چاقی چیست

چاقی (obesity) به تجمع زیاد چربی در بدن اطلاق می شود. در افراد سالم، چربی بدن تقریباً ۲۵درصد وزن بدن در زن ها و ۱۸ درصد وزن بدن در مردها را تشکیل می دهد. بالا وزن (overweight) به وزن بالاتر از نرم مرجع که اصولاً معیارهای ماخوذ از داده های واقعی یا همه گیرشناسی هستند، اطلاق می شود. در اکثر موارد وزن رو به فزونی حاکی از چاقی فزاینده است، اما همیشه چنین نیست. افراد عضلانی ممکن است وزن بالا داشته باشند اما چاق نباشند و در عین حال ممکن است شخص وزن نرمال اما چربی بدن بالا داشته باشد.
برای تضمین سطح چاقی شاخص هایی با استفاده از وزن و قد تدوین شده اند. شایع ترین آنها شاخص توده بدن (BMI) است. BMI با تقسیم وزن بدن به کیلوگرم به مجذور قد بر حسب متر محاسبه می شود. هر چند در مورد BMI ایده آل تردید وجود دارد، معمولا تصور می شود BMI وزن طبیعی بین ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم بر متر مربع است. است. BMI ۲۷-۲۵ کیلوگرم بر متر مربع با افزایش نسبی خطر و BMI بالای ۳۰ کیلوگرم بر متر مربع با افزایش آشکار خطر همراه است.
در ایالات متحده تقریباً ۳۵ درصد زن ها و ۳۱ درصد مردها وزنشان به طورقابل ملاحظه بالا است. (BMI ۲۷ یا بالاتر، حدود ۲۰ درصد بالا وزن). با استفاده از BMI بالاتر از ۳۱ (تقریباً ۴۰ درصد بالا وزن)، ۱۱ درصد زن ها و ۸ درصد مردها وزن شدیداً بالا دارند. از ده ۱۹۰۰ به بعد شیوع چاقی در ایالات متحده دو برابر شده است. شیوع چاقی بین گروه های اقلیت، مخصوصاً بین زن ها بالاتر است. شیوع بالاتر چاقی در گروه های اقلیت به نظر می رسد که در درجه اول به درآمد پایین و سواد کمتر مربوط است تا به نژاد. چاقی بین زنان طبقه اجتماعی پایین ۶ بار شایع تر از زنان طبقه اجتماعی بالا است.
افزایش وزن در هر دو جنس در فاصله سنی ۲۵ تا ۴۴ بارزتر است. در این دوره وزن مردها به طور متوسط ۴ کیلوگرم و زن ها ۷ کیلوگرم بالا می رود. حاملگی احتمالاً در افزایش وزن زن ها نقش عمده دارد. وزن زن ها نسبت به حاملگی قبلی ۵/۲ کیلوگرم بالاتر می رود. پس از ۵۰ سالگی وزن مردها تثبیت می شود، و بین ۶۰ تا ۷۰ سالگی ممکن است کمی کاهش یابد. برعکس زن ها تا ۶۰ سالگی وزنشان بالا رفته و پس از آن کاهش می یابد.
مردم با مصرف کالری، بیشتر از آنچه به صورت نیرو مصرف شود چربی جمع می کنند، یعنی تولید انرژی بالاتر از مصرف آن است. برای اینکه چربی از بدن خارج شود، باید کالری کمتری وارد بدن شود، یا مصرف آن بیش از مقدار ورودی باشد.
عوامل ژنتیک نیز می توانند نقشی در چاقی داشته باشند. این عوامل را باید مهم تلقی کرد. حدود ۸۰ درصد افراد چاق سابقه خانوادگی چاقی دارند. این واقعیت نه تنها ممکن است حاصل عوامل ژنتیک بلکه تا حدودی نتیجه همانندسازی با والدین چاق و روش های آموخته شده مقابله با اضطراب باشد. افراد چاق به نظر می رسد نسبت به خوش طعم بودن غذاها و نیز ناتوانی برای کنار کشیدن از سفره، زمانی که غذا قابل وصول است آسیب پذیر هستند. مردم چاق معمولاً نسبت به تمام انواع محرک های برونی خوردن حساس هستند. چاقی اثرات نامطلوب بر تندرستی دارد و با طیف وسیعی از بیماری ها مربوط است. همبستگی قوی بین چاقی و اختلالات قلبی عروقی وجود دارد. فشار خون بالا در افراد چاق سه بار شایع تر است. مطالعات نشان می دهند که فشار خون و سطح کلسترول را می توان با کاهش وزن پایین آورد. هرچه میزان چاقی شخص بالاتر باشد خطر مرگ او به همان نسبت بالاتر است. کاهش وزن ممکن است نجات دهنده زندگی افراد خیلی چاق، که وزنی معادل دو برابر حد مطلوب دارند، باشد.
راه های مختلفی برای مبارزه با چاقی و کاهش وزن وجود دارند، از جمله رژیم غذایی، ورزش، دارو درمانی و جراحی برای افراد خیلی چاق، اما تعدیل رفتاری موفق ترین نوع روان درمانی افراد چاق بوده و درمان انتخابی تلقی می شود.
به بیماران یاد داده می شود که نشانه های برونی را که با خوردن رابطه دارند بشناسند و یادداشت هایی روزانه از غذاهای مصرفی در شرایط خاص مانند هنگام رفتن به سینما یا تماشای تلویزیون یا در جریان حالات هیجانی نظیر اضطراب یا افسردگی تهیه کنند. همچنین به بیماران یاد داده می شود که الگوهای تازه برای خوردن، نظیر آهسته خوردن، خوب جویدن غذا، عدم مطالعه در جریان خوردن، بین غذاهای اصلی چیزی نخوردن، یا در حالت غیر نشسته غذا نخوردن، انتخاب کنند. درمان با شرط سازی عامل که از پاداش هایی نظیر تمجید یا لباسی تازه برای تقویت کاهش وزن استفاده می کنند نیز موفقیت آمیز بوده است.

حامد باویلی مارالانی
منبع؛ خلاصه روانپزشکی کاپلان - سادوک ۲۰۰۳
ترجمه؛ دکتر نصرت الله پورافکاری ۱۳۸۴

منبع : روزنامه شرق