قاتل خاموش

از سال ۱۸۹۶که دکتر «سیپیون ریوا-روچی» سنت اندازه گیری فشار خون را با تکمیل دستگاه اسفیگمومانومتر یا همان بازوبند فشار خون بنیان نهاد، پزشکان با اندازه گیری فشار خون میلیون ها انسان در طول سال ها دریافتند که فشار خون تهدید بزرگی برای سلامتی به شمار می رود و خطر سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی احتقانی قلب، نارسایی کلیه و کاهش بینایی را افزایش می دهد.
همانگونه که داده های آماری نشان می دهند، مرز مشخصی میان فشار خون سالم و بیمار وجود ندارد. به طور کلی این قاعده حاکم است که فشار خون هر چه پایین تر باشد بهتر است. با این وجود پزشکان و نیز بیماران به حدی برای تعریف فشار خون بالا نیاز دارند.
تا قبل از سال ۲۰۰۳ حد فشار خون طبیعی برای فشار خون ماکسیمم یا سیستولی ۱۴۰ میلی متر جیوه و برای فشار خون مینیمم یا دیاستولی ۹۰ میلی متر جیوه در نظر گرفته می شد. اما از این سال به بعد این تعریف ها مورد تجدیدنظر قرار گرفت و آستانه فشار خون طبیعی پایین تر از قبل یعنی ۱۲۰ روی ۸۰ میلی متر جیوه در نظر گرفته شد.افرادی که فشار خون شان در حد فاصل این دو میزان قرار داشت در گروه جدیدی به نام گروه «پیش-فشار خون بالا» (pre-hypertension) قرار گرفتند.
اما در هر اندازه گیری ما با دو عدد روبه رو هستیم. در صورتی که فشار سیستولی با فشار دیاستولی همخوانی نداشته باشد، چه کار باید کرد؟ برای تعیین گروه باید عددی را مد نظر قرار داد که فرد را در دسته بالاتری قرار می دهد. برای مثال اگر فشار خون فرد ۸۴/۱۱۴ باشد، فرد در گروه «پیش-فشار خون بالا» قرار دارد.
هر انسانی دارای دو بازو است. فشار خون اندازه گیری شده بین دو بازو گاه تا ۱۰ میلی متر جیوه یا بیشتر متفاوت است. کدام بازو برای تعیین گروه مناسب است؟ در اینجا مساله راست و چپ در بین نیست، بلکه درست در برابر نادرست مطرح است.
بازویی را مد نظر قرار دهید که فشار بالاتر را نشان می دهد.مقادیر فشار خون از زمانی به زمان دیگر متغیر هستند. آیا می بایست در مورد این مقادیر نگران باشید و یا بدان اهمیت ندهید؟ تعیین گروهی که در آن قرار می گیرید بیش از آنکه با مقادیر پراکنده مرتبط باشد با فشار خون معمول یا میانگین فشار خون شما ارتباط دارد.
برای اغلب مردم اندازه گیری دقیق فشار خون در ارزیابی سالانه کفایت می کند. اما مردان دارای شرایط «پیش-فشار خون بالا» یا فشار خون بالا به بررسی دقیق تری نیاز دارند و از آنجایی که مقدار فشار خون در محیط های مختلف می تواند متفاوت باشد، برای تعیین گروه در نظر گرفتن روش اندازه گیری اهمیت دارد.
در پایش سرپایی ۲۴ ساعته، مقادیر بالای ۸۵/۱۳۵ فشار خون به حساب می آیند. این مقدار در زمان خواب به بالاتر از ۷۵/۱۲۰ کاهش می یابد. افرادی که فشار خون خود را در منزل اندازه گیری می کنند، در صورتی که میانگین فشار خون آنها بالاتر از ۸۵/۱۳۵ باشد، دارای فشار خون بالا در نظر گرفته می شوند.
اگر فکر می کنید که این تعاریف جدید به گونه ای طراحی شده اند که شما را در بالاترین گروه ممکن قرار دهند، حق با شماست. هدف از این کار تحت فشار قرار دادن مردم نیست بلکه هدف این است که به جای مطمئن کردن افراد از اینکه خطری در بین نیست، کسانی که می توانند از فواید درمان بهره مند شوند، شناسایی شوند.
استانداردهای بازنگری شده هردو فشار سیستولی و دیاستولی را مد نظر قرار می دهند. پزشکان پس از سال ها اعتقاد به این که فشار دیاستولی خطر را بهتر پیشگویی می کند، اکنون می دانند که فشار خون سیستولی در این زمینه به ویژه در افراد بالای ۵۰ سال از اهمیت بیشتری برخوردار است.
بیشتر افرادی که در گروه «پیش-فشار خون بالا» قرار دارند، به لحاظ ظاهری کاملاً سالم بوده و از قلب، کلیه و مغز سالم برخوردارند. با وجود این همه افراد کاملاً سالم، آیا باز هم پیش-فشار خون بیماری به حساب می آید؟ به واقع این بیماری نیست اما هشدار مهمی است که بیماری در پس آن نهفته است.
«پیش-فشار خونی» بودن خطر بروز فشار خون بالا را به عنوان یک بیماری جدی افزایش می دهد. طبق بررسی انجام شده در سال ۲۰۰۵ افرادی که در این گروه قرار می گیرند، به میزان دو برابر افراد دارای فشار خون طبیعی در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند. بدتر اینکه «پیش فشار خون» شانس ابتلا به بیماری قلبی را نیز افزایش می دهد. بنا بر همین پژوهش مردانی که در گروه «پیش- فشار خون» قرار می گیرند، ۵/۳ بار بیش از افراد با فشار خون نرمال در معرض خطر حمله قلبی قرار دارند.
● آیا فشار خون بالا در بین مردان طلیعه بیماری قلبی است؟
پزشکان از سال ها قبل می دانند که مردها بیشتر در معرض خطر بیماری عروق تغذیه کننده قلب یا عروق کرونر قرار دارند. مردان به طور متوسط ده سال زودتر از زنان به بیماری قلبی مبتلا شده و بیماری های جدی نظیر حمله قلبی مردان را بیست سال زودتر از زنان مورد حمله قرار می دهند.عوامل زیادی در این میان نقش دارند که بالاتر بودن کلسترول خوب ((HDL در زنان، اثرات متفاوت تستوسترون و استروژن و تفاوت در سبک زندگی از رژیم غذایی و ورزش گرفته تا استرس و مصرف سیگار را شامل می شوند.
پژوهشی که در سال۲۰۰۶ انجام شده است، توضیح دیگری را بدان می افزاید و آن مقادیر فشار خون در سنین جوانی است. افراد مورد بررسی ۳۲۰ مرد و ۳۳۷ زن در سنین بین ۷ تا ۳۰ سالگی بودند. فشار خون ۲۴ ساعته برای هر فرد به طور متوسط پنج بار در سال در طول پانزده سال اندازه گیری شد. حتی در دوران کودکی نیز میانگین فشار خون دیاستولی مردان بالاتر از زنان بود. فشار خون در مردان همچنین با سرعت بیشتری نسبت به زنان افزایش پیدا می کرد.
● چه کار باید کرد
اول از همه فشار خون خودتان را اندازه بگیرید. بدین معنی که یا به افراد شاغل در مراکز بهداشتی و پزشکی که در این زمینه آموزش دیده اند مراجعه کنید یا خودتان در منزل با یک دستگاه فشار خون دارای کیفیت بالا این کار را انجام دهید.
فشار خون بالا به تعبیری «قاتل خاموش» نامیده می شود چرا که می تواند پیش از آنکه هیچ گونه علامتی ایجاد کند صدمه بزرگی به شریان ها وارد کند. اطلاعات جدید نشان می دهد که «پیش-فشار خونی» نیز می تواند همین نام شوم را به خود بگیرد.سردرد، خونریزی از بینی، قرمزی چهره یا استرس فکری را که می تواند هشداردهنده فشار خون بالا باشد، به حساب نیاورید. هیچ یک از این علائم سنتی قابل اعتماد نیستند. به جای آن سالانه یک بار فشار خون خود را اندازه گیری کنید.
دوم اینکه ببینید آیا سایر عوامل خطرساز بیماری های قلبی- عروقی از قبیل سطح بالای کلسترول، دیابت، زندگی بی تحرک، چاقی، استعمال دخانیات و استرس فکری در مورد شما صحت دارند یا خیر. مطالعه ای که بر روی ۹۰۸۷ نفر صورت گرفته نشان داده است که «پیش- فشار خون» میزان مرگ ومیر را تا ۱/۲۷ درصد افزایش می دهد.
اما چنین فرض می شود که افزایش مرگ و میر با سایر عوامل خطرزای قلبی ارتباط دارد. پژوهشی که در سال ۲۰۰۶ در مورد خطر تصلب شرایین در جوامع انجام شده، نشان داده است که «پیش- فشار خون» خطر بیماری قلبی را تا بیش از دو برابر افزایش می دهد و این خطر در افراد مبتلا به چاقی و دیابت هنوز بالاتر است. تا تصحیح این ناهنجاری ها به منظور کاهش باری که پیش- فشارخون بر دوش ما می نهد، راه درازی در پیش است.
● درمان
برای بیشتر مبتلایان به پیش- فشارخون درمان می بایست با تغییر شیوه زندگی، بدون مصرف دارو صورت بگیرد. روش های زیر می بایست به کار روند:
۱) رژیم غذایی:
کاهش سدیم به میزان ۲۳۰۰ میلی گرم یا کمتر در روز، هرچه میزان نمک غذای شما کمتر باشد بهتر است. مقدار ۱۵۰۰ میلی گرم روزانه هدف جدید برای بیماران مبتلا به فشارخون بالا و برای همه افراد میانسال یا مسن ترهاست.
در رژیم غذایی می بایست کاهش مصرف چربی حیوانی و مواد غذایی کنسروشده نیز مد نظر قرار بگیرد. اما هنوز چیزهای زیادی است که می توانید بخورید. چرا که غذا شامل میوه جات، سبزیجات، غلات و لبنیات بدون چربی یا کم چرب نیز هست. این رژ یم غذایی می تواند فشار خون سیستولی شما را از۱۰ الی ۲۲ میلی متر جیوه کاهش دهد.
۲) ورزش:
لازم نیست که ساعت ها به ژیمناستیک یا دو ماراتن بپردازید. در واقع انجام یک ورزش متوسط به مدت نیم ساعت در روز مثل راهپیمایی می تواند فواید بسیاری در بر داشته باشد. ورزش می تواند فشار خون سیستولی شما را از ۴ الی ۹ میلی متر جیوه کاهش دهد.
۳) کنترل وزن:
یکی از مهمترین راه های کاهش فشار خون و نیز یکی از دشوارترین راه هاست. برخلاف ادعای برخی برای این کار راه سهل الوصولی وجود ندارد. اما روش کاهش تدریجی وزن همان محدود کردن کالری موجود در غذا به همراه ورزش منظم است. کاهش ۲۰ پوندی وزن در افراد چاق می تواند فشار خون سیستولی را از ۵ الی ۲۰ میلی متر جیوه پایین بیاورد.
۴) کنترل استرس:
برخی پژوهش ها از سودمند بودن روش هایی چون مدیتیشن و ریلکس کردن در کنترل فشار خون بالا حکایت می کنند.
۵) مصرف دارو:
عادات بد زندگی در بالا رفتن فشار خون نقش دارند و ترک این عادات در بسیاری از افراد در کاهش فشارخون نقش بسزایی دارد. اما برخی دیگر ناگزیر از مصرف دارو هستند.اینکه آیا برای پیش- فشارخون به دارو نیازی هست یا نه، چیزی است که پزشکان نمی دانند.
آنها فقط می دانند که فشار خون زیر ۸۰/۱۲۰ مطلوب است اما نمی دانند که برای رسیدن به این مقدار باید دارو مصرف کرد یا خیر؟ می بایست درباره فواید و مضرات دارودرمانی بررسی بیشتری صورت بگیرد. اما به هر حال افراد مبتلا به دیابت، بیماری مزمن کلیه و بیماری قلبی برای رسانیدن فشار خون به زیر ۸۰/۱۳۰ میلی متر جیوه نیاز به مصرف دارو دارند.

منبع : روزنامه شرق