پادشاه فقیر

● درباره «جو کینگ اولیور»
▪ لوئیس آرمسترانگ
«آرزویم این بود که مثل او بنوازم. هنوز هم می پندارم اگر جو اولیور نبود، موسیقی جز آنچه امروز هست نبود. او شخصاً آفریننده بود.»
جوزف «کینگ» اولیور در نوزدهم دسامبر ۱۸۸۵ در ابند لوئیزیانا به دنیا آمد. در جوانی به نیواورلئان رفت و در سال های آغازین قرن بیستم در گروه های محلی به شهرت رسید. در دهه ۱۹۱۰ گروه مش ترک او با کید اوری به عنوان بهترین و محبوب ترین گروه نیواورلئان شناخته می شد. پس از آنکه با بزرگانی چون کید اوری و ریچارد جونز نواخت، در ۱۹۱۸ به شیکاگو رفت (در همین سال بود که او لقب «کینگ» را از آن خود کرد) و دو سال بعد گروه خودش را تاسیس کرد.
اولیور بعد از سفری کوتاه به کالیفرنیا، دوباره به شیکاگو بازگشت و در لینکلن گاردن مشغول به کار شد. در سال ۱۹۲۲ نوازنده های برجسته یی همچون بیبی دادز (نوازنده درام ۱۹۵۹-۱۸۹۸)، جانی دادز(نوازنده کلارینت ۱۹۴۰-۱۸۹۲ )، لیل هاردین و هانور دوتری (نوازنده ترومبون (۱۹۳۵-۱۸۹۴ ) در گروهش می نواختند. در همان دوران اولیور نامه یی به لوئیس آرمسترانگ - پدیده جوان آن سال ها - نوشت و از او خواست تا به گروه او بپیوندد. علت درخواست او از آرمسترانگ جوان تامل برانگیز است.
هاردین - که بعدها با آرمسترانگ ازدواج کرد - در این باره می گوید؛ اولیور علناً گفته بود قصدش از استخدام آرمسترانگ به عنوان کورنت نواز دوم گروه این بود که خطر وجود رقیبی برای خود را از بین ببرد. حال به هر دلیلی که بود، گروه اولیور به همراه آرمسترانگ برای اهل موسیقی بدل به رویداد مهیجی شد که آنها را دسته دسته برای شنیدن آثار گروه دور هم جمع می کرد. اعجاز ارتباط تله پاتی وار دو مرد که همه را جذب می کرد.
اما روزهای عظمت گروه دیری نپایید؛ حوالی سال ۱۹۲۴ برادران دادز به دلیل نارضایتی از مسائل مالی گروه را ترک کردند و آرمسترانگ بنا به پیشنهاد همسرش رفت تا اولین قدم ها به سوی شهرت جهانی را بردارد. اولیور همچنان هدایت گروه خودش را ادامه می داد، اما خیلی زود دریافت که شیوه اش توسط بسیاری تقلید می شود و گرچه این مقلدان در زمینه نوازندگی نازل تر از «کینگ» اولیور بودند، ولی باعث می شدند به دست آوردن کار برای الیور مشکل تر شود.
متاسفانه شم اقتصادی اولیور نیز به اندازه شم موسیقایی اش خوب نبود. تعدادی از مدیران برنامه هایش به طور متوالی پول هایش را دزدیدند. خودش هم تصمیم های اشتباهی می گرفت، برای مثال پیشنهاد هدایت گروهی در کلوپ مشهور کاتن نیویورک را صرفاً به خاطر پول کم رد کرد. اما بزرگ ترین ضربه برای اولیور وقتی بود که بانک شیکاگو ورشکست شد و او تمام پس اندازهای زندگی اش را از دست داد.
اولیور همچنان سعی می کرد گروهش را حفظ کند. در اوایل دهه ۳۰ هنوز در حیطه محلی موفقیت هایی به دست می آورد اما دیگر کمتر می نواخت. او دچار بیماری لثه شد و دیگر نواختن کورنت در بهترین حالتش تمرینی دردناک بود. در سال ۱۹۳۸ جو «کینگ» اولیور، شغلی که زمانی در آن «پادشاه» بود را رها کرد و در ساوانای جورجیا دربان سالن ریکرییشن ویمبرلی شد. او در دهم آوریل ۱۹۳۸ در فقر و تنگدستی در اتاقی اجاره یی از دنیا رفت.
در خلال سال های ۱۹۲۴-۱۹۲۳ اولیور یکی از مهمترین نوازندگان در اشاعه موسیقی جز بود. در آوریل سال ۱۹۲۳ او تعدادی از آثار خودش را ضبط کرد. این آثار اولین کارهای ضبط شده سبک نیواورلئان هستند و باعث شدند او بین مخاطبان سفیدپوست نیز طرفدارن خود را پیدا کند. ولی اولیور بعد از مرگش به اوج شهرت خود رسید. نقش او در پیشرفت حرفه یی آرمسترانگ نیز آشکار است، هرچند به طور یقین هیچ چیز نمی توانست بازدارنده شهرت جهانی آرمسترانگ باشد. تاثیر اولیور بر آرمسترانگ بسیار زیاد بود هرچند که گفته می شود مرد جوان از لحاظ تکنیک، تخیل و قدرت ابتکار استاد خود را پشت سر گذاشت. آرمسترانگ خود از او با نام «پاپا جو» یاد می کرد و می گفت اولیور منبع الهام و بت تمام زندگی اش است. صرف نظر از نقشی که او در زندگی آرمسترانگ داشت، صرف نظر از سایه شهرت آرمسترانگ بر زندگی «کینگ»، می توان به اولیور به عنوان تکنواز و رهبری کامل توجه کرد.
به عنوان نوازنده، الیور مجذوب تغییر صدای کورنتش بود. اثر ضبط شده «WaWaWa » می تواند مبدع تکنیک هایی همچون «Wah-Wah» (تغییر طنین موسیقایی برای بسط بیان که صدایی شبیه هجاهای انسانی «Wah» دارد) به حساب بیاید.
با وجود اینکه اولیور اغلب کورنت می نواخت - سازی که تقریباً شبیه ترومپت است - بسیاری معتقدند نام اولیور را باید در کنار مبتکران بزرگ ترومپت جز (افرادی چون بادی بالدن، لوئیس آرمسترانگ، روی الدریج، دیزی گیلسپی و مایلز دیویس) قرار داد.
کارنامه اولیور به عنوان آهنگساز نیز قابل توجه است. آهنگ های محبوب آرمسترانگ در دوران اولیه کاری اش را او نوشت، آهنگ هایی همچون «Dippermouth Blues»، «Sweet Like This»، «Canal Street Blues» و «Doctor Jazz». آهنگ اخیر تقریباً درونمایه آهنگ مشهور جلی رل مورتن (نوازنده پیانو، بسیاری معتقدند او اولین آهنگسازی است که برای جز آهنگ نوشت. ۱۹۴۱-۱۸۸۵ ) را در خود دارد. اولیور همچنین با بزرگان موسیقی بلوز دوران خود نیز همکاری داشت و در این زمینه نیز آثاری از خود برجای گذاشت.

منبع : روزنامه اعتماد