سیاست مشغله گیج کننده‌ای است

سیاست آ ن گونه که در زندگی هر روزه ما جریان دارد بیشتر به مناقشات و بازی قدرت تن می زند تا اندیشیدنی واقعی درباره آن. آدام سویفت در کتاب فلسفه سیاسی به شیوه ای تحلیلی می کوشد تا به اندیشیدن، شفاف ساختن و توضیح دادن چهار مفهوم عدالت اجتماعی، آزادی، برابری و باهماد بپردازند.
۱) اندیشیدن به سیاست در نگاه نخست ساده می نماید. سیاستمداران چیزهایی می گویند که معتقدند به صلاح مردم است. مردم نیز مدام به سادگی و صراحت مواضع خویش را در قبال سیاستمداران و سیاست های شان بیان می کنند.
اینها اما تمام ماجرا نیست؛ چه، اندیشیدن به سیاست اگر پی گرفته شود از ساده سازی ها فراتر خواهد رفت. در نهایت آنچه آشکار می شود مفاهیمی خواهد بود که به شیوه ای مبهم و غیردقیق به کار می روند. سیاستمداران با انجام واژگان خویش می توانند از اختلاف نظرها طفره روند و ظاهراً از همه طرفداری کنند. آنها به نحو گمراه کننده ای وانمود می کنند که همه چیزهای خوب با هم متحقق می شوند و بنابراین مجبور نیستند تصمیمات اخلاقی سخت بگیرند.
به گفته سویفت سیاست مشغله گیج کننده ای است. مشکل می توان گفت چه کسی به چه چیزی اعتقاد دارد و گاهی نیز مشکل می توان گفت که آیا اصلاً کسی به چیزی اعتقاد دارد یا نه. در میان سیاستمداران کمتر کسی را می توان یافت که بپذیرد اشتباه می کند یا فکر خود را درباره چیزی تغییر می دهد. سیاستمداران کمتر می گویند «نمی دانم.»
۲) فیلسوفان سیاسی این شانس را دارند تا کمتر تحت تاثیر محدودیت هایی باشند که همواره عملکرد سیاستمداران را تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین فرصت کافی برای پرداختن دقیق به ایده های گوناگون را دارند و عموماً بدون از دست دادن کار خود می توانند اشتباه کنند. هرچند آنها نیز باید جانب احتیاط را نگه دارند چرا که اگر در موقعیتی تاثیرگذار قرار گیرند چه بسا اشتباهات کوچک شان هم نتایجی فاجعه بار در پی خواهد داشت.
با همه این اوصاف سیاستمداران و ما آدم های معمولی به فلسفه سیاسی احتیاج داریم تا دریابیم که ارزش ها و اصولی که در عبور از پیچیدگی های موجود در لایه های زیرین مفاهیم سیاسی وجود دارند حقیقتاً چیستند.
۳) فکر نوشتن کتاب «فلسفه سیاسی» از آنجا پیدا شد که سویفت در جایی می خواند که تونی بلر نخست وزیر وقت انگلستان به سر آیزایا برلین کمی پیش از مرگ فیلسوف در سال ۱۹۹۷ نامه ای می نویسد. موضوع نامه درباره تمایز مشهور برلین میان آزادی مثبت و منفی بوده است. سویفت در این کتاب کوشیده است به شیوه ای نظام مند به بلر بعضی از چیزهایی را بگوید که اگر وی در فلسفه سیاسی تحصیل می کرد می دانست.
این کتاب اما برای هر کسی، از هر کشوری و با هر نوع پایبندی سیاسی نوشته شده است؛ برای هر آن که اندیشه های اخلاقی پنهان در پس پرده سیاست آن قدر برایش اهمیت دارد که مقدمه ای کوتاه مشتمل بر توضیح آسان فهم ژرف اندیشی های فیلسوفان سیاسی را ارزشمند شمارد.
فلسفه سیاسی آدام سویفت حاصل چنین رویکردی است. سویفت در این کتاب خواننده را به اتخاذ موضعی تشویق نمی کند. هدف وی تشریح و روشن ساختن موضوعاتی است که وقتی فیلسوفان درباره بعضی مفاهیم کلیدی سیاسی بحث می کنند پیش می آید.
سویفت در فلسفه سیاسی اش از گستره مفاهیمی که فلسفه سیاسی به آنها می پردازد، بحث خود را به چهار مفهوم عدالت اجتماعی، آزادی، برابری، و باهماد (که عموماً آن را اجتماع ترجمه می کنند) محدود کرده است تا کتابش کوتاه و قابل خواندن از آب درآید. هرچند خود نیز اذعان می کند که مفاهیم مهمی چون اقتدار، وظیفه و مردم سالاری هم بوده اند که به آنها نپرداخته است؛ به این دلیل که از یک سو این چهار مفهوم، گروه نسبتاً منسجمی را تشکیل می دهند و از دیگر سو در مباحثات سیاسی بیش از هر مفهوم دیگری تکرار می شوند. سویفت در هر فصل از کتاب خود یکی از این مفاهیم را مدنظر قرار داده است.
وی می کوشد بی آنکه به خواننده بگوید چه افکاری داشته باشد، به شفاف ساختن و توضیح دادن آنها بپردازد. او در پایان هر فصل با ارائه لیستی از منابع برای مطالعه بیشتر، راهی می گشاید برای خوانندگان تا بتوانند بیشتر به موضوع مورد بحث بپردازند.
«فلسفه سیاسی» آدام سویفت راهنمایی مقدماتی است برای دانشجویان و سیاستمداران و آنهایی که در پی وضوح بخشیدن به مفاهیم سیاسی اند که این امر از گرایش تحلیلی سویفت نشأت می گیرد. پس طبیعی است که این کتاب به کار کسانی نیاید که می خواهند به آنها گفته شود چه نظری داشته باشند یا آنهایی که به تاریخ اندیشه علاقه مندند یا شالوده شکنان صدق و خرد. برای اینان بهتر آن است که کتاب را نخوانند.
مولف این کتاب آدام سویفت است و ترجمه آن را نیز پویا موحد برعهده داشته است .این کتاب را انتشارات ققنوس در شمارگان ۱۶۵۰ نسخه روانه بازار نشر کرده است.

محمد نجفی

منبع : روزنامه شرق