پرورش آرتیشو

آرتیشو ، ARTICHUT گیاهیست علفی و دارای ساقه زیر زمینی دائمی که در سبزیکاری به عنوان گیاه ۲ یا ۳ ساله کشت می شود .
محل اصلی و اولیه این گیاه را نواحی مدیترانه ، جنوب اروپا و شمال آفریق می دانند .از زمان های قدیم رومی ها و یونانی ها آن را خوب میشناخته و کشت می کردند .
برگهای بلند این گیاه که به ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر می رسند مستقیما از ریشه خارج شده ، در حالی که برگ های کوچکتر آن روی ساقه های هوائی حامل گل قرار دارند . رنگ برگ ها خاکستری مایل به آبی بوده و دارای بریدگی های زیاد می باشند . پشت برگ ها سفید و کرک دار هستند .
گل آرتیشو ، مرکب از تعداد زیادی گل های کوچک آبی و بنفش است که روی یک طبق گوشتی کنار یکدیگر قرار گرفته و بر روی یک دُمگُل واقع شده اند .
● آب و هوا و خاک :
ریشه آرتیشو ، به سرما مقاوم بوده ولی قسمت هوائی آن بیش از چند درجه زیر صفر را تحمل نمی کند .
این گیاه دراثر سرمای شدید و یخبندان خشک شده ازبین خواهد رفت .
بطور کلی ، ارتیشو ، گیاه زمستان های معتدل و تابستان های خشک می باشد .این گیاه در مناطقی که دارای سرمای شدید باشند به صورت گیاه یک ساله کاشته می شود .
برداشت آرتیشو ، در دوره محدودی تا اوایل پائیز انجام می گیرد .
گرمای زیاد موجب بازشدن برگچه هائی که قسمت خوراکی گل را تشکیل می دهند می شود و از مرغوبیت محصول می کاهد .
این گیاه در انواع خاک ها رشد می کند و احتیاج فراوان به مواد غذائی دارد .
در خاک رسی و شنی عمیق و نمدار که در آن مواد آلی به اندازه کافی وجود دارد بهترین محصول را می دهد . به همین دلیل برای تقویت زمین از کودهای حیوانی به اضافه کود شیمیائی استفاده می شود .
● روش کاشت :
این گیاه را به دو طریق می کارند :
۱) روش کاشت بذر :
بذر آرتیشو را بایستی ابتداء در خزانه کاشته و زمانی که گیاه ۴ برگه شد آن را به محل اصلی منتقل نمود .
به این منظور خزانه را در پائیز زیر و رو کرده خاک آن را نرم میکنند و به مقدار کافی کود حیوانی پوسیده می دهند ( ۲۰ تن در هکتار یا ۲ کیلوگرم در متر مربع ) در اوایل بهار روی پشته هایی که از قبل آماده کرده اند و فاصله آنها از یکدیگر ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر باشد به دنبال هم می کارند .
پس ازرشد کافی بوته ها را به فاصله۵ سانتیمتراز یکدیگرتُنُک میکنند.
بذرآرتیشو، قدرت رویش (قوه نامیه) خود را حدود۵ سال حفظ میکند .
برای تهیه ۱۵۰ تا ۳۰۰ بوته آرتیشو حدود ۶ تا ۱۲ گرم بذر کافی است که می توان در ۱۰۰ متر مربع زمین کاشت .
پس از آن که بوته ها به رشد مناسب رسیدند ( حدود یک ماه بعد از کاشت ) آنها را به محل اصلی که قبلا آماده شده است منتقل می سازند .
زمین اصلی را باید کاملا تقویت نموده ( ۴۰ تن کود دامی و ۵۰۰ کیلوگرم سوپر فسفات و ۲۰۰ کیلوگرم سولفات دو پتاس در هکتار و یا ۴۰ کیلو گرم کود دامی و ۵ کیلو گرم سوپر فسفات و ۲ کیلوگرم سولفات دو پتاس در ۱۰۰ متر مربع زمین لازم است ) و بوته های جوان را به فاصله ۱۰۰ سانتیمتر از یکدیگر و در عمق ۲۰ سانتیمتری زمین روی پشته هایی به عرض ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر نشاء کرد .
در سال اول نهال ها رشد کافی نموده و در سال دوم بهره برداری آغاز می گردد و بهره برداری آن تا پایان سال سوم ادامه خواهد داشت .
۲) روش کاشت پاجوش :
در این روش در فصل پائیز زمین را شخم زده و خاک را با کود حیوانی مخلوط می کنند .
اول بهار پس از تسطیح زمین و ایجاد جوی ، پشته بعرض ۱۵۰ سانتیمتر پاجوش هائی را که طول آنها حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر باشند و از پایه قوی و مسن جدا شده باشد به فاصله ۱۰۰ سانتیمتر از یکدیگر نشاء می کنند .
باید توجه داشت که عرض پشته ها و فاصله بوته ها بستگی به نوع خاک و متد کاشت داشته و ممکن است تغییر داده شوند .
چنانچه به اندازه کافی پاجوش قوی در اختیار نباشد می توان ۲ پاجوش نسبتا ضعیف را در هر گودال به فاصله ۱۰ سانتیمتر از یکدیگر قرار داد . این گیاه را همچنین می توان به وسیله قطع کردن قسمتی از ریشه که حامل ساقه هوائی باشد تکثیر نمود .
آرتیشو در طول زمان رشد ، به مراقبت هایی از قبیل وجین کردن ، سله شکنی ، کودپاشی ، آبیاری و سمپاشی به موقع نیاز دارد .
در مناطقی که آب و هوای معتدل دارند بعد از آخرین برداشت در فصل بهار شاخ و برگ گیاه را می توان به ۳ طریق از بین برد .
▪ زیر خاک کردن .
▪ قطع کردن به عنوان علفهای سبز .
▪ سوزاندن پس از خشک شدن در نزدیکی خاک .
در مناطق سردسیری ، سرمای شدید موجب خشک شدن شاخ و برگ گیاه می شود .
در این صورت لازم است در اواخر پائیز برای حفظ ریشه گیاه از خطر یخبندان روی آنها را با مقداری کود پوسیده ، کاه و شاخ و برگ پوشانید .
در بهار پس از رفع خطر سرما ، کود و کُلَش را از روی بوته ها کنار زده در صورتی که پاجوش اضافی وجود داشته باشد آنها را جدا ساخته از خاک خارج می سازند و به محل دیگری منتقل می کنند . آنگاه برای تقویت بوته ها ، کود را با خاک مخلوط نموده اطراف آنها را صاف می نمایند.
تعداد دفعات آبیاری در زراعت آرتیشو ، بستگی به عوامل مختلف از قبیل : درجه حرارت هوا و نوع خاک دارد .
اصولا پس از ۴ سال مزرعه آرتیشو را زیر و رو نموده و به صورت آیش ( بدون استفاده زراعی ) می گذارند و پس از چند سال آیش مجددا اقدام به کشت می نمایند .
زمان برداشت محصول بستگی به آب و هوای منطقه دارد .
در مناطق سردسیر از اواسط تابستان برداشت آغاز می گردد .
ولی در مناطق معتدل از اوایل پائیز اقدام به برداشت می شود و تا اوایل بهار برداشت محصول ادامه خواهد داشت ، مشروط به این که قسمت های خوراکی آرتیشو ، سخت نشده باشند .
حداکثرتولید محصول دراین گیاه درسال های دوم وسوم کاشت میباشد .
برای برداشت محصول ، بهتر است به فاصله ۱۰ سانتیمتر از زیر گل ساقه را قطع نمود .

نوشته : مهندس منوچهر كارگر
برگرفته از كتاب : سبزیكاری در خانه و آپارتمان

منبع : سایت گل و گیاه