مکیدن شست در کودکان

«مكیدن شست» یا انگشت، یكی از عادات رایج دوران كودكی است. این رفتار برای كودكان خردسال كاملاً طبیعی و عادی است، ولی اگر بعد از ۶ سالگی باز هم كودك مبادرت به مكیدن شست كند، نیاز به درمان و رسیدگی دارد، زیرا موجب به هم ریختگی ردیف دندان ها، فك و آرواره می شود. پژوهش ها نشان می دهند حدود ۷۵ درصد كودكان خردسال (تا یك سالگی) مُشت یا انگشتان خود را در دهان می گذارند و می مكند. انجام این كار برای این گروه سنی از كودكان آرامش بخش، سرگرم كننده و لذت بخش است. به طور معمول، كودكان زمانی مبادرت به مكیدن انگشت خود می كنند كه یا خسته اند، یا ناراحت اند و یا حوصله شان سر رفته است.
● علت مكیدن شست
‌انگشت مكیدن طبیعی ترین پاسخ كودك هنگام رویارویی با فشار روانی، اضطراب و مشكلات هیجانی - امنیتی است. روان شناسان معتقدند برای درمان این رفتار در كودكان زیر ۶-۵ سال نباید عجله كرد، زیرا بسیاری از این گونه عادت ها به تدریج و با افزایش سن كودك كاهش می یابند و به كلی از بین می روند. اما اگر كودك ۷ ساله ای نتواند این عادت خود را ترك كند، والدین و اطرافیان او باید درصدد درمان او برآیند، زیرا ترك چنین عاداتی در سال های بعد (نوجوانی) بسیار دشوارتر می شود. در صورتی این عادت را در زمره اختلال بررسی می كنند كه تا سنین ۱۶-۱۲ ادامه داشته باشد. مطالعات نشان می دهند كه در حدود ۱۵ درصد كودكانی كه از ۵ سالگی به بعد انگشت خود را می مكند، دچار مشكلات عاطفی - هیجانی ناشی از ورود به مدرسه و دوره پیش دبستانی هستند. بیشتر این كودكان شدیداً به پدر و مادر و اطرافیان شان وابسته و متكی هستند.
‌‌زمانی كه كودك سعی می كند رفتار مكیدن انگشت خود را تغییر دهد، والدین و اطرافیان او باید از این تصمیم او استقبال كنند و با حمایت ها و تشویق های خود او را كمك و یاری نمایند. حمایت روانی برای كودك امنیت پدید می آورد و باعث می شود كه كودك در ناملایمات و سختی ها از خود مقاومت بیشتری نشان دهد.
● عوارض ناشی از مكیدن شست
‌مكیدن انگشت بعد از ۶ سالگی می تواند مشكلات جدی در زمینه دندان ها، لثه و آرواره به وجود آورد. مك زدن های با فشار كودك به شست یا انگشتش در طول روز و شب، موجب جلو آمدگی دندان ها و ناهنجاری های استخوان فك او می شود. دندان های ردیف بالا به سمت بیرون كشیده می شوند و دندان های ردیف پائین نیز به سمت داخل دهان كج می شوند. اما سؤال بسیاری از والدین این است كه چگونه مكیدن یك انگشت كوچك می تواند موجب ناهنجاری شدید آرواره شود؟ علت آن است كه استخوان بندی كودك تا قبل از ۸ سالگی بسیار نرم و شكل پذیر است. متأسفانه زمانی كه كودك به مدت طولانی انگشتش را می مكد، در شكل ظاهری آرواره خود تغییر به وجود می آورد. اگر كودكی نتواند عادت شست مكیدن خود را تا قبل از آن كه دندان های دائمی ردیف جلویی او در نیامده ترك كند، ممکن است در مدت ? ماه فك و آرواره او آسیب جدی ببیند.
‌علاوه بر آن، مكیدن شست یا انگشت می تواند موجب نارسایی های كلامی (تلفظ اشتباه حرف های «ف» و «و»)، اختلال در جویدن، نوك زبانی صحبت كردن، اختلالات گفتاری (مثل لكنت زبان، مِن مِن كردن و...)، خرخر كردن و باز ماندن دهان كودك شود. از آن جایی كه بعد از چند سال مكیدن انگشت ، حالت آرواره و صورت كودك دچار به هم ریختگی می شود، بر خودپنداره او نیز تأثیری منفی خواهد داشت.
● شیوه های درمان
▪ ‌بهترین زمان برای ترك عادات و مشكلات رفتاری كودكان (و از جمله مكیدن انگشت) هنگامی است كه خانواده (والدین كودك و اعضای خانواده) تغییر و تحولی در پیش رو نداشته باشند و در آرامش خاطر به سر برند. مثلاً قصد تغییر منزل، تغییر مهد (یا مدرسه)، تولد نوزاد جدید، مسافرت، متاركه، فوت اقوام و... را نداشته باشند.
‌▪ یكی از ساده ترین روش های رفتار درمانی كه بیشتر پدر و مادر و مربیان نزدیك كودك می توانند با استفاده از آن عادت مكیدن شست در كودكشان را كاهش دهند، آن است كه ابتدا یك ماه درباره موضوع و علت قطع این عادت با كودك صحبت كنند. سپس نموداری از پیشرفت كودك تهیه كنند و به وسیله چسباندن عكس های عروسكی، ستاره ها و كارت های آفرین بر روی آن، روند بهبودی كودك را نشان دهند. خوب است كه این نمودار بر روی دیواری در دسترس كودك قرار گیرد و والدین از خود او برای چسباندن برچسب ها كمك بگیرند. در مرحله بعد، سعی كنند پایان هر هفته پاداش و جایزه ای برای ترك این عادت به كودك بدهند. جایزه می تواند رفتن به پارك، تماشای فیلم مورد علاقه كودك، یا بازی كردن با كودك باشد. در نظر داشته باشید ترك عادت در صورتی كه كودك با شما همكاری و همراهی نماید، بسیار آسان تر و راحت تر است. شما می توانید از نظرات كودك در این ضمن استفاده كنید و به او اجازه دهید كه برچسب ها، ستاره ها و یا حتی نوع جایزه اش را خودش انتخاب كند.
‌▪ روش دیگری كه برای ترك مكیدن انگشت (شست) به كار می رود آن است كه در طول روز ماده ای تلخ (البته بهداشتی ) به نوك انگشت كودك می مالند تا كودك از به دهان گذاشتن انگشتش امتناع ورزد، و در طول شب نیز دستكش یا جورابی تمیز به دست های كودك می كنند، تا مانع از این كار كودك شوند.
‌زمانی كه كودك سعی می كند رفتار مكیدن انگشت خود را تغییر دهد، والدین و اطرافیان او باید از این تصمیم او استقبال كنند و با حمایت ها و تشویق های خود او را كمك و یاری نمایند. حمایت روانی برای كودك امنیت پدید می آورد و باعث می شود كه كودك در ناملایمات و سختی ها از خود مقاومت بیشتری نشان دهد. مثلاً والدین می توانند با كودك بازی كنند، برای او كتاب بخوانند، با یكدیگر كاردستی بسازند و... . در این زمینه پدر و مادر می توانند با ذوق و خلاقیت خود فرآیند ترك عادت را برای كودكشان هرچه آسان تر و راحت تر كنند. گروهی از والدین سعی می كنند با تذكرهای پی در پی خود این عادت را از سر كودك بیندازند. در حالی كه برای حذف عاداتی مثل مكیدن شست باید ابتدا علت اصلی این رفتار را پیدا كرد و آن گاه با از بین بردن آن درصدد بهبودی كودك برآمد. در موارد بسیاری، مكیدن انگشتان ناشی از نیاز كودك به آرامش و امنیت است. بدین منظور پدر و مادر و مربیان كودك می توانند با استفاده از روش های زیر به كودك كمك نمایند تا بر این مشكل خود غلبه كند.
▪ هیچ گاه سعی نكنید برای ترك عادت كودك بر او فشار آورید، زیرا ممكن است موجب تقویت و تشدید عادت در او شود.
▪ به كودك كمك كنید تا روش های مقابله با تنش ها و فشارهای روانی را یاد بگیرد، مثلاً با شما صحبت كند، به ورزش بپردازد، با دوستش صحبت كند و...
▪ سعی كنید دست های كودك را به نوعی مشغول نگه دارید. ( نقاشی بكشد، كاردستی بسازد، مجسمه های سفالی درست كند و....)
▪ شنیدن داستانی شیرین، ماجرایی افسانه ای و خاطره ای از دوران كودكی، موجب تسلی و آرامش خاطر كودك هنگام خواب می شود.
▪ تماس بدنی (مثل نوازش كردن) موجب آرامش، امنیت و آسودگی كودك می شود و او را از اضطراب و نگرانی رها می سازد. سعی نكنید با مسخره كردن و شرمنده كردن كودك او را مجبور به ترك عادت كنید، زیرا این گونه رفتارها موجب خودكم بینی و احساس بی ارزشی در كودك می شود.
▪ سعی كنید عواملی را كه موجب آزار روحی كودك می شود، از بین ببرید.
▪ زمانی كه كودك انگشتش را می مكد، با او بازی نكنید، او را بغل نگیرید و به او توجه نكنید. اما زمانی كه انگشتش را از دهانش درآورد، به او توجه كنید و او را نوازش كنید.
▪ انگشت مكیدن رفتاری ناخودآگاه است. پدر و مادر می توانند با اشاره ای كوچك، كودك را نسبت به این حركت خود آگاه كنند.
▪ زمانی كه كودك انگشتش را می مكد، او را جلوی آیینه ببرید.
▪ سعی كنید هیچ گاه دچار احساس ناكامی و شكست نشوید، زیرا این رویه را به فرزندتان نیز منتقل خواهید كرد.
▪ روش های آرام سازی عضلانی را با كودك تمرین كنید: تمرین های یوگا (تمرین های تخلیه هیجانی و شیوه درست نفس كشیدن)، تمرین آرام سازی، تنفس های عمیق و تمرین های رهاسازی عضلات.

منبع : سایت کودکان