد مشتریانش می‌داند. یك عینك آفتابی مد روز را با قیمت هشت هزار تومان عرضه می‌كند اما به هنگام پرداخت پول از سوی مشتری تا نصف این مبلغ نیز قابل چشم‌پوشی است! خودش می‌گوید كه اغلب محصولاتش را از طریق بنادر جنوبی كشور و در برخی موارد از طریق شهرهای مرزی غربی خریداری می‌كند و اعتراف می‌كند كه در برخی موارد این اجناس را به صورت معیار وزنی (كیلویی) می‌خرد. هیچ مرجع و نهادی بر عملیات خرده‌فروشی وی نظارت ندارد و تنها و پراهمیت‌ترین دغدغه‌اش حضور سرزده ماموران مبارزه با سد معبر شهرداری تهران است! اسماعیل از خسارت‌های گوناگون مصرف عینك‌های آفتاب‌گیر غیراستاندارد به كلی بی‌خبر است و اعتقاد دارد خریداران نیز بیشتر برای تاثیر در پوشش ظاهری‌شان از عینك‌های آفتابی استفاده می‌كنند.
در آن‌سوی شهر و در حاشیه خیابان فلسطین تهران كه بورس عرضه رسمی عینك‌های آفتابی است، فروشنده جوانی، عینكی شبیه به عینك عرضه شده از سوی آن دست‌فروش را با نرخ شصت و چهار هزار تومان به مشتریان عرضه می‌كند. در ریشه‌یابی دلایل این تفاوت نرخ درمی‌یابیم كه تضمین سلامت و استاندارد بودن این كالا به همراه <مارك‌دار> بودن آن، اصلی‌ترین عوامل پربها بودن كالای اخیر است. این فروشنده جوان از دست دستفروش‌ها دل خونی دارد و می‌گوید كه چند سالی است كسب و كار فروشندگان رسمی این صنف بر اثر ازدیاد حضور دستفروش‌ها كمی كساد شده است، هرچند وی معتقد است هنوز هم افرادی كه به سلامت بینایی خود اهمیت می‌دهند، از مصرف عینك‌های آفتابی غیراستاندارد پرهیز می‌كنند.
● عینك واقعی یا قلابی؟
اما عینك آفتاب‌گیر واقعی چه مشخصاتی باید داشته باشد؟ و اثر احتمالی استفاده از عینك‌های غیراستاندارد چیست؟ واقعیت این است كه عینك آفتاب‌گیر در سطح فراروی چشم‌ها باید با روكش جاذب اشعه فرابنفش خورشید تا چهارصد نانومتر پوشیده باشد كه اصطلاحا به آن ۴۰۰UV- می‌گویند، تولید ۴۰۰UV- باید براساس فرآیندی صنعتی - علمی انجام پذیرد كه همین الزام، قیمت نهایی كالای تولیدی را نسبتا گران جلوه می‌دهد؛ هرچند نمی‌توان تنها نرخ اندك برخی عینك‌های آفتاب‌گیر را معیار و ملاك قطعی غیراستاندارد بودن آنها عنوان كرد اما به هر روی، قیمت بیش از حد ارزان یك عینك آفتابی می‌تواند شبهه غیراستاندارد بودن آن را به شدت تشدید كند اما عینك‌های غیراستاندارد و ناسالم عرضه شده، به رویه جاذب اشعه ماورای بنفش مجهز نیستند. یك بررسی آزمایشگاهی كافی است تا بدانیم سطح اصلی بسیاری از این نوع عینك‌ها در واقع نوعی پلاستیك رنگی است كه در تولید و ساخت آنها حتی از تكنیك مناسبی برای پخش رنگ روی سطح نیز استفاده نشده است تا كمی واقعی‌تر جلوه كند. این عینك‌های <تقلبی> به دلیل ناتوانی در جذب اشعه فرابنفش در صورت طولانی بودن دوره مصرف، به بروز نارسایی‌ها و بیماری‌هایی همچون اختلال در نظم شبكیه، تاری دید، پیری زودرس چشم، آب مروارید، بی‌نظمی در فواصل كانونی زوایای دید و آستیگماتیسم منجر می‌شوند. همچنین ظهور سردردهای مقطعی و كاهش ضریب شفافیت دید از جمله خطرات و خسارت‌های مقدماتی مصرف این گونه عینك‌هاست.
● وسواسی باشید!
اگرچه وسواس به خرج دادن عمل چندان پسندیده‌ای نیست اما بی‌تردید جایی كه سخن از سلامت باشد، <وسواس> شایسته‌ترین كارهاست. توصیه می‌كنیم در خرید عینك‌های آفتابی تا حد مقدور وسواسی باشید. مطمئن‌ترین راه این است كه استفاده از عینك‌های ضد آفتابی را تحت نظارت چشم‌پزشك خودتان انجام دهید، در غیر این صورت هنگام تهیه عینك آفتابی از مجهز بودن سطح عینك به ۴۰۰UV- اطمینان حاصل كنید. دستگاه‌های تست ضریب انسداد اشعه فرابنفش در فروشگاه‌های معتبر عینك‌فروشی می‌تواند وجود نبود ۴۰۰UV- را به اثبات رساند. راه حل دیگری نیز وجود دارد و آن این است كه از قطعه‌ای عدسی طبی حساس به نور آفتاب بهره گیرید، یك قطعه عدسی طبی فتوكرومیك یا سوپرفتوكرومیك را در سطح درونی عینك آفتاب‌گیر قرار داده و سطح بیرونی عینك آفتابی را در برابر اشعه خورشید قرار دهید، پس از دست‌كم سه دقیقه در صورتی كه عدسی طبی تغییر رنگ داد، اطمینان داشته باشید كه عینك آفتابی شما <تقلبی> است چرا كه اشعه ماورای بنفش را از خود عبور داده و باعث تغییر رنگ عدسی حساس طبی شده است، در غیر این صورت با خیال راحت عینك‌تان را به چشم بزنید.
● جای خالی تولید وطنی
اگرچه كشورمان در بسیاری از بخش‌های صنعتی، پیشرفت‌های قابل‌توجهی كرده است اما عرصه صنعت عینك‌سازی در كشورمان از نام‌های وطنی خالی است. اقتصاد این بخش از صنعت سلامت در ایران تقریبا به طور كامل در قبضه تولیدكنندگان غیرایرانی است. یك بررسی میدانی ورود سالانه سه میلیون قاب عینك آفتابی (بعضا غیراستاندارد) را از مبادی ورودی غیرمجاز به كشورمان تایید می‌كند. به جز بازار پررونق قاچاق و عرضه نیمه‌رسمی عینك‌های آفتابی، بازار عینك‌های طبی (در بخش قاب و عدسی) نیز تقریبا مملو از حضور اجناس قاچاق شده به كشورمان است.
مبدا تولید بخش پراهمیتی از این عینك‌ها، منطقه شرق آسیا و به طور خاص دو كشور چین و كره جنوبی است كه در عرضه عینك‌های آفتاب‌گیر باید تولیدات كشور تایوان را هم به آن افزود. وجود چنین بازار پررونقی كه در آن تقاضای دست‌كم ۱۵ میلیون نفری در سال برای عینك (طبی و آفتابی) وجود دارد در حالی است كه تا كنون واحدهای صنعتی ما از حضور جدی در عرصه این صنعت بازمانده‌اند. یكی از چند دلیل علنی این نوع بازماندگی، عدم انتقال فناوری تولید و شاید دخالت عوامل و بازیگران پنهان تجارت زیرزمینی و قاچاق است.
به هر روی، در حالی كه نام‌های تجاری پرآوازه‌ای همچون Police، Ziss، Rodenstock، Safilo و... در بازار پررونق <ایرانی آفتابی> جولان می‌دهند، جای یك عینك آفتابی وطنی و استاندارد در این میان خالی به نظر می‌آید. بی‌تردید تولید صنعتی عینك آفتابی در كشورمان براساس استانداردهای مورد نیاز به دلیل در دسترس بودن تولیدكننده، می‌تواند دغدغه تاثیر مخرب بر عوامل سلامت بینایی در اثر استفاده از عینك‌های غیراستاندارد را از ذهن مصرف‌كننده بزداید و فصل نوینی در اعتماد به كالای وطنی در ساختار انتخاب مصرف ‌كننده ایرانی بگشاید. شاید از این رهگذر، ضمن قطع خودكار جریان ورود غیرمجاز عینك‌های تقلبی، دیدگان ساكنان سرزمین مهر نیز از چشم‌زخم <تقلب> مصون ماند.

رضا وثوقی

منبع : روزنامه سلامت