موقعیت حوزه دریای خزر از نظر انرژی

شدت یافتن بحران انرژی در سال های اخیر و جنگ نفت، همچنین افزایش بی سابقه قیمت آن٬ نفت دریای خزر را در محور توجه قرار داده است.
روزنامه الحیات، چاپ لندن، در مطلبی با عنوان «منابع نفت خزر رویاست یا واقعیت؟» افزود: از جمله موضوع های مطرح شده در باره دریای خزر این است که این دریا٬ ذخایر بی حد و اندازه نفت و گاز طبیعی را در خود جای داده که سه برابر میزان ذخایر خلیج فارس است.
در همین چارچوب گفته می شود که با آغاز سال ۲۰۲۵ توجه جهان به دریای خزر که مساحت آن حدود ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع است، معطوف خواهد شد و خلیج فارس اهمیت بین المللی خود را از دست می دهد.
اما این موضوع حقیقت ندارد و باید توجه داشت که ذخایر اثبات شده نفت در منطقه خلیج فارس٬حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه و ذخایر شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز، بیش از ۴۸۳ میلیارد بشکه است.
بی تردید٬ موقعیت نفتی دریای خزر در برابر غول نفتی خلیج فارس بسیار کوچک و با آن که هاله ای از بزرگنمایی آن را احاطه کرده٬ اما ارزیابی ها حاکی از این است که ذخایر آن ۴۰ تا ۵۰ میلیارد بشکه است که تقریبا معادل نیمی از ذخیره میدان غوار عربستان٬ بزرگ ترین میدان نفتی جهان است.
با این که برخی منابع آمریکایی به دلایل سیاسی و اقتصادی و دلایل دیگر، اطلاعاتی در مورد این که ذخایر نفتی دریای خزر ۹۰ تا ۱۰۰ میلیارد بشکه است و سایر منابع اروپایی نیز آن را ۵۰ میلیارد تا ۱۰۰میلیارد بشکه اعلام کرده اند و حتی برخی منابع در این مورد حاکی از این است که ذخیره نفتی دریای خزر به ۲۵۰میلیارد بشکه می رسد، اما منابع علمی قابل اطمینان به هیچ روی این اخبار را تایید نمی کنند.
بی تردید آنچه بی اعتبار بودن ارزیابی های مربوط به ذخایر نفتی خزر را تایید می کند این است که شرکت های نفتی آمریکایی، انگلیسی و روسی با بررسی های دقیق اعلام کردند که میزان ذخایر نفتی دریای خزر اندک و حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیارد بشکه است.
الحیات در ادامه یادآور شد که ذخایر سه جمهوری مشرف بر دریای خزر (آذربایجان٬ ترکمنستان و قزاقستان) ۵۵میلیارد بشکه است.
با در نظر گرفتن دشواری استخراج نفت از دریای خزر و هزینه بالای آن، همچنین کشمکش سیاسی میان پنج کشور مشرف به آن یعنی روسیه٬ ایران٬ ترکمنستان٬ قزاقستان و آذربایجان٬ ناتوانی نفت این منطقه از رقابت با نفت خلیج فارس روشن می شود.
نکته جالب توجه این است که نفت دریای خزر به اضافه مشکلات مزبور که مانع از قدرت رقابتی آن با منابع نفتی خلیج فارس می شود از میزان گوگرد فراوانی برخوردار است که پالایش آن به هزینه بیشتری نیاز دارد.
این مشکل هنگامی نمود بیشتری می یابد که انتقال آن با استفاده از خط لوله انجام گیرد، زیرا در این صورت، لوله های انتقال نفت باید از جنسی باشد که به میزان زیادی در مقابل فرسایش مقاومت داشته باشد.
در این میان٬ باید یادآور شد که نفت قزاقستان از میزان گوگرد بالایی برخوردار است؛ بنابر این مشکلاتی که به آن اشاره شد در مورد آن قوت بیشتری می یابد.
افزون بر این٬ دریای خزر در واقع دریای بسته ای است که با اقیانوس ارتباطی ندارد و در همین حال از مراکز مصرف نفت نیز دور است.
الحیات در توضیح این مطلب افزود: روشن است که میزان مسافت بین محل تولید و مصرف٬ بر بهای نهایی هر بشکه نفت تاثیر می گذارد و همین مسئله، قدرت رقابتی نفت این منطقه در برابر نفت خلیج فارس را تضعیف می کند.
یکی دیگر از نکات مهم درباره دریای خزر این است که یکی از اهداف جنگ و ماجراجویی آمریکا در افغانستان، تسلط بر منابع نفتی منطقه بود، اگر چه این موضوع از نظر علمی مستند نیست، زیرا افغانستان نمی تواند گذرگاه نفت همسایه خود یعنی قزاقستان باشد و دلیل آن بسیار ساده است؛ به این معنا که از نظر جغرافیایی بسته است و هیچ بندر و یا اسکله نفتی ندارد.
یکی دیگر از مشکلات در باره نفت دریای خزرکه مانع از رقابت آن با نفت خلیج فارس می شود این است که برای انتقال آن گزینه ای جز عبور از تنگه بسفر وجود ندارد و سردی روابط روسیه و ترکیه که بر این تنگه تسلط دارد، از دیگر موانع موجود در این زمینه به شمار می آید و به دیگر مشکلات اقتصادی و سیاسی و جغرافیایی آن می افزاید.
دلایل یادشده نشان می دهد که نفت خلیج فارس همچنان در موضع قوی قرار دارد و یکی از امتیازهای آن پایین بودن هزینه آن است که تقریبا یک تا دو دلار است و نزدیکی بندرهای نفتی کشورهای تولید کننده این منطقه به کشورهای مصرف کننده است؛ امتیازی که دریای خزر فاقد آن است.
برای انتقال نفت دریای خزر باید هزاران کیلومتر فاصله پیموده شود برای مثال طول خط لوله باکو – تفلیس یکهزار و ۷۶۰ کیلومتر است که از خاک جمهوری های آذربایجان گرجستان می گذرد و وارد ترکیه می شود و از آنجا به بندر جیحان می رسد. احداث این خط لوله چهار میلیارد دلار هزینه داشت.
الحیات افزود: قیمت نفت، سال گذشته در آغاز جنگ اسراییل با حزب الله لبنان، از مرز ۷۸ دلار تجاوز کرد و امروز نیز با اشغال عراق که یکی از اعضای اوپک و دارای ذخایر فراوان نفتی حدود ۱۱۵میلیارد بشکه است، همچنین حمله به برخی تاسیسات نفتی نیجریه قیمت نفت ۶۲ تا ۶۶ دلار هر بشکه است، اما در صورت حمله آمریکا به ایران و بسته شدن تنگه هرمز احتمال دارد قیمت هر بشکه نفت از ۱۵۰دلار نیز فراتر رود و همین جا اهمیت نفت خلیج فارس نمایان تر می شود و اهمیت نفت دریای خزر که به نظر می رسد در برابر غول نفتی خلیج فارس رویایی بیش نباشد، رنگ می بازد.

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا