بحران سازی آمریکا و اسرائیل در خاورمیانه

هزاره سوم با تكثیر جنگ و خشونت در منطقه آغاز شد و فضای ملتهبی را به وجود آورد كه دامنه این التهاب حجم گسترده تری از حیات سیاسی و اجتماعی كشورهای منطقه را فرا گرفت. بیش از همه بحران ها، مسأله عراق و تحركات القاعده مستمسكی شد تا آمریكا به بهانه دفاع از امنیت و منافع خود و استقرار دموكراسی به خاورمیانه آید. اما اكنون زمان داوری نهایی درباره این هجوم بزرگ است. درست در روزهایی كه اسرائیل به دنبال چیدن میوه های این تهاجم بزرگ است، واشنگتن با پرسش های عمیقی در برابر استراتژی خود روبه روست، این استراتژی مسأله فلسطین را لاینحل ساخته ؛ عراق را برای همیشه بحران زده كرده والقاعده را گستاخ تر ساخته است. به منظور تحلیل و بررسی اجمالی این وضعیت گفت وگویی با «كامل وزنه» استاد دانشگاه لبنان انجام داده است كه از نظر گرامیتان می گذرد:
▪ خاورمیانه، هزاره جدید را با چالش های تازه آغاز كرده است شما این چالش های پیش رو را چگونه تحلیل می كنید؟
ـ پس از ۱۱ سپتامبر آمریكا درصدد برآمد تا به مداخله نظامی در خاورمیانه دست بزند. بنابراین عراق را مورد هجوم قرار داد و نیروهای خود را در منطقه وسیعی گسترش داد. اسرائیل نیز همواره در خدمت اهداف آمریكا بوده است. ۱۱ سپتامبر سكوی پرتاب آمریكا برای بی ثبات سازی منطقه بویژه خلیج فارس بود. هدف آمریكا ازاین هجوم عمدتاً تأمین منافع بلندمدت خود است.
▪ خاورمیانه مملو از درگیری ها و مناقشات است. این وضعیت روز به روز تشدید می شود. شما منبع این تنش ها را در چه می دانید؟
ـ مناقشات اصلی در خاورمیانه دوعامل مهم دارد:
۱) نخستین عامل به مسأله فلسطین مربوط می شود. فلسطینیان حق دارند كه سرزمین و كشور خود را داشته و زندگی سعادتمندی داشته باشند.
۲) عامل دوم، امنیت نفت و گاز طبیعی است. این مسأله موضوع اصلی نگرانی های آمریكا و كشورهای قدرتمند اروپایی است. آنان خواهان سلطه بر منطقه هستند زیرا تسلط بر منابع نفت وگاز خاورمیانه امتیاز مهمی را در چانه زنی با قدرت های در حال ظهور نظیر هند و چین در اختیار آنان قرار می دهد. این مسأله همچنین سبب می شود تا این قدرت ها وزنه سنگین تری را برای پس زدن مخالفان سیاست های آنان داشته باشند. به همین دلیل است كه آمریكا برای دستیابی به چنین وزنه ای به خاورمیانه روی آورده و عامل جدیدی برای بی ثباتی در منطقه ایجاد كرده است.
▪ خاورمیانه عرصه ظهور جنبش ها و حركت هایی نظیر اخوان المسلمین و حزب الله است و روز به روز گرایش به آنها فزونی می یابد. با توجه به محبوبیت فزاینده آنان، این جنبش ها در آینده چه نقشی می توانند ایفا كنند؟
ـ حزب الله به عنوان نیروی مقاومت نقش مهمی را در برابر هجوم تابستان گذشته اسرائیل به لبنان ایفا كرده و در جنگی شرافتمندانه به پیروزی مقابل صهیونیست ها دست یافت. این پیروزی مانع از استیلای بیشتر آمریكا و اسرائیل بر منطقه شد. سایر جنبش ها مانند حماس و جهاد اسلامی نیز نقش مشابهی دارند. آنان در فلسطین نیروهای مشروعی برای رویارویی با اسرائیل هستند. متأسفانه نیروهای افراطی مانند القاعده نیز در منطقه حضور دارند كه جنایات بزرگی را مرتكب شده و عراق را به سوی بی ثباتی سوق داده اند.
▪ پیش بینی شما از آینده رژیم هایی سیاسی منطقه و بویژه حكومت های محافظه كار عرب چیست؟
ـ این رژیم ها مورد حمایت قدرت های بین المللی و منطقه ای هستند و به نظر می رسد كه تا مدت های مدیدی قدرت را در قبضه داشته باشند. در حال حاضر تلاش جدی برای تركیب قدرت در این كشورها صورت نمی گیرد كه سعودی ها و رژیم مبارك از آن جمله اند. اما می توان پیش بینی كرد كه در سالیان نه چندان دور شاهد انتقال قدرت در مصر خواهیم بود.
▪ خاورمیانه به محل جولان تروریست ها مبدل شده است. چالش های برآمده از تروریسم در منطقه را چگونه ارزیابی می كنید؟
ـ همه ما تروریسم را محكوم می كنیم و بر این باوریم كه اعمال آنان خلاف انسانیت است. ما باید میان تعریف آمریكا از تروریسم و تعریف خود از دفاع غیرمشروع از دیدگاه های افراطی تمایز قائل شویم. اما در هر حال، حمله به غیرنظامیان محكوم است و نباید آن را از نظر دور داشت. از سوی دیگر، باید از دفاع مشروع حمایت كرد و آن را اشاعه داد.
▪ می خواهیم اندكی بر اوضاع عراق متمركز شویم. در ۲ سال اخیر گروه عظیمی از بمبگذاران انتحاری در عراق شكل گرفته است. این پدیده چگونه به وجود آمده است؟
ـ آنان مقهور نیروی نفرت هستند و قادر نیستند میان نیروهای مهاجم و آنان كه خواهان ساختن عراقی دموكراتیك هستند تمایز قائل شوند.
▪ دولتمردان عراق و بوش هنوز نتوانسته اند در اوضاع عراق بهبودی حاصل كنند. علت آن چیست؟
ـ امنیت عراق در دست مردم عراق است و به اعتقاد من، با توجه به ظرفیت و ابزارهایی كه دارند باید حرف آخر را دراین باره بزنند و باید آنان خود امور كشورشان را ادامه كنند. تا زمانی كه آمریكا بركنترل تمام اوضاع عراق تأكید دارد اوضاع عراق پر هرج و مرج خواهدبود.
به نظر من، تحولات اخیر و دیدار اخیر میان نمایندگان آمریكا و ایران درباره عراق بخش مهمی از اوضاع آشفته عراق را بهبود خواهدبخشید.
القاعده عامل اساسی و تشدیدكننده تنش ها و خشونت ها در خاورمیانه است و راه خود را از افغانستان به عراق بازكرده است. این گروه اكنون درصدد است از آنجا به كشورهای حوزه دریای مدیترانه نفوذ كند.
▪ ارزیابی شما از گسترش دامنه این گروه چیست؟
ـ القاعده زیان های فراوانی به منطقه واردآورده است. برای نمونه آنان مدعی هستند كه با اسرائیل می جنگند. اما اقدامات آنان تأثیرات نامطلوب و معكوسی دربرداشته است. متأسفانه برخی همچنان به عضویت این گروه درمی آیند و در تأثیرات سوء آن شریك می شوند. از سوی دیگر گروه های دیگری نیز به وجود آمده اند كه در راستای اهداف القاعده بویژه در شمال آفریقا فعالیت می كنند.
▪ چه تحلیلی از روابط آمریكا و اعراب دارید؟
ـ روابط نامتوازنی میان آمریكا و اعراب وجوددارد. آمریكا در این رابطه به دنبال منافع خود است و به عوامفریبی در منطقه روی آورده است. اقدامات آمریكا برخلاف خواسته ها و منافع اعراب است . اكنون زمان آن فرارسیده است كه اعراب متحد شوند و سیاست خارجی واحدی را درپیش گیرند و به دنبال تأمین منافع خود باشند. اعراب نباید صرفاً دنباله رو باشند بلكه باید خود ابتكاراتی را به دست گیرند تا بتوانند جایگاه خود را تقویت كنند. دنیای اسلام و دنیای عرب دارایی های زیادی دارند كه باید آنها را به كار بندند.
▪ نومحافظه كاران آمریكا در خاورمیانه به طور مشخص درپی چه اهدافی هستند؟
ـ نومحافظه كاران می خواهند سیاست ها و تاریخ جدیدی برای خاورمیانه بنویسند كه درخدمت منافع اسرائیل باشد و اسرائیل را به ابرقدرت خاورمیانه مبدل سازد و صهیونیست ها خواسته های اقتصادی و امنیتی خود را به منطقه دیكته كنند.
به طور مشخص ممكن است این اهداف بلندپروازانه اسرائیل برای خاورمیانه را توضیح دهد؟
به اعتقاد من، اسرائیل به این نتیجه رسیده كه باتوجه به حمایت نظامی آمریكا موردحمله و تهاجم قرارنخواهدگرفت. به همین دلیل آنان اكنون كه از این حمایت اطمینان كسب كرده اند خواستار سازش با فلسطینی ها هستند تا از این طریق از موجودیت خود دفاع كنند.
اما شكست در جنگ با حزب الله برای اسرائیلی ها بسیار دردآور بود و این پیروزی افق جدیدی را دربرابر اعراب گشود و آنان نگاه متفاوتی به منطقه پیداكردند. توهم شكست ناپذیری اسرائیل در نزد اعراب رخت بربست و این باور را در نزد آنان به وجود آورد كه حتی یك گروه كوچك نیز قادر به شكست دادن اسرائیل است.
▪ سیدحسن نصرالله دبیركل حزب الله پیش ازاین خبرداده بود كه اسرائیل درپی آغاز جنگی دیگر علیه لبنان است. دراین باره چه نظری دارید؟
ـ اسرائیل در لبنان شكست خورد و تصور می كند كه اگر جنگ دیگری را راه اندازد می تواند شكست قبلی را جبران كند.
اما با توجه به این شكست اسرائیل قادر به آغاز جنگی دیگر نیست. نصرالله رهبر معتبر و محبوبی است و بینش خوبی درباره تحولات منطقه دارد و دیدگاه او دراین مورد درست است.

منبع : روزنامه ایران