راهکارهای توسعه بازار سرمایه در ایران

● بازار سرمایه و نقش آن در گردآوری سرمایه
جلب سرمایه های پراکنده و پس اندازهای کوچک مردم به وسیله بازار معاملات اوراق بهادار سازوکاری است که از طریق آن می توان سرمایه های عظیم فراهم آورد.چنین شیوه ای موجب می شود سرمایه های اندک جذب سرمایه گذاری های مولد شده و به رونق اقتصادی منطقه و کشور کمک کنند.در حالی که در نبود اینگونه امکانات جهت جذب سرمایه های کوچک،سرمایه ها به فعالیت های غیر مولد و دلال بازی هدایت می شوند، که موجب ایجاد تورم و دیگر مشکلات اقتصادی مثل عدم اشتغال،پایین آمدن تولید ناخالص ملی و غیره خواهد شد
● فرهنگ سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار
مسلما هر پدیده نو باید با فرهنگ به کارگیری آن همراه شود تا پدیده مذکور بتواند دوام و بقا یافته و پیشرفت کند.هنوز عموم مردم در ایران اهمیت سرمایه گذاری در اوراق بهادار،نحوه صحیح این کار،شیوه های آسان دسترسی به بازار سرمایه و مزایای چنین سرمایه گذاری ای که در مقابل سرمایه گذاری های دیگر(ممکن است سود چندانی برای اقتصاد کشور نداشته باشد)نمی دانند.فعال کردن بازارهای معاملات سهام منطقه ای در شرایط و اوضاع و احوال اقتصادی کشور ما یکی از راه های فرهنگ سازی در زمینه سرمایه گذاری در اوراق بهادار است.در کشورهای پیشرفته که اینگونه بازارها دیر زمانی است دایر گردیده،مردم از کم و کیف سرمایه گذاری در آن ها آگاهند و راه های این کار را فرا گرفته اند. افراد در این گونه کشورها به شیوه های گوناگون مبادرت به خرید و فروش سهام و دیگر اوراق بهادار می کنند و نیازی نیست که مستقیما به محل بورس اوراق بهادار مراجعه کنند. خریدو فروش اوراق بهادار از طریق اینترنت، بانک ها،انواع کارگزاران و غیره شرایط آسانی را برای این کار به وجود آورده است
به هنگام بودن اطلاعات مربوط به تغییر قیمت های اوراق بهادار ،ارایه اطلاعات مالی و غیر مالی مستمر و دایم درباره اوضاع اقتصادی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار این امکان را به سرمایه گذار می دهد تا در مورد خرید و فروش و یا نگه داشت اوراق بهادار خود تصمیم گیری کند.بنابراین ارایه مستمر اطلاعات مالی و غیر مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار،به هنگام بودن اطلاعات ارایه شده در مورد تغییرات قیمت های اوراق بهادار،آسان بودن دسترسی به این گونه اطلاعات همگی به توسعه فرهنگ سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار کمک می کند
● گوناگونی اوراق بهادار
یکی از شرایط لازم برای کارایی بازار سرمایه وجود انواع مختلف اوراق بهادار است که سرمایه گذاران بتوانند براساس آنها مبادرت به تشکیل سبدهای گوناگون کنند.در بازارهای پیشرو بورس اوراق بهادار دنیا،مثل بورس اوراق بهادار نیویورک و لندن،انواع اوراق قرضه ،سهام عادی و سهام ممتاز شرکت ها،اختیارات خرید و فروش سهام،پیمان های آتی و غیره مورد داد و ستد قرار می گیرد.مدیران مالی شرکت های بازرگانی در کشورهای غربی دایما دغدغه مدیریت ریسک مالی شرکت های خود را دارند.برخی ابزارهای کنترل و انتقال ریسک مالی در بازارهای مبادلات سهام،مثل کمیته بازرگانی شیکاگو،بازار مبادلات مرکانتیل شیکاگو، بازار مبادلات کالای نیویورک و بازار مبادلات ابزارهای مالی آینده لندن معامله می شوند. سایر ابزارهای انتقال ریسک در بازارهای خارج از بازار مبادلات اوراق بهادار ،جایی که پیمان نامه های فردی طراحی شده و یک بانک سرمایه گذار طرف قرارداد آن ها قرار می گیرد،در دسترس هستند
از دهه هشتاد میلادی در کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده امریکا و انگلستان،ابداع انواع مختلف اوراق قرضه،شیوه رایج شرکت های صادرکننده این گونه اوراق شد.در اصل شرکت های صادرکننده اوراق قرضه بنابر نیازهای تامین مالی خود مبادرت به طراحی اوراق قرضه ویژه می کردند. به طور نمونه می توان از اوراق قرضه با کوپن صفر ،اوراق قرضه با تخفیف زیاد،اوراق قرضه با نرخ بهره پلکانی،اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام عادی،اوراق قرضه با نرخ بهره قابل تعدیل برای شاخص عمومی قیمت ها و غیره نام برداوراق بهادار در بازارهای پیشرو بورس اوراق بهادار دنیا مثل بورس اوراق بهادار نیویورک و لندن، انواع اوراق قرضه سهام عادی و سهام ممتاز شرکت ها،اختیار خرید و فروش سهام، پیمان های آـی و غیره مورد داد و ستد قرار می گیرد هم اکنون در بورس اوراق بهادار تهران تنها به مبادله سهام عادی و حق تقدم برخی از سهام عادی مبادرت می شود.اوراق مشارکت نیز که چند سالی است در ایران صادر می گردد هنوز برای مبادله به بورس اوراق تهران راه نیافته است. مثال های انواع اوراق قرضه غربی که در بالا آمد می تواند در مورد اوراق مشارکت های ایرانی نیز صدق کند مشروط به اینکه چنین اوراقی برای مبادله به بورس اوراق بهادار ایران راه پیدا کند اوراق بهادار مشتقه نیز از جمله اوراق بهاداری است که مبادله آن در بازارهای مالی موجب توسعه بازار سرمایه می گردد.اوراق مشتقه اوراقی هستند که ارزش خود را از دارایی هایی که به آن وابسته هستند می گیرند. مثالی از اینگونه اوراق، اختیار خرید و اختیار فروش سهام است. اختیار خرید به دارنده آن حق می دهد که سهم یک شرکت به خصوص را با قیمتی معین در سررسید آن خریداری کند. حال اگر قیمت سهم در سررسید بیش از قیمت معین توافقی باشد،دارنده اختیار خرید با اعمال آن سود می برد و اگر قیمت سهم در سررسید به زیر قیمت توافقی رسید، دارنده اختیار خرید ضرر نکرده بلکه اختیار خرید خود را اعمال نمی کند.اما اگر دارنده اختیار خرید بخواهد قبل از سررسید، آن را بفروشد چنین امکانی برای او فراهم است چون از سال ۱۹۷۳ میلادی که برای اولین بار چنین اختیاراتی در بورس اوراق بهادار شیکاگو معامله شد تا به امروز اختیارات سهام در بورس های اوراق بهادار معتبر دنیا معامله می شوند.
مسلما بورس اوراق بهادار تهران نیز در این راه قدم خواهد گذاشت،بویژه آن که اغلب چنین اختیاراتی به عنوان طرح های پاداش مدیران شرکت ها به ان ها داده می شود.مدیران دریافت کننده اختیار خرید سهم شرکت خود تمام تلاش خود را در آینده مبذول می دارند تا با تصمیمات صحیح خود ارزش سهام شرکت را در بازار افزایش دهند.چنین کاری موجب افزایش ارزش اختیار خرید سهام آنان گردیده در نتیجه پاداششان با ارزشتر می شود.اینطرح های انگیزشی به فراوانی در کشورهای غربی اعمال می شود.اختیار فروش سهم به دارنده آن حق می دهد تا آن سهم رابه قیمتی معین و توافق شده در سررسید بفروشد.
با توجه به اینکه یکی از ابزارهای ایمن سازی سرمایه گذاری در اوراق بهادار،استفاده از اوراق بهادار مشتقه مثل اختیار خرید و فروش سهم وسعت عمل قابل توجهی به بورس اوراق بهادار ایران خواهد داد.
● بورس اوراق بهادار و دانشگاه
از زمانی که بورس اوراق بهادار تهران پس ازیک دوره طولانی رکود و عدم تحرک،فعالیت خود را در سال ۱۳۶۸ آغاز نمود،تا به امروز صدها طرح تحقیقاتی و پایان نامه دوره کارشناسی ارشد و دکترا بر اساس اطلاعات بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. بدون وجود یک بازار سرمایه فعال در کشور چنین امری میسر نمی گردید. تحقیقات یاد شده اطلاعات با ارزشی را درباره کارکرد،درجه کارایی بورس اوراق بهادار و مسایلی از این قبیل برای صاحبنظران و دست اندرکاران بورس اوراق بهادار تهران به همراه داشته است.در آینده نیز تحقیقات زیادی بر روی بازار سرمایه ایران صورت خواهد گرفت که باز هم آگاهی های بیشتری درباره کارکرد بازار به ارمغان خواهد آورد.
تحقیقات استادان دانشگاه ها و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا در ارتباط با بازار مبادلات اوراق بهادار باید هدف دار شده و به شکل زنجیره ای انجام گردد تا وسیله ای جهت توسعه بازار سرمایه در ایران شود.در این راه بورس اوراق بهادار تهران و وزارت اقتصاد و دارایی باید بودجه های قابل ملاحظه تحقیقاتی در اختیار محققین بگذارند
● نتیجه گیری
امروز فعالیت مجدد بورس اوراق بهادار تهران موجب جلب سرمایه های کلانی به اقتصاد کشور شده است. گشایش بورس های اوراق بهادار منطقه ای یکی پس از دیگری در شهرهای بزرگ کشور،خود گویای رونق روزافزون بازار سرمایه در ایران است.رونق فرهنگ سرمایه گذاری در اوراق بهادار، تسهیل ارایه اطلاعات به سرمایه گذاران،ایجاد سهولت انجام معاملات بر روی سهام از طریق توسعه کارگزاران، فراهم آوردن امکانات تلفنی و اینترنت از جمله مواردی است که باعث رونق هر چه بیشتر مبادلات سهام می گردد.ارایه انواع متعدد اوراق بهادار در بازار،مثل انواع اوراق مشارکت،اوراق مشتقه،پیمان های آینده نیز در رونق بازار و بالا بردن درجه کارایی آن موثر خواهد بود. تحقیقات مستمر و هدف دار در رابطه با جنبه های مختلف کارکرد بورس اوراق بهادار تهران می تواند به توسعه هر چه بیشتر آن کمک کنند.

منبع : پارس تاجران