ساختار اداره صنعت نفت و گاز نروژ

با كشف ذخایر نفت و گاز در فلات قاره نروژ در تاریخ ۳۵ ماه می سال۱۹۶۳ ، حاكمیت كشور نروژ بر فلات قاره اعلام شد و تمام منابع طبیعی این فلات، تحت مالكیت دولت درآمد. ورود به عرصه تولید و بهره‌برداری از نفت و گاز، نروژ را بر آن داشت تا ساختار اداره امور نفتی خود را تدوین نموده و در پی آن، برنامه‌های لازم برای كسب حداكثر ارزش افزوده از این منابع را تدوین نماید. منابع انرژی نروژ باید به گونه‌ای مدیریت شود تا توسعه پایدار كشور را به دنبال داشته باشد و اولویت بالایی نیز برای مسائل زیست‌محیطی در نظر گرفته شود. هدف كلی سیاست نفت و گاز دولت متضمن این نكته است كه بیشترین ارزش ممكن از فعالیت‌های نفتی عاید جامعه نروژ شود.
● پیش فرض ها
در این راستا دولت نروژ پیش فرضهایی را جهت برنامه‌ریزی برای رسیدن به توسعه مطلوب صنعت نفت و گاز این كشور تهیه كرد كه اهم آنها عبارتند از:
۱) نفت و گاز فلات قاره نروژ به كل جامعه نروژ تعلق دارد و دولت این حق مالكیت را اعمال می‌كند.
۲) تولید نفت و گاز باید به گونه‌ای تنظیم شود كه توسعه پایدار را تضمین كند. بر این اساس مجوزهای تولید و اكتشاف برای دوره‌های مشخصی به شركت‌های نفتی اعطا می‌شود.
۳) فعالیت‌های نفتی در اقتصاد و رفاه عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین باید تحت حاكمیت و كنترل بوده و مدیریت آن شفاف باشد.
۴) درآمدهای دولت از فعالیت‌های نفتی عبارت از مالیات بر شركت‌های نفتی، درآمدهای سهم مالی مستقیم دولت و سهام دولت در استات اویل و نورسك هیدرو می‌باشد و دولت استفاده از این ابزار را برای تضمین دارایی‌های عمومی و ایجاد درآمد در آینده ادامه خواهد داد.
۵) تلاش‌های دولت در جهت آن است كه فعالیت‌های تولید و اكتشاف، توسعه، حفظ و نگهداری، فراوری نفت و گاز توسعه تكنولوژی و تحقیق به گونه‌ای انجام شود كه به توسعه صنعتی كشور كمك نماید.
● ساختار اداره صنعت نفت و گاز
از اوایل دهه ۱۹۷۰ مجلس نروژ(استورتینگ) و دولت (وزارت نفت و انرژی) به همراه یك آژانس دولتی به نام مدیریت نفت و گاز نروژ (NPD) ، مسئولیت اداره فعالیت‌های نفتی را بر عهده گرفتند. مجلس نروژ، چارچوب كلی فعالیت‌های مربوط به صنعت نفت و گاز این كشور را تعیین می‌كند. بر همین اساس، انجام پروژه‌های اكتشافی و یا بهره‌برداری از میادین جدید نفت و گاز نروژ، توسعه میادین فعلی و یا هرگونه اقدام مشابه دیگر، تنها با اجازه مجلس نروژ ممكن می‌باشد.
دولت نروژ به منظور حفظ منافع این كشور در فرآیند توسعه صنعت نفت و گاز، بخشی از سرمایه‌گذاری مورد نیاز پروژه‌های نفت و گاز این كشور را از طریق منابع مالی و شركت‌های زیرمجموعه خود تأمین نموده و از محل درآمدهای حاصل از این پروژه‌ها نیز سهمی را دریافت می‌كند. وزارت نفت و انرژی به نمایندگی از دولت این كشور، در اغلب مجوز‌ها و قراردادهای تولید نفت و گاز در میادین نروژ، یكی از سرمایه‌گذاران و سهامداران اصلی محسوب می‌شود. این سرمایه‌گذاری‌ها به همراه سایر سرمایه‌گذاری‌های دولتی در دیگر بخش‌های صنعت نفت این كشور (از جمله فرآوری، انتقال و توزیع نفت و گاز تولیدی در این كشور) در مجموع سهام دولت را در پروژه‌های نفت و گاز نروژ تشكیل می‌دهد
درسال‌های ابتدایی بهره‌برداری از این منابع، شركت‌های خارجی، امتیازات اكتشاف در دریای نروژ و دریای شمال را كسب و مسئولیت توسعه اولین حوزه‌های نفت و گاز نروژ رابر عهده گرفتند. پس از چندی برای حضور نروژی‌ها در بازار نفت و گاز و بدست گرفتن فعالیت‌های نفتی در سال ۱۹۷۲، استات اویل به عنوان شركت دولتی نفت تاسیس و اصل ۵۰ درصد مشاركت دولت در هر مجوز تولید اعمال شد.
با شروع فعالیت‌های نفت و گاز نروژ در دهه ۷۰ میلادی، این شركت به همراه دو شركت نفتی بزرگ دیگر (به نام‌های Saga و Norsk Hydro) كار خود را در میادین نفت و گاز این كشور آغاز كردند. در ابتدای كار، شركت‌های مذكور به منظور آشنایی با ادبیات كار در حوزه نفت و بسترسازی جهت برخورداری از توانمندیهای لازم برای رقابت در بازارهای جهانی، در قالب شركتهای دولتی از حمایتهای دولت بهره‌مند بودند. جهت‌گیری كلی این شركت‌ها نیز، ورود به حوزه‌های مختلف پروژه‌های نفت و گاز نروژ (از جمله اكتشاف، تولید،‌ حمل و نقل، پالایش، بازاریابی و فروش محصولات نفتی) تعریف شده بود.
در اول ژانویه ۱۹۸۵ مشاركت دولت در فعالیت‌های نفتی مورد بازنگری و سازماندهی مجدد قرار گرفت و دولت موظف به انجام اقداماتی برای ایجاد زمینه‌های رقابت شركتهای نروژی با دیگر شركتها و افزایش سودآوری آنها شد. از این رو در همین سال دارایی‌های شركت استات اویل در بسیاری از امتیازات به دو قسمت تقسیم شد. یك قسمت مربوط به مشاركت تجاری شركت و قسمت دیگر منابع مالی مستقیم دولت (SDFI) نام گرفت.
بدین ترتیب دولت هزینه‌های اكتشاف، سرمایه‌گذاری و هزینه‌های عملیاتی مربوط به سهم مالی مستقیم دولت را تامین می‌كرد و سهمی از تولید و درآمد متناسب با منافعش در هر مجوز تولید را دریافت می‌كرد.
از این رو از ابتدای آغاز به كار شركت استات اویل تا سال ۲۰۰۱ میلادی، این شركت مدیریت سهام دولت را در میادین و پروژه‌های نفتی این كشور – كه تحت نام SDFI نام برده می‌شود – عهده‌دار بود. در سال ۲۰۰۱ میلادی و به دنبال برخی اصلاحات قانونی صورت گرفته در ارتباط با میزان مشاركت دولت نروژ در فعالیت‌های نفتی این كشور، قریب به ۳/۱۸ درصد از سهام این شركت به شركت‌های خصوصی داخلی و خارجی واگذار شد. با اجرای این تغییرات، مسئولیت بازاریابی و فروش نفت و گاز حاصل از میادین نروژ (زیرمجموعه سهام SDFI) به شركت استات اویل واگذار شد و شركت دولتی دیگری به نام Petoro AS وظیفه مدیریت بر كل سهام و املاك SDFI (از جمله نظارت بر فعالیت‌های شركت استات اویل در زمینه بازاریابی و فروش نفت و گاز حاصل از میادین زیرمجموعه سهام SDFI) را بر عهده گرفت. همچنین در سال ۲۰۰۱ میلادی (و به دنبال واگذاری مدیریت SDFI به شركت دولتی Petoro و اجرای فرآیند خصوصی‌سازی شركت استات اویل) شركت استات اویل بالغ بر ۱۵ درصد از سهام SDFI را خریداری نمود.
بطور كلی دولت نروژ در عرصه نفت و گاز با سه هدف عمده اقدام به تاسیس و تغییر ساختار وزارت نفت و انرژی در این كشور نمود.
۱) سیاستگذاری
۲) نظارت
۳) مدیریت از طریق مشاركت در توسعه این صنعت
الف) سیاست‌گذاری
وزارت نفت و انرژی نروژ كه متشكل از چهار اداره اكتشاف، تولید و بازار، اداره نفت و گاز، اداره انرژی و منابع آبی و اداره امور اداری، بودجه و حسابداری است از طریق دو اداره نفت و گاز و نیز اكتشاف، تولید و بازار سه وظیفه سیاستگذاری، اعطای امتیاز و نظارت بر امور نفتی كشور نروژ را به انجام می‌رساند.
در این ساختار وظایف سیاستگذاری برای تامین قطعات و تجهیزات، برنامه‌ریزی برای تحقیق و توسعه و مدیریت سهام در شركت‌های تابعه و سایر مسائل جانبی چون بررسی مسائل حقوقی، مباحث اقتصادی چون تعیین قیمت‌ها، مباحث زیست‌محیطی و مشاركت دولت در امور نفتی در اداره نفت و گاز صورت پذیرفته و برنامه‌ریزی و اداره مباحث مربوط به اكتشاف، حفاری، تولید، توسعه، انتقال و بازار بر عهده اداره اكتشاف، تولید و بازار است.
در هر یك از این بخش‌ها دولت برای تهیه و اجرای سیاست‌های نفتی برنامه‌ریزی نموده و اعطای مجوز فعالیت بر اساس این سیاست‌ها و پس از آن نظارت بر انطباق فعالیت‌ها با سیاست‌ها را بر عهده دارد.
وظیفه اصلی این وزارت جهت‌گیری كلی روند توسعه این صنعت و تدوین برنامه‌هایی است كه با درنظر گرفتن ویژگیها و شرایط داخلی نروژ حداكثر منافع موجود را از منابع نفت و گاز نصیب این كشور سازد.
به‌عنوان نمونه‌ای از سیاستگذاریهای نروژ در این حوزه می‌توان به تدوین سند جامع چشم‌انداز نفت و گاز نروژ در قرن ۲۱ یا OG۲۱ اشاره كرد كه به تعیین اهداف نروژ در حوزه نفت و گاز، چالشهای موجود و ارائه راهكار برای رسیدن به این اهداف مبادرت نموده است. مطالعه این سند می-تواند تاثیر مثبتی در دید مسئولان نفتی كشور نسبت به آینده بهره‌گیری از منابع نفت و گاز به‌همراه داشته باشد.
ب) نظارت
با توجه به حجم وسیع اقدامات اكتشاف و تولید نفت و گاز در نروژ یك نهاد نظارتی متشكل از تیم‌های تخصصی مرتبط جهت نظارت بر روند توسعه میادین نفت و گاز و تطابق روش‌ها و فعالیت‌های شركتها و پیمانكاران با سیاستهای اتخاذ شده موسسه‌ای تحت عنوان "سازمان مدیریت نفت و گاز نروژ" تاسیس شد كه بعنوان زیرمجموعه وزارت نفت و انرژی وظایف زیر را بر عهده گرفت:
۱) نظارت فنی بر فعالیت شركت‌های نفتی فعال در میادین نروژ
۲) مدیریت اطلاعات و داده‌های صنعت نفت
۳) تحقیقات
۴) فعالیت‌های بین‌المللی
۵) اعمال نظارت مالی و اداری جهت حصول اطمینان از تطابق فعالیتها با قوانین و دستورالعمل‌های مربوطه
۶) ارائه مشاوره به وزارت نفت و انرژی در ارتباط با اكتشاف و تولید منابع طبیعی فراساحلی
همانگونه كه بیان شد، به دنبال واگذاری بخشی از سهام شركت استات اویل به بخش خصوصی، مدیریت كل سهام SDFI به شركت دولتی Petoro AS واگذار شد. این شركت یك سازمان كوچك و صرفاً نظارتی است و وظایف سه‌گانه ذیل از طرف دولت به آن محول شده است:
▪ مدیریت بر مجموعه سهام SDFI
▪ نظارت بر چگونگی عملكرد شركت استات اویل در زمینه بازاریابی و فروش نفت و گاز حاصل از میادین زیرمجموعه سهام SDFI
▪ نظارت بر سیستم مالی مجموعه SDFI
طبق اساسنامه Petoro AS این شركت، یك شركت نفتی محسوب نشده و حق دخالت و مشاركت در بخش‌های اجرایی پروژه‌های نفتی را ندارد. همچنین این شركت از درآمدهای حاصل از سهام SDFI نیز هیچ سهمی دریافت نكرده و هزینه‌های جاری شركت مذكور توسط دولت تأمین می‌شود.
ج) مدیریت از طریق مشاركت در توسعه این صنعت
دولت نروژ از طریق مشاركت و حضور مستقیم در پروژه‌های اكتشاف، بهره‌برداری، توزیع و انتقال گاز به مدیریت این فعالیتها می‌پردازد. ارزیابی نحوه این مشاركت جهت اعمال مدیریت می‌تواند راهكارهای مفیدی را جهت مدیریت بهره‌برداری از منابع هیدروكربوری كشور ارائه نماید. آنچه از گزارشات برمی‌آید این است كه نحوه اعمال این مدیریت از طریق تصدی‌گری و دخالت در مسائل مختلف شركتهای فعال در پروژه‌ها اعمال نمی‌شود، بلكه نروژ در حوزه مدیریت توسعه نفت و گاز به جای ایفای نقش یك دولت متصدی، نقش دولتی سرمایه‌گذار را برگزیده تا از این طریق نفوذ خود را در بخشهای مختلف حفظ نموده و مدیریت خود را بدون دخالت مستقیم اعمال نماید، در ضمن سهم خود را نیز از منافع حاصله در تعامل با سهم واقعی شركت‌ها دریافت نماید.

منبع : شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران