بررسی نحوه مفقود شدن امام موسی صدر

امام موسی صدر زمانی که در لبنان اقدام به تشکیل جنبش شیعه «امل» کرد شیعیان از وضعیت مطلوبی در این کشور برخوردار نبودند. تضادهای داخلی میان مسیحیان و مسلمانان، شیعیان و سنی ها، دروزی ها و... اجازه نمی داد لبنان روی وحدت را ببیند هر چند که امام موسی صدر همواره امیدوار بود بالاخره این وحدت تحقق یابد.
اکنون سال ها از ناپدید شدن امام موسی صدر می گذرد. در این مدت (از شهریور ۵۷ تاکنون) وضعیت شیعیان لبنان تحول عمیقی یافته است. صدرالدین صدر فرزند امام موسی صدر در بیروت هنوز پیگیر تعیین سرنوشت پدر است. او امیدوارانه می گوید که امام موسی صدر زنده است و در لیبی زندانی است. صدرالدین صدر طی سال های گذشته، همه مدارک و اسناد اثبات کننده این موضوع را جمع آوری کرده است.
صدرالدین صدر که مرکز مطالعات و تحقیقات امام موسی صدر را در بیروت تاسیس کرده است می گوید؛ امام موسی صدر به همراه شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین (روزنامه نگار) به دعوت معمر قذافی رهبر لیبی در آگوست ۱۹۸۱ میلادی عازم لیبی شدند.
آنها ساعت یک بعدازظهر از فرودگاه طرابس به مقصد قصر قذافی خارج شدند و از آن به بعد دیگر کسی آنها را ندید. فرزند امام موسی صدر به شرایط داخلی لبنان در آن زمان و علت سفر پدرش به لیبی اشاره می کند و می گوید؛در آن زمان ضعیف ترین گروه ها هم شیعیان بودند، اما موسی صدر بعضاً مجبور می شد برای ایجاد آرامش در لبنان به کشورهای عربی سفر کند تا با سران آنها ملاقات کرده و از آنها بخواهد دست از سر لبنان بردارند.در بسیاری از مواقع این سفرها موثر بودند. در دو مورد سال های ۱۹۷۶ و ۱۹۷۷ سفرها باعث شد اجلاس سران عرب در قاهره و ریاض تشکیل شود و در لبنان آتش بس شده و نیروهای پاسدار صلح عرب مستقر شوند. که ورود نیروهای سوریه به لبنان نیز از این طریق بوده است.
سال ۱۹۷۸ جنوب لبنان توسط اسرائیل اشغال شد جایی که همه شبه نظامیان لبنانی و فلسطینی در آنجا بودند. شدت حملات به لبنان باعث شد که صدها هزار ساکنین جنوب لبنان به بیروت و صیدا بروند و بر سختی زندگی در لبنان افزوده شد. در این شرایط امام موسی صدر تصمیم می گیرد با سران عرب مذاکره کند، سفرها از سوریه آغاز و به عربستان، اردن و الجزایر می رسد. این ملاقات ها باعث شد که تحلیل های سران کشورهای عربی از وضع لبنان تغییر کند. تا پیش از این کانال اطلاعاتی آنها تنها نیروهای چپ و فلسطینی بودند.
در الجزایر بود که هواری بومدین رئیس جمهور وقت این کشور از امام موسی صدر می خواهد تا به لیبی هم سفر کند زیرا معتقد بود لیبی به دلیل امکانات مادی و نفوذی که در لبنان دارد می تواند موثر باشد. در آن جلسه امام موسی صدر به بومدین گفته است که با قذافی به دلیل برخورد توهین آمیز وی در سازمان کنفرانس اسلامی، رابطه خوبی ندارد. (در جلسه سازمان کنفرانس اسلامی، قذافی در مواجهه با امام موسی صدر با کشیدن کلاه بر روی صورت خود به وی بی اعتنایی کرده بود.) بالاخره با وساطت بومدین، قذافی از امام موسی صدر برای سفر به لیبی دعوت می کند.
ولی دوستان امام موسی صدر به او توصیه می کنند که به این سفر نرود. اما امام موسی صدر برای حل مشکل لبنان حاضر به این سفر می شود که دیگر بازنمی گردد. صدرالدین صدر فرزند امام موسی صدر می گوید؛ «ایشان در ۲۵ آگوست ۱۹۷۸ وارد لیبی شدند. در ابتدا اهمیتی به ورود ایشان داده نشد. در رسانه های لیبی خبر ورود ایشان را اعلام نکردند.
مدت طولانی در انتظار دیدار با سرهنگ قذافی بودند. در این مدت نتوانستند هیچ تماسی با اعضای خانواده خود بگیرند. ۳۱ آگوست ساعت ۱۳ ایشان سوار ماشین تشریفات ریاست جمهوری لیبی می شوند و از آن تاریخ دیگر خبری از ایشان نیست.» صدر می گوید؛ آخرین خبرهایی که ما داریم این است که امام موسی صدر در قصر قذافی با وی ملاقات می کند، در این ملاقات بر سر چند موضوع بین آنها جر و بحث می شود؛ یکی انقلاب اسلامی ایران که تازه آغاز شده بود.
قذافی معتقد بود که گروه های مسلح ضد رژیم شاه آینده کشور را در دست می گیرند و باید تقویت شوند در حالی که صدر حرکت انقلاب ایران را مبتنی بر دین و ایمان دانسته و روحانیت را اصلی ترین عنصر انقلاب اسلامی ایران تحلیل کرده بود.
بحث دوم بر سر مساله لبنان بوده است. قذافی معتقد بوده نظام لبنان باید منفجر شود تا در این کشور آرامش برقرار گردد و یا یاینکه مسیحیان از بین بروند و یا مسلمان شوند. در حالی که صدر بر این اعتقاد بود که لبنان با همین تنوع قومی و مذهبی زیباست که اگر نبود باید آن را خلق می کردیم. بحث سوم بر سر کتاب سبز قذافی بوده است.
صدرالدین صدر در مورد سرنوشت پدر خود اعتقاد به زنده بودن او دارد هر چند که به نقل از امیر عبدالله ولیعهد وقت عربستان و پادشاه کنونی این کشور می گوید؛ امیدی به زنده بودن او نیست. صدرالدین می گوید؛ از محمد صدر شنیدم که پس از مفقود شدن امام موسی صدر امیر عبدالله هر وقت ما را می دید اشک در چشم او حلقه می زد.
صدرالدین صدر که رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات امام موسی صدر است و طی ۲۷ سال اخیر اسناد و مدارک مربوط به پدر خود را جمع آوری کرده است از تلاش های قذافی برای انحراف در پرونده امام موسی صدر می گوید از جمله اینکه قذافی بسیار تلاش کرد تا ثابت کند امام موسی صدر به همراه دو تن از همراهانش از لیبی به ایتالیا سفر کرده و در این سفر مفقود شده اند در حالی که سیستم قضایی ایتالیا دوبار در این زمینه تحقیق کرد و دادستان ایتالیا اعلام کرد که صدر و همراهانش به ایتالیا نیامده اند و نیازی به پرونده قضایی آنها نیست و پرونده بسته شد، اما ۶ ماه بعد از بسته شدن پرونده، دولت لیبی تحقیقات امنیتی کرد و چند شاهد جدید پیدا کرد که هشت نفر آنها لیبیایی و یک نفر سفیر موریتانی در این کشور بودند.
نتیجه تحقیقات امنیتی دولت لیبی و اظهارات شاهدان آنها این بود که صدر به ایتالیا رفته و در هتل «هالیدی این» مستقر شده است. وسایل شخصی صدر و همراهانش نیز در این هتل پیدا شد. ایتالیا دوباره تحقیق کرد و نتیجه گرفت که صدر نه به ایتالیا رفته و نه از آن خارج شده است. این حکم در دوم آوریل سال ۱۹۸۲ میلادی صادر شد.
بعداً مشخص شد که لیبی سه نفر را به اسم صدر و همراهانش به ایتالیا فرستاده است اما نفری که به اسم صدر به ایتالیا وارد شده هم قد امام موسی صدر نبوده است زیرا صدر بلندقامت بود به طوری که افراد متوسط باید سر خود را برای دیدن او بالا می گرفتند. صدرالدین صدر بر ادامه کار تحقیق در مورد سرنوشت امام موسی صدر تاکید می کند و می گوید؛ تا تعیین قطعی و کامل این پرونده ما آرام نخواهیم گرفت.

زهرا ابراهیمی

منبع : روزنامه شرق